Eind 2011 nam het Eindhovense Catharina Ziekenhuis haar nieuwe IC in gebruik, voorzien van een- en tweepersoonskamers. Dit zou een behoorlijke impact hebben op de manier van werken. Daarom ging afdelingsmanager IC Paul Kuijpers op zoek naar een manier om patiënten te observeren, ook als hun kamerdeur dicht is. Een systeem, dat voldoet aan al zijn eisen bestond destijds nog niet. Inmiddels werkt het ziekenhuis met versie 2.0 van een mede door Kuipers ontwikkeld Patiënt Observatie Systeem.
Het Catharina Ziekenhuis wist al jaren dat het de IC zou gaan verbouwen. De vierpersoonskamers waren niet meer van deze tijd en voldeden bovendien niet meer aan nieuwe wet- en regelgeving rond hygiëne en infectiepreventie. IC-patiënten horen op een eigen kamer te liggen, waarvan de deur kan worden afgesloten. Mooi, maar hoe hou je dan toezicht op de patiënt? Overdag, als er een-op-een wordt gewerkt, is dat nog enigszins te organiseren, al zijn er ook dan veel momenten waarop de verpleegkundige de kamer uit gaat. Maar ’s avonds en ’s nachts, als de bezetting een-op-twee is, kom je in de problemen. Natuurlijk waarschuwt de medische apparatuur op afstand als zich een verandering voordoet in hartslag, bloeddruk, temperatuur en wat dies meer zij. Maar deze medische apparatuur merkt het niet op als een patiënt wakker wordt of onrustig slaapt. Kuijpers: “Visuele observatie van een patiënt is een belangrijke ondersteuning op een IC. Je levert gewoon de beste zorg als er 24 uur per dag verpleging bij de patiënt aanwezig is. Vroeger op de vierpersoonskamers was dat het geval. Maar met eenpersoonskamers kun je dat niet meer organiseren.”
Slimme alarmering
Paul Kuipers
In het programma van eisen voor de nieuwe IC was ‘slimme alarmering’ opgenomen. Kuijpers lacht: “Het is heel makkelijk om zo’n eis op te nemen, niet wetende wat slim precies inhoudt.” Wel was meteen duidelijk dat die alarmering moest bestaan uit twee componenten: patiëntbewaking door medische apparatuur en visuele observatie. En dat liefst geïntegreerd in één systeem. Het verbaasde hem enigszins dat begin 2011, toen de vraag in het Catharina Ziekenhuis actueel werd, er geen kant-en-klare video-observatiesystemen specifiek voor IC’s waren. “Er bestond een systeem ontwikkeld voor couveuses,” herinnert hij zich, “dat er vooral op was gericht dat de ouders thuis hun kindje konden zien liggen. Maar dat was helemaal niet toegespitst op onze situatie. Toevallig werden wij net op dat moment benaderd door een leverancier van observatiesystemen. We zijn in overleg gegaan en in een half jaar tijd is, op basis van onze eisen en wensen, een oplossing ontwikkeld die aansluit bij onze situatie.”
Karakteristieken IC
Een IC is een heel andere omgeving dan de meeste andere plekken waar cameraobservatie wordt toegepast. Dit vraagt dus ook om een specifieke oplossing. Het in beeld brengen van een patiënt is het eenvoudigste onderdeel. Daarvoor is iedere HD-camera geschikt. “Maar als je het hebt over slimme alarmering, dan wil je dat de verpleegkundige een signaal krijgt als de patiënt ontwaakt of ineens beweegt. We hebben daarom software laten ontwikkelen die dat detecteert. Een tweede aspect is het geluid. En dan niet het geluid dat wordt geproduceerd door een kar op de gang of andere omgevingsgeluiden, je wilt alleen de geluiden opvangen die de patiënt maakt. Een zware ademhaling, kuchen, dat soort dingen. De microfoon moet dus heel gevoelig zijn en daarnaast heb je software nodig die alle omgevingsgeluiden eruit filtert.” Een derde eis aan het systeem is dat het makkelijk moet zijn om de camera uit te zetten. Als de verpleegkundige in de kamer is, hoeft er geen beeld beschikbaar te zijn op de centrale post of in de medicatieruimte. Zeker op het moment dat er verpleegkundige handelingen worden gedaan, is dat vanuit privacy-oogpunt onwenselijk. “Maar je wilt juist wel weer beeld als er een verpleegkundige in opleiding werkzaam is op de patiëntenkamer,” zegt Kuijpers. “Dan is het juist fijn dat je hem of haar via de camera kunt observeren en niet letterlijk over de schouder hoeft mee te kijken.” Verder moet het systeem de beelden niet alleen op de centrale post kunnen laten zien, maar ook op de bedside terminals. Kuijpers: “Als je ’s nachts de verantwoordelijkheid hebt over twee patiënten en je bent bij de één op de kamer, dan moet je vanuit die kamer de andere patiënt in de gaten kunnen houden.”
Tot slot moeten de meldingen op ieder mobiel device kunnen worden weergegeven: een pieper, smartphone, tablet, IP-DECT-telefoon. Het mag immers niet zo zijn dat het hele systeem niet meer gebruikt kan worden als het ziekenhuis overschakelt op een andere telefonieomgeving.
Doorontwikkeling
Eind 2011 ging het Catharina Ziekenhuis live met het een door VCS Observations ontwikkeld Patiënt Observatie Systeem 1.0: een CCTV-oplossing in combinatie met camera’s van Axis. Dit videomanagementsysteem was niet specifiek ontwikkeld voor gebruik door verpleegkundigen. “Het was vrij complex in de bediening,” vertelt Kuijpers, “simpelweg omdat je er heel veel mee kon regelen. Veel van die functionaliteit gebruikten wij niet, maar dat staat het gebruiksgemak natuurlijk wel in de weg. We konden destijds niet anders gezien de beperkte tijd die we hadden, maar we wisten wel meteen dat we op termijn graag andere software wilden die een hoger gebruiksgemak heeft.” In de loop der jaren is deze eerste versie daarom doorontwikkeld om beter te voldoen aan de situatie op een IC.
Inmiddels werkt het ziekenhuis naar volle tevredenheid met versie 2.0. Deze versie is specifiek voor de zorg ontwikkeld, waarbij de functionaliteit aanzienlijk is vereenvoudigd en veel aandacht is besteed aan het gebruiksgemak. “Je hebt nu geen enkele kennis nodig van het systeem,” weet Kuijpers. “Je klikt gewoon aan welke kamers je in beeld wilt brengen en welke detectie je wilt toepassen: beeld, geluid, medische alarmen. Alarmen worden zowel visueel als akoestisch weergegeven. Een kind kan de was doen.” Verpleegkundigen kunnen ook zelf instellen hoeveel beelden ze willen zien op de centrale post. Als niet alle kamers bezet zijn, kunnen ze de schermindeling wijzigen, zodat ze niet naar een leeg bed hoeven te kijken.
Het nieuwe systeem maakt gebruik van full-HD-videostreams, gebaseerd op broadcast-techniek in plaats van de traditionele CCTV-technologie. Daardoor is veel minder bandbreedte nodig voor het transport van de beelden en ook hebben de terminals minder CPU-capaciteit nodig om de beelden te tonen. De investering wordt hierdoor een stuk lager.
Tot slot is er een nieuwe camera geïnstalleerd die ’s nachts ook kleurenbeelden genereert. “De oude camera schakelde automatisch over naar zwart/wit-beelden als de lichtopbrengst te weinig was, zoals iedere camera eigenlijk doet. Maar dan zien verpleegkundigen niet meer welke kleur de lampjes hebben van de medische apparatuur naast het bed. Natuurlijk krijgen ze wel een signaal vanuit het medisch apparaat, maar ze vinden het ook fijn als ze zelf kunnen zien of een lampje groen of rood is.”
Medisch kritisch systeem
Het systeem is inmiddels bestempeld als medisch kritisch. Als het uitvalt, dan moet er extra personeel worden bijgeschakeld en dan zullen alle deuren van de kamers open worden gezet, omdat anders de alarmen die de medische systemen genereren niet meer worden gehoord. In het eerste jaar is het Patiënt Observatie Systeem één keer uitgevallen. Dit zorgde voor een forse aanpassing van de werkorganisatie. Het servicecontract met VCS eist dan ook dat zij 24×7 ondersteuning bieden in geval van technische problemen.
Dit succes zou Kuijpers alle reden kunnen geven om tevreden achterover te leunen. Maar hij kijkt alweer verder. “We willen als IC-afdeling de familie er steeds nauwer bij betrekken. Dat doen we door goede informatiefolders, door ze meer mogelijkheden te bieden om een gesprek te hebben met de arts enzovoort. Een vervolgstap zou kunnen zijn om de videobeelden van de patiënt ook thuis ter beschikking te stellen aan de familie. Daar komen natuurlijk veel dingen bij kijken, denk aan beveiliging en privacy. Je moet kunnen waarborgen dat de camera altijd uit is als er een medische handeling wordt verricht. Door integratie met het verpleegkundig oproep systeem (VOS) worden valse alarmen uitgesloten. Nu geven verpleegkundigen nog handmatig aan dat ze een kamer binnengaan, zodat de camera’s dan uitschakelen. Dat kunnen ze natuurlijk vergeten. Nu is dat niet zo erg, dan ziet hooguit een collega de beelden. Maar als de familie thuis kan meekijken, mag dit natuurlijk niet gebeuren. Verder moet er een vertraging worden ingebouwd van enkele minuten, zodat je het beeld uit kunt zetten als er iets gebeurt, bijvoorbeeld een plotselinge verslechtering van de patiënt.”
Advies
Omdat het Catharina Ziekenhuis de eerste was met een Patiënt Observatie Systeem op de IC krijgt Kuijpers veel collega’s over de vloer die het gebruik ervan in de praktijk willen ervaren. Hij waarschuwt ze dat een Patiënt Observatie Systeem geen vervanging is van het persoonlijke contact tussen verpleegkundige en patiënt, alleen een hulpmiddel om patiënten beter in de gaten te houden als het niet lukt om zelf persoonlijk in de kamer aanwezig te zijn. “Je moet de goede balans vinden,” benadrukt hij. “De patiënt is uiteindelijk het beste af als de verpleging zelf fysiek aanwezig is. Omdat dat nu eenmaal niet haalbaar is, zet je een Patiënt Observatie Systeem in. Maar het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat verpleegkundigen nu meer tijd gaan spenderen op de centrale post en hun patiënten op afstand gaan monitoren. Het is en blijft een hulpmiddel om de patiëntveiligheid te waarborgen.” Als zodanig is het systeem ondersteunend aan de manier van werken.
Het biedt veel meerwaarde. Allereerst doordat een patiënt geobserveerd wordt als er niemand in de kamer aanwezig is. En daarnaast doordat de deur nu ook dicht kan blijven, wat een positieve invloed heeft op transmissierisico’s en de rust op de kamer. Bovendien geeft het verpleegkundigen een veiliger gevoel, zij hebben meer overzicht en daardoor meer rust in hun werk. “Zoals ik al aangaf,” besluit Kuijpers. “Het is voor ons een medisch kritisch systeem. Wij zouden echt niet meer zonder willen.”
