De wetenschap van de samenwerking

Agile is hot! Het wordt allang niet meer alleen in de IT toegepast, maar ook bij procesverbetering, innovatietrajecten, productontwikkeling en ga zo maar door. Al deze projecten hebben enkele overeenkomsten, zoals een intensieve samenwerking in een team. Dat team gaat gezamenlijk voor een helder doel. Het project werkt toe naar overzichtelijke resultaten en er wordt stap voor stap gebouwd aan een nieuw product of een nieuwe ontwikkeling.

De manier waarop een agile- of scrum-traject wordt uitgevoerd, verschilt per bedrijf of zelfs per team. Het ene team houdt strak vast aan de principes, het andere team doet het wat losser. Soms werken diverse agile-teams samen met elkaar en een andere keer realiseert een team iets volledig standalone. Een agile-team bestaat uit mensen uit verschillende disciplines. De samenstelling is iedere keer anders, maar er komen diverse combinaties voor met functies als ontwikkelaars, ontwerpers, testers, financiële specialisten, productontwikkelaars, marketeers en sales managers. Los van alle variabelen – het product dat je maakt, de grootte van de teams, de organisatie waarin de teams functioneren – is er één kernpunt dat bij alle agile-trajecten naar voren komt. Dat betreft de kern van succesvol samenwerken, te weten het verbinden met elkaar, met de materie en met het project. Het succes van alle agile-trajecten die ik heb begeleid of zelf heb gevolgd, was iedere keer terug te voeren op het samenwerken en verbinden. Hoe beter de verbinding binnen het team, hoe beter de samenwerking verliep en hoe succesvoller de output of het succes was.

Harmonie
Verbinden is eigenlijk iets vreemds. We verlangen er allemaal naar en toch gaat het bepaald niet vanzelf. Wanneer ik in de auto zit terwijl het regent, kijk ik – als ik niet zelf achter het stuur zit tenminste – naar hoe de druppels op het autoraampje elkaar voortdurend opzoeken. Samen vormden ze dan een stroom dat beter kan gehoorzamen aan de wetten van de zwaartekracht. Kwam deze stroom of een enkele druppel tot stilstand, dan vormde zich een bol. Iedere druppel of iedere waterstroom heeft het natuurlijke verlangen een bol te vormen. Zolang ze die toestand niet hebben bereikt, jagen ze achter elkaar aan en hebben ze geen rust. Water in rust is bolvormig. Water is bijzonder gevoelig voor invloeden van buitenaf.

Zoals water een natuurlijke toestand heeft, waarbij het tot rust komt, hebben ook mensen een natuurlijk verlangen om op zoek te gaan naar een harmonische verbinding. Ook de mens is erg gevoelig voor invloeden van buitenaf, maar daarnaast bepalen innerlijke stemmingen voor een belangrijk deel iemands gedrag. Er zit iets tweestrijdigs is. Enerzijds willen mensen graag bij een groep horen, maar aan de andere kant wil iedereen ook individueel gehoord en gezien worden. Het is nu juist deze tweeslachtigheid in de mens die het vormen van een eensgezind team juist zo moeilijk maakt.

Beweeglijkheid
Samenwerken kunnen we omschrijven als volgt: verschillende individuen gaan met elkaar een verbond aan met als doel samen meer te bereiken dan ze als afzonderlijke individuen voor elkaar hadden gekregen. Je hebt elkaar dus nodig om het doel te kunnen bereiken. Het is niet zo dat wanneer teamleden dit weten, de samenwerking vanzelf gaat. Zeker helpt het om de samenwerking in stand te houden, maar het is geen garantie. Om te beginnen hebben mensen elkaar binnen arbeidsomstandigheden over het algemeen niet vrijwillig opgezocht. Je hebt het gewoon te doen met de collega’s die je krijgt voorgeschoteld. Toch maken veel organisatiebureaus nog wel eens de vergissing om de werksituatie te verwarren met hoe mensen elkaar privé op vrijwillige basis vinden. Wanneer een samenwerking wordt opgedrongen waarbij er weinig of geen begrip is voor elkaar, weet je vrijwel zeker dat het zal mislukken. De voortgang zal veelvuldig in een impasse raken, omdat iemand zijn eigenwijze, belerende of dictatoriale collega niet langer kan uitstaan. In ons artikel over de opkomst van de eigentijdse en eigenwijze it-gebruiker (novembereditie 2013), stipten we al het belang aan van beweeglijkheid. Dit bevelen we hier zeker ook aan. Door je beweeglijk op te stellen, houd je het langer uit met elkaar. Dit is de kunst van het samenwerken. Dat klinkt in theorie als een klok, maar hoe doe je dat dan in de praktijk. Hoe leer je elkaars habitat, elkaars eigenheden respecteren en accepteren? Dat kan dankzij spiegelneuronen.

Wat zijn spiegelneuronen?
De Italiaanse neurofysioloog Giacomo Rizzolatti ontdekte in 1996 spiegelneuronen. In de hersenen is een bepaalde groep neuronen actief, die worden afgevuurd als we iemand een bepaalde handeling uit zien voeren. Wanneer we die handeling moeten afmaken, worden deze neuronen nog actiever. Spiegelneuronen worden beschouwd als de deeltjes die de universele verbondenheid onder alle mensen activeren of in stand houden. Ze zorgen voor sociaal begrip, voor het begrijpen van de interactie en ze zorgen ervoor dat we ons kunnen verplaatsen in de intentie van de ander. Spiegelneuronen werken echter niet als er iets gebeurt wat voor ons onbegrijpelijk is. Wanneer we iets tegenkomen wat wij in onszelf niet herkennen, kunnen we de ander dus niet begrijpen. Vandaar de oproep om jezelf innerlijk zo bewegelijk mogelijk te maken. Hoe beweeglijker je bent, hoe beter je het gedrag van een ander kan begrijpen. Dit komt de samenwerking ten goede. Spiegelneuronen kun je stimuleren door mensen na te bootsen. Dit nabootsen of het volgen van eenzelfde patroon, helpt om de ander beter te begrijpen. Er is namelijk weinig zo zinloos als het willen veranderen van de ander. Het zal niet lukken en je wordt er bovendien doodmoe van, omdat het vooral weerstand oproept. Om beter af te kunnen stemmen op de personen met wie je samenwerkt, hebben we een paar oefeningen gemaakt die deze vaardigheid stimuleert. Aan de basis van deze oefeningen staan de vier temperamenten die Carl Jung heeft gebruikt.

De melancholicus
Melancholische mensen hebben het niet gemakkelijk in het leven. Zij zullen eerder moeilijkheden als uitgangspunt van hun handelen nemen, dan luchtige oplossingen. Ieder idee roept een veelvoud aan tegenargumenten op. Ze moeten lang over iets nadenken, voordat ze er het nut van inzien. Wanneer ze eenmaal zien dat iets verbeterd kan worden, zullen ze zich met kracht en doorzettingsvermogen inzetten om de verbetering vorm te geven. Waar velen allang de belangstelling verloren zijn, zoeken melancholische mensen door tot de verbeterde versie tot stand is gebracht. Binnen projecten kunnen zij als de beste consolideren. Bij uitstek zullen zij de laatste details tot in de puntjes verzorgen. Vergeet alleen niet ze een compliment te maken – iets wat overigens niet alleen geldt voor de melancholicus. Je zult het uiterlijk niet zien dat het gewaardeerd wordt, maar innerlijk zijn ze er stiekem toch blij mee.

Oefening
Veelal roepen mensen met een dergelijk temperament aanvankelijk ergernis op bij hun omgeving. Negeer deze reactie en weeklaag enige tijd met ze mee. Ieder obstakel kan levensgroot uitgemeten worden. Probeer niet ze op te vrolijken of de moeilijkheden lichtvoetig te bagatelliseren. De melancholicus wordt daar alleen maar droeviger van. Het begripvol onderkennen van het bestaan van de obstakels, levert veel meer op. Probeer vervolgens doelgericht het obstakel weg te nemen of er omheen te werken. Daarmee verschuif je automatisch de focus van het eigen leed naar de bijdrage aan een oplossing.

De sanguinicus
De sanguinische mens is een uitermate vrolijke en luchtige persoonlijkheid. Eén idee roept een veelvoud op aan mogelijke uitvoeringen. In brainstormsessies hebben zij het hoogste woord en de beste ideeën. Deze bruisende fontein stokt echter wanneer het op uitvoering aankomt. Zij zijn de gangmakers, ideeënspuiers en buiten-de-box-denkers. Tegen de tijd dat het idee de wereld in gedragen moet worden zijn ze allang hun belangstelling verloren.

Oefening
Het heeft bij de sanguinicus geen zin om te proberen de belangstelling te focussen op één ding. De kracht van dit temperament ligt bij het bezig zijn met heel veel verscheidene dingen. Het afmaken is zijn zwakste kant, op één uitzondering na. Dat is wanneer de sanguinicus werkelijk warm loopt voor een zaak. Dan kan hij de juiste mensen bij elkaar voegen om de zaak van de grond te krijgen. Geef hem daar ruimte, tijd en gelegenheid voor. Het zal anders gaan dan je verwacht, maar de samenwerking en snelheid waarmee iets van de grond komt, is ongeëvenaard.

De cholericus
Mensen met een cholerisch temperament laten een onuitwisbare indruk achter. Je hebt het gevoel constant te worden overruled. Je zou iets regelen, maar het is al gerealiseerd nog voordat je met je ogen hebt kunnen knipperen. Als een soort stoomwals dendert hij over zaken heen, ook wanneer dit onderwerpen betreft die gevoelig liggen binnen het team. Doelgericht en zonder consideratie stevent hij op het te halen doel af.

Oefening
Mensen met een cholerisch temperament komen het beste tot hun recht wanneer ze iets uitermate moeilijks moeten realiseren. Iets waar ze zich in vast kunnen bijten en wat een grote kans maakt te mislukken. Het heeft geen zin dit temperament te proberen in te dammen. Een cholerisch persoon moet iets hebben waarin hij zich kan vastbijten en wat hem behoorlijk wat weerstand geeft.

De flegmaticus
Iemand met een flegmatisch temperament heeft een jaloersmakende innerlijke rust en welbehagen. Veel activiteit naar buiten valt niet te bespeuren, maar op het juiste ogenblik wordt de juiste handeling gedaan. Het spreekt voor zich dat de innerlijke of de uiterlijke harmonie hierbij niet wordt verstoord. Levensgenieters en rustzoekers zijn de ware flegmatici onder ons. Wanneer dit te ver is doorgeslagen, kan het indruk van luiheid opwekken. Het kan dan een prototype Gijs Gans zijn.

Oefening
Flegmatische mensen komen niet in beweging door scherpe targets in hun POP op te nemen. Eisen om actief te worden werkt eerder averechts. Wat niet in het vat zit, kun je er ook niet uithalen. Wat wel helpt is om de flegmaticus te stimuleren met belevingen van activiteiten. Laat hem notulen maken van vergaderingen, of waarnemingsverslagen van cliënten, of overzichtsplannen en reviews. Dit kunnen allemaal grondstoffen zijn die de belangstelling en de innerlijke activiteiten van de flegmaticus stimuleren.

Oprechte belangstelling
Agile en scrum werpen de meest rijpe en sappige vruchten af bij een goede samenwerking. De bovenstaande menstypes vormen een aardige richtlijn, maar daarbij moeten we ons goed realiseren dat mensen niet zijn onder te brengen in schema’s. Bij het indelen van ons agile-team heeft het dan ook weinig zin om bijvoorbeeld drie melancholici, één cholericus en één flegmaticus bij elkaar te brengen, omdat dit volgens de theorie een succesvolle combinatie zou zijn. Begin het samenstellen van het team vanuit de expertise van de teamleden. Zorg daarna met de bovenstaande wetenschap voor een zo goed mogelijke samenwerking. De beschreven wetmatigheden staan per definitie los van nauwelijks te bevatten dynamieken als chemie en klik. Werkelijk oprechte belangstelling voor elkaar leidt tot wederzijds begrip. Dit kan geen schema of invullijst van ons overnemen.

Gerelateerde berichten...