De voortschrijdende digitalisering van de stroomvoorziening maakt haar kwetsbaar. Het kabinet moet daarom samen met de elektriciteitssector zorgen dat deze kwetsbaarheid scherp in beeld komen en worden opgelost.
Dit concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Stroomvoorziening onder digitale spanning’. Vandaag is het aangeboden aan de regering en het parlement.
Kwetsbaarheden
De digitalisering van de stroomvoorziening gaat snel. Dat is nodig voor de benutting van meer duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen en windmolens. Ook voor de grootschalige toepassing van warmtepompen en voor de tijdelijke opslag van stroom in bijvoorbeeld batterijen van auto’s is het nuttig en wenselijk.
Door de toenemende complexiteit van de digitale aansturing van de stroomvoorziening ontstaan nieuwe kwetsbaarheden in het elektriciteitssysteem. De opkomst van zelflerende en autonoom beslissende apparaten die aangesloten worden op het net, zijn daar een goed voorbeeld van. Daardoor kan de kans op grootschalige stroomuitval toenemen.
Onvoldoende kennis
Op dit moment gaat veel aandacht uit naar moedwillige verstoring van digitale systemen (cybersecurity) en de mogelijke gevolgen daarvan voor de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk. De Rli wijst er in zijn advies echter op dat digitale systemen in toenemende mate ook kwetsbaar worden door onvoorzien gedrag van de geautomatiseerde systemen zelf. De raad concludeert dat overheid en bedrijfsleven op dit moment hierin onvoldoende inzicht hebben. Ook de gevolgen daarvan voor de betrouwbaarheid van het hele elektriciteitssysteem zijn onderbelicht. De raad vindt dat in deze kennislacune op korte termijn moet worden voorzien.
Diffuse scheidslijn
Momenteel zijn de taken binnen de elektriciteitsvoorziening tussen markt en overheid helder verdeeld. Digitalisering zorgt er volgens de Rli voor dat deze scheidslijnen minder strikt worden. De raad vindt daarom dat overheid en markt samen moeten investeren in onderzoek en kennisontwikkeling met betrekking tot de gevolgen van de digitalisering van onze stroomvoorziening.
De toenemende afhankelijkheid van elektriciteit en de kans op maatschappelijke ontwrichting als gevolg van grootschalige stroomuitval, maken het belang van een betrouwbare stroomvoorziening steeds groter. De raad vindt het beperken van de aan digitalisering verbonden risico’s daarom dringend noodzakelijk.
Aanbevelingen
De Rli doet in dit advies vier aanbevelingen:
- Onderzoek gevolgen digitalisering voor betrouwbaarheid stroom
- Focus hierbij op de betrouwbaarheid van de stroomvoorziening
- Neem ‘no-regret’-maatregelen. Bijvoorbeeld preventieve maatregelen en vastlegging van actuele inzichten in standaarden
- Schep kennisinfrastructuur. Gericht op gezamenlijke kennisvergaring (joint fact finding). Publieke en private partijen binnen de elektriciteitssector delen hun kennis.
- Zoek Europese samenwerking. Zowel in onderzoek, via productveiligheidseisen als via Europese netcodes.
