Het nieuwe humanisme en technologie

Tot op de dag van vandaag is geluk onze ultieme drijfveer. Talrijke onderzoeken de afgelopen decennia hebben bewezen dat mensen het meest gelukkig worden van onder de mensen zijn en het hebben intieme relaties. Nu computers steeds socialer worden, leren terugpraten, onze emoties aftasten en daarop anticiperen, is de inzet van slimme technologie, of zo u wilt, kunstmatige intelligentie, nooit eerder van zo’n grote invloed geweest op ons geluk.

Dit is tevens de stelling van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari. In zijn boek Homo Deus vertelt de schrijver dat de rest van deze eeuw in het teken zal staan van een zogenaamd ‘nieuw humanisme’. Daarbij draait volgens Harari alles om het menselijk geluk. Bij dit optimistische toekomstbeeld leunt Harari vooral op de ontwikkeling van technologie.

 

Digitaal geluk

Wie zijn boek Homo Deus nog niet heeft gelezen, wacht iets moois. De tweede dikke pil van Yuval Noah Harari geeft een ‘kleine geschiedenis van de toekomst’ waarin hij het nieuwe humanisme op een pakkende manier brengt. Digitaal geluk gaat ons veel opleveren, zo stelt hij. Maar het kwartje kan ook verkeerd vallen. Dan is de Homo Deus uit het verhaal van de Israëlische auteur opeens een Homo Abundans; de overbodige mens.

De inzet van kunstmatige intelligentie geeft de mens superkrachten. We worden verheven tot goden (de Homo Deus). Dat zou ons naar een hoger niveau van geluk moeten brengen. Op het eerste gehoor klinkt dit nieuwe humanisme wat overdreven. Het is zeker niet ontdaan van een bepaalde ideologie. Maar er valt natuurlijk wat voor te zeggen dat we ons meer willen richten op nog meer geluk.

Na zijn afstraffing door het superslimme Google Algoritme (Deepmind) vertelde de Chinese wereldkampioen van het spel Go, Ke Jie, dat hij het gevoel had dat God zijn tegenstander was. Eerder won Deepmind ook al eens van ervaren Go-spelers. Zij hadden het nog over een mens met superkrachten. Ondertussen was het algoritme in een korte tijd nog veel beter geworden, waarmee het spel dus Goddelijke krachten kreeg toebedeeld. De vele Go-spelers vragen zich tot op de dag van vandaag nog steeds af wat Deepmind in hemelsnaam heeft gedaan. Deze ontwikkeling is illustratief voor de veranderende tijd. Na jaren te hebben geleerd hoe wij met de computer om moeten gaan, komen we nu in een situatie waarin de computer ons opvoedt. Algoritmes doen nieuwe ontdekkingen en doorbraken die de mens nooit eerder heeft gedaan.

 

Kunstmatige intelligentie voorop

Google heeft de Deepmind Go-versie inmiddels met pensioen gestuurd. Het technologiebedrijf stort zich nu op minder triviale zaken die bijvoorbeeld gezondheidszorg, wetenschap en energie moeten helpen verbeteren. Dat geldt niet alleen voor Google. Ook bedrijven als Apple, Facebook, IBM, Amazon, Alibaba en WeChat hebben allemaal hetzelfde voor ogen: kunstmatige intelligentie onderdeel maken van het hart van hun ontwikkelingen. Microsoft heeft onlangs zijn missie daarop aangepast. Een verschuiving van ‘Mobile-first’ naar ‘Artificial Intelligence-first’. De gevolgen daarvan gaan ongetwijfeld voor een groot deel ons huidige voorstellingsvermogen te boven.

Hoe de mens met zo’n ‘the-sky-is-the-limit’-situatie omgaat, zal de toekomst moeten uitwijzen. Als we zoals Harari zegt het nieuwe humanisme centraal stellen, dan zetten we slimme computerkrachten primair in om ons menselijk geluk verder te bevorderen. Maar als het bestaande kapitalisme de drijfveer is, dan is ‘overbodigheid van de mens’ het enige dat ons wacht. Automatisering is nu eenmaal mensen eruit, slimme robots erin. Tegelijkertijd zou technologie de mens moeten dienen en niet andersom. Dat zit inmiddels diep in onze genen. Die drijfveer om de wereld naar onze hand te zetten, leidt tot tal van innovaties. Met een toekomst die we ons niet of nauwelijks kunnen voorstellen. Overbodigheid van de mens, is een van de vele scenario’s. Maar veel waarschijnlijker is de situatie waarin we met behulp van kunstmatige intelligentie wetenschappelijke doorbraken realiseren die geluk verder stimuleert. En ons heel veel te doen geeft.

 

De waarde van de mens

Het nieuwe humanisme wordt in de eerste plaats een les in menselijke nederigheid. Het accepteren dat de computer ons te snel af is in het stellen van diagnoses bij ziektes, het besturen van een auto in druk verkeer, het plezieren van klanten, het componeren van muziek of het oplossen van complexe managementvraagstukken, zal niet zonder slag of stoot gaan.

Herdefiniëring van wat ons als mens dan wel bijzonder maakt, is steeds het gevolg geweest van dit soort grote paradigmaverschuivingen. Ooit dachten we dat de aarde het centrum was van het heelal en de mensen en het dierenrijk niets met elkaar te maken hadden. Dit keer dwingt de technologie ons om een nieuw pad in te slaan. De overbodige mens is immers geen optie. Dat zit op geen enkele manier verpakt in de evolutie.

Gelukkig leert de geschiedenis dat we altijd heer en meester zijn geweest in het opnieuw vaststellen waarvoor wij mensen op aarde zijn. Het nieuwe humanisme zal de ontdekkingstocht naar de ware aard van de mens verder voortzetten. Dat de ware aard niet is om koningen en landheren te dienen, technologie of organisaties te helpen, weten we inmiddels. Waar het gelukskompas ons dan wel precies zal brengen, is de nieuwe vraag.

Menno van Doorn is directeur van het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie van IT-dienstverlener Sogeti.

 

Gerelateerde berichten...