De opkomst van virtuele valuta zoals Bitcoin geeft e-commerce nieuwe impulsen. Belangrijker dan digicurrency is echter de ondergrond: blockchain. Dit raakt het hele ict-landschap en de bredere bedrijfswereld.
Digitale betalingsmiddelen zijn decentrale systemen op basis van moderne technologie, waaronder ook krachtige encryptie. Online handel wordt hierdoor makkelijker, inzichtelijker en tegelijkertijd beter controleerbaar.
De basis
Bitcoin heeft bij het algemene publiek een licht negatief imago. Cybercriminelen zoals datagijzelaars benutten namelijk bepaalde anonimiseringsmogelijkheden die cryptocurrency biedt. Bitcoin heeft dus ook een schaduwkant – evenals andere technologieën, inclusief computers en het internet. Aan de basis van de flinke potentie van Bitcoin ligt blockchain. Dit is een gedistribueerd systeem met onderling gelijkwaardige elementen (nodes) die een complex peer-to-peer (p2p) geheel vormen. In essentie is blockchain terug te voeren naar klassieke boekhouding. Ontdaan van alle (essentiële) technologie komt het namelijk neer op een grootboek.
P2p grootboek
Een traditioneel grootboek is een centraal overzicht dat door één instantie of afdeling wordt beheerd en door specifiek benoemde externe partijen wordt gecontroleerd. Zo wordt de financiële boekhouding bijgehouden door de financiële afdeling van een organisatie. Controle hiervan wordt uitgevoerd door auditors en boekhouders. De crux hierbij is vertrouwen, wat mede voortkomt uit accreditatie, certificering en andere controlemiddelen.
Blockchain biedt ook een allesomvattend overzicht van mutaties, alleen dan juist gedistribueerd en met ingebouwde zelfcontrole. Elke mutatie wordt namelijk toegevoegd als een nieuwe schakel aan de alsmaar groeiende keten. Elke nieuwe schakel bevat informatie over de voorgaande schakel. Encryptie-algoritmes beschermen deze keten die wordt gevormd door de aaneengeregen datablokken. Hierdoor valt de registratie van transacties niet naderhand te wijzigen of te overschrijven.
“Gegevens uit het verleden zijn nooit meer aan te passen”, legt CTO Mark Raben van SAP uit. Overigens betekent dit niet dat fraude onmogelijk is, maar het vereist wel een exponentieel hoger niveau van omvangrijke handelingen. Voor fraude moet de krachtige encryptie worden gekraakt én moet de frauduleuze wijziging op alle nodes tegelijk worden uitgevoerd.
Hackathon
SAP verdiept zich serieus in blockchain. De Nederlandse topman merkt wel op: “Blockchain is echt overhyped en iedereen duikt er bovenop.” De lijst ict-bedrijven die experimenteren met de gedistribueerde technologie is inderdaad lang en divers. Hetzelfde geldt voor blockchain-geïnteresseerde ict-afnemers waar fintech-nieuwkomers tussen zitten, gemeentes en de Kamer van Koophandel. In Nederland lopen er diverse programma’s, mede vanuit de overheid, om blockchain te verkennen en beproeven. De toepassingsmogelijkheden zijn namelijk legio, want transacties zijn in wezen allerlei soorten van data-uitwisseling.
De reikwijdte wordt mede verkend door de Dutch Blockchain Hackathon, een nationaal project dat bedrijven, kennisinstellingen en (semi-)overheidsorganisaties samenbrengt. Op de recent gehouden Nationale Blockchain Hackathon werden in drie dagen tijd ideeën voor nieuwe toepassingen omgezet in bruikbare prototypes. Voor de beste uitwerkingen is er een prijzenpot van in totaal € 50.000.
Naast het zoeken en experimenteren lopen er her en der al blockchain-projecten. Zoals in Groningen de Stadjerspas die kortingen verstrekt aan burgers met een laag inkomen. Hiermee komen enkele duizenden gebruikers en tientallen korting verlenende organisaties samen. De crux is het direct verbinden van de onderlinge partijen, op controleerbare wijze zonder intermediair.
Enorme impact
Marc Andreessen
Terwijl het Groningse praktijkgeval nog geld-gelinkt is, komen ook hele andere toepassingen in zicht. Voorbeelden zijn eigendomsoverdrachten, zonne-energie, verzekeringen of hypotheken. Het gedistribueerde systeem van blockchain belooft een enorme impact te hebben. Kenners noemen het een innovatie die net zo groot – of zelfs nog groter – kan zijn dan het internet. Dat klinkt wellicht wat sensationeel, ware het niet dat het niet de minsten zijn die die beweren. Zoals Marc Andreessen, tegenwoordig ict-investeerder en ooit de maker van de eerste algemene webbrowser: Netscape. Andreessen voorzag toen al een tijdperk waarin de browser het platform zou zijn, voor applicaties en online-systemen.
Toen Netscape opkwam, was dit toekomstbeeld een vreemde, futuristische notie. Velen zagen het als onrealistische grootspraak. Weliswaar heeft het uitkomen van Andreessens visie enige jaren langer geduurd dan voorzien, maar uiteindelijk is het er wel grotendeels van gekomen. Tegenwoordig leven en werken we in een tijdperk waarin het wereldwijde web onmisbaar is. De wereld is door internet flink veranderd: werk- en levenswijzen zijn radicaal gewijzigd, vele industrieën zijn geraakt, de hele maatschappij is getransformeerd.
Nog in de kinderschoenen
Volgens experts staat blockchain op dit moment nog in de kinderschoenen. “Het zal verder reiken en alle sectoren raken”, stelt Yuri van Geest, ambassadeur van ict-denktank Singularity University. “De financiële sector neemt nu het voortouw, maar naast banken en notarissen komen ook bijvoorbeeld verzekeraars aan bod.” De stelling dat blockchain groter wordt dan internet is geen grootspraak, zegt ook trendwatcher Sander Duivestein. Hij is senior analist bij het onderzoeksinstituut van techbedrijf Sogeti en heeft eind 2013 al een paper over Bitcoin en het onderliggende blockchain gepubliceerd. Hij nuanceert wel meteen: “Het is moeilijk de impact in te schatten”.
Naar het ronde wiel
Voorstanders duiden de potentie van blockchain door een bekende cartoon aan te halen over de uitvinding van het wiel. Zwoegende oermensen slepen een kar met vierkante wielen voort en hebben geen tijd voor het ronde wiel. Blockchain valt hierbij te zien als facilitator voor de vervanging van traditionele organisatievormen (het vierkante wiel) door flexibele netwerken (het ronde wiel). Terwijl de traditionele, hiërarchische opzet intermediairs vereist, draait de nieuwe wereld om zelfstandige partijen die onderling hun transacties afhandelen. ICT speelt hierin dan vanzelfsprekend een flinke rol, zoals internet dat nu al doet.
