Gaat blockchaintechnologie zorgcommunicatie ontwrichten?

Lucien Engelen, directeur REshape Center van het Radboudumc
Lucien Engelen, directeur REshape Center van het Radboudumc

Uitwisseling van informatie in de zorgketen is tot op heden veel gedoe. Of het nu gaat om transacties tussen zorgverleners en verzekeraars, verzekeraars en patiënten, uitwisseling van data in EPD’s, ECD’s en HIS-sen, of dataverkeer tussen allerlei apparaten en wearables. De blockchaintechnologie zou weleens voor een grote verandering kunnen gaan zorgen, voorspelt Lucien Engelen, directeur van het REshape Center van het Radboudumc.

Blockchain is een veilige manier om zonder tussenkomst van een intermediair en tegen significant lagere transactiekosten zaken van waarde te kunnen uitwisselen tussen twee partijen. Transacties via een blockchain zijn onbetwistbaar en onomkeerbaar. Het systeem kent geen ‘single point of failure’ en is daardoor nauwelijks storingsgevoelig. De transactiekosten zijn laag. En transacties worden direct verwerkt, zonder enige vertraging.

Het REshape Center doet momenteel onderzoek naar of, en zo ja hoe, de blockchaintechnologie uitwisseling van data in de zorgketen veiliger en betrouwbaarder kan maken. Engelens hypothese is dat blockchain over een aantal jaren voor vrijwel alle transactionele data-uitwisselingsprocessen in de zorg kan worden ingezet en daarmee voor een revolutie in de markt gaat zorgen. Het onderzoek moet die hypothese nu valideren of ontkrachten.

Hij besprak het eind vorig jaar binnen een aantal gelederen in de zorg: het Radboudumc, VWS, Nictiz en een aantal corporates en ict-organisaties in de zorg. Het viel hem op dat bestuurders en informatiespecialisten geen of nauwelijks kennis hebben over de blockchaintechnologie. “Het is zaak antwoord te krijgen op de vraag óf en zo ja hoe dit impact gaat hebben op de zorg. Als mijn indruk juist is, komt deze ontwikkeling bovenóp de toch al sterk technologisch gedreven verandering in de zorg. Om die reden probeer ik het onderwerp op de agenda te krijgen.”

Wat is blockchain?

Veel ict’ers denken ten onrechte dat blockchaintechnologie alleen kan worden ingezet in de financiële wereld. Een misverstand dat is ontstaan doordat blockchain de technologie is onder het Bitcoin-netwerk. Het kan echter voor veel meer worden gebruikt.

Blockchain maakt trusted third parties overbodig, door hun vertrouwensfunctie over een groot netwerk te distribueren. De manier waarop is te vergelijken met een grootboek. In het traditionele financiële verkeer vinden transacties plaats via intermediairs, de banken. Iedere bank houdt zijn eigen grootboek bij. Dit zijn gesloten systemen, die periodiek worden gecontroleerd door een trusted third party, een accountantskantoor. Daarnaast is er toezicht door DNB en ook op Europees niveau zijn er diverse toezichthouders. De vele controles die nodig zijn om de transacties te controleren, maken ons financiële systeem traag en duur.

Blockchain pakt het wezenlijk anders aan. Een blockchain is decentraal en open, er is niet één instantie die eigenaar is van de blockchain. Net zoals er geen eigenaar is van het internet. Iedereen kan zich erop aansluiten en bijvoorbeeld via e-mail berichten versturen aan ieder ander die een internetaansluiting heeft.

In een blockchain is het grootboek niet langer gesloten en op één centrale plek aanwezig, maar is open en gedistribueerd. Vergelijk het met een spreadsheet in Google Docs, die je met alle betrokkenen deelt. Iedereen krijgt een exacte kopie van de spreadsheet en kan zien welke wijzigingen door wie wanneer zijn aangebracht. Er is geen toezichthouder meer nodig om de wijzigingen te controleren, want alle deelnemers controleren elkaar.

Er is één eigenschap die een blockchain uniek maakt en waaraan het systeem zijn naam ook ontleent: er kunnen alleen nieuwe regels worden toegevoegd aan de onderkant van de lijst, alsof je een nieuwe rij toevoegt aan de spreadsheet. De voorgaande rijen kunnen niet gewist of gewijzigd worden. De historie blijft altijd voor iedereen zichtbaar. Dit maakt het lastig, zo niet onmogelijk, om te frauderen, bijvoorbeeld om een DBC achteraf op te plussen. Engelen: “Aan twee kanten van de tafel zit een notaris. Degene die geld wil overmaken en degene die het geld ontvangt, hebben beide transparant inzicht. Beiden zetten hun digitale handtekening nadat aan alle voorwaarden is voldaan. Maar doordat het systeem zo is opgezet dat het zichzelf controleert, heb je geen notaris meer nodig.”

Zorginformatie

Blockchain is dus een gedistribueerd grootboek. Grootboeken zijn niets anders dan lijsten waarin gegevensmutaties onder elkaar worden bijgehouden. Ook andere registers functioneren op deze manier. Denk aan het Kadaster, dat eigenaren van onroerende goederen en grond registreert, de Kamer van Koophandel die bedrijfsinformatie bijhoudt, en denk aan medische dossiers. Dit terrein wil Engelen onderzoeken. Met zijn centrum scout, agendeert, onderzoekt en vertaalt hij nieuwe ontwikkelingen naar gezondheid(szorg). Om het brede terrein van toepassingen af te bakenen, kijkt zijn groep in eerste instantie naar drie concrete gebieden: “In de eerste plaats de transacties tussen ziekenhuis en zorgverzekeraars en zorgverzekeraars met patiënten. Een heel omvangrijk, foutgevoelig en fraudegevoelig proces. Daarom zijn er bijzonder veel controles nodig. Zou je de hele DBC-administratie via de blockchaintechnologie voeren, dan heb je wellicht die vele controles niet meer nodig. Het proces verloopt efficiënter, wordt veel minder foutgevoelig en is ook veel minder fraudegevoelig. Je kunt een DBC niet meer achteraf opplussen.”

Een tweede onderzoeksterrein is het Persoonlijk Gezondheids Dossier (PGD). Engelen omschreef eerder in ICT/Zorg het verschil tussen ego- en ecosystemen. Egosystemen zijn de huidige digitale patiëntportalen en EPD-applicaties van en voor zorgverleners. Deze zijn opgezet vanuit de point-of-view van de zorginstelling, niet vanuit de patiënt. Een PGD is daarentegen een ecosysteem: de patiënt staat aan het roer en bepaalt wat er met zijn informatie gebeurt én heeft het overzicht. In het geval van blockchain: de patiënt maakt deel uit van het blockchain-netwerk en bepaalt wie welke informatie in de ‘gedeelde spreadsheet’ mag inzien. Hij ziet het ook als zorgverleners onderling informatie uitwisselen en houdt dus controle op wat er met zijn data gebeurt en heeft bovendien zelf ook toegang tot alle gegevens.

Een derde toepassingsgebied is de data-uitwisseling tussen medische apparatuur, of het nu gaat om consumententoepassingen zoals activity trackers, slimme weegschalen en bloedsuikermeters, of om ziekenhuisapparatuur. De manier waarop die apparaten nu data uitwisselen is vaak storingsgevoelig. Het ene apparaat verzendt bepaalde data wel, maar de informatie komt niet aan bij het andere apparaat. Of het komt versnipperd aan en is daardoor onbruikbaar. En wie zegt dat de data onderweg niet veranderd zijn? Het REshape Center wil kijken of de blockchaintechnologie die storings- en foutgevoeligheid kan verminderen doordat dan altijd duidelijk is of een bericht goed is aangekomen.

Winst van blockchain

Wat is nu precies de winst van deze technologie voor de zorg? Engelen: “In de eerste plaats doet de blockchaintechnologie altijd een check of iemand wel is wie hij zegt dat hij is. Dat geldt zowel voor de verzender als voor de ontvanger van data. Daarbij wordt gebruik gemaakt van bestaande en bewezen technologieën zoals digitale sleutels, cryptografie en peer-to-peer technologie. Er is ook een controle of het verzonden datapakketje aankomt. Bij traditionele manieren van data versturen, zoals post of e-mail, is dat maar de vraag. Omdat beide partijen van elkaar weten wie ze zijn en dat het bericht aankomt, is het niet langer nodig dat een trusted third party dit berichtenverkeer controleert. Daardoor is dit systeem veel goedkoper dan bestaande manieren. En tot slot is het systeem sneller: het bericht wordt op het moment dat het wordt verzonden ook meteen door de ontvanger verwerkt.”

Wie zwengelt aan?

Engelen denkt dat de acceptatie van blockchain sneller kan gaan dan veel partijen denken en trekt daarbij de vergelijking naar de financiële sector. “Daar heeft blockchain al voor een disruptie gezorgd zonder dat financiële instellingen het in de gaten hadden. Volgens nieuwe Europese wetgeving mogen retailers vanaf 2017 hun eigen third party payment provider zijn. Dan heb je als webwinkel geen bank meer nodig om je geld rechtstreeks van de consument te innen.”

Hij vermoedt dat de verandering van buiten de zorg komt, en niet van EPD-leveranciers en andere partijen die zich nu bezighouden met het uitwisselen van zorgdata. “Ik verwacht dat partijen als Apple en Google hierin een grote rol gaan spelen, net als start-ups die nu nog geen rol van betekenis spelen.”

Uiteindelijk gaat Blockchain alle processen die te maken hebben met eigendom en vertrouwen op zijn kop zetten, verwacht Engelen. “Er is straks geen notaris meer nodig, geen accountant, geen bank, maar ook geen grouper om DBC’s te toetsen. De compliance-check vindt immers al vooraf plaats. Er zijn ook geen ketenzorginformatiesystemen meer nodig om data uit verschillende zorgsystemen bij elkaar te brengen, want iedere patiënt heeft een eigen blockchain waarin zijn volledige geschiedenis staat. En we kunnen machine-to-machine communication opschalen, zonder dat het systeem te kwetsbaar of te duur wordt. De mogelijkheden lijken eindeloos.”

Lijken, want in de praktijk is nog niets getoetst of bewezen. Of de bestaande organisaties die nu in het centrum van de (data)macht zitten, hierop zitten te wachten dan wel dit proactief gaan oppakken, laat zich raden. Hun rol zou wel eens een heel andere kunnen worden, denkt Engelen. “Kijkend naar de daadwerkelijke voortgang op het vlak van datadelen met de patiënt word ik daar niet zo vrolijk van. Ik hoop dus feitelijk op kracht vanuit de patiënt en partijen van buiten de zorg.”

Zodra de resultaten van de studie van het REshape Center bekend zijn, zullen we er in dit magazine over berichten. U kunt zich alvast inschrijven voor het OurFutureHealth Congres op 26 mei in Nijmegen (www.ourfuturehealth.org of @ourfuturehealth).

 

Gerelateerde berichten...