Interoperabiliteit in de zorg staat op het punt van een grote doorbraak. Binnen enkele weken namelijk neemt de Europese Commissie een besluit of het zogeheten ‘meerlagenmodel’ van IHE wordt omarmd door heel Europa.
Interoperabiliteit is meer dan het sec uitwisselen van informatie. Het gaat ook over vragen als: welke informatie, op welk detailniveau en met welke keuzemogelijkheden, is nodig voor de overdracht van medische informatie; hoe verpak je die informatie; hoe houd je elkaar op de hoogte van het zorgproces; welke infrastructuur gebruik je; hoe regel je de beveiliging? Het basisconcept van interoperabiliteit is, dat je afspraken maakt op meerdere niveaus. Hoe regel je het met elkaar?
Geen sinecure
De zorg bestaat uit 29 specialismen. Ieder specialisme werkt volgens eigen processen, kent zijn eigen beleid en per zorginstelling kunnen zelfs de applicaties en infrastructuur behoorlijk uiteenlopen. Als een bepaald specialisme al een eigen systeemstandaard hanteert, zoals Dicom de standaard is voor opslag van radiologische beelden, is dat nog geen garantie dat twee apparaten met Dicom-bestanden deze informatie ook kunnen uitwisselen. En dan nog. Als de diverse specialisten hun informatie onderling kunnen uitwisselen, kun je daar niet ook een multidisciplinair netwerk mee bedienen. Kortom, het aanbrengen van adequate interoperabiliteit over al die specialismen met een oerwoud aan zienswijzen en ict- en andere voorkeuren, is bepaald geen sinecure. En de hopeloos verouderde en arbeidsintensieve uitwisseling van informatie per cd-rom is menig specialist, ict-medewerker en patiënt een doorn in het oog. Kortom, het mag duidelijk zijn, het veld had én heeft behoefte aan een geharmoniseerde set aan afspraken, een uniforme interoperabiliteit binnen de zorg. Hier komt het meerlagenmodel van IHE om de hoek kijken.
Tie Tjee Vendor-chair IHE
Meerlagenmodel
Velen denken dat deze interoperabiliteit voornamelijk gaat over de techniek. Zonder twijfel speelt dat een rol, maar toch ligt daar niet het zwaartepunt. Waar in de Europese Commissie over wordt gestemd, betreft dan ook niet het systeem. Het is eerder een ‘werkversie’ van hoe er naar interoperabiliteit wordt gekeken. “Het meerlagenmodel gaat over veel meer dan alleen het versturen van een bestandje van de een naar de ander,” aldus Tie Tjee, sinds vorig jaar vendor-chair van IHE Nederland (Integrating the Healthcare Enterprise) een internationaal samenwerkingsverband van gebruikers en leveranciers van ICT in de zorgsector.
“Om tot succesvolle data-uitwisseling te komen tussen zorgorganisaties zijn afspraken op meerdere niveaus noodzakelijk. Welke eenduidige afspraken zijn er over bijvoorbeeld veiligheid, privacy en wetgeving? Hoe sluit je werkprocessen goed op elkaar aan? Komen beleidsplannen niet met elkaar in conflict en op een ander niveau: werken de diverse instellingen wel met compatibele applicaties en infrastructuur? Interoperabiliteit gaat dus over het samenwerken op alle niveaus volgens uniforme afspraken.”
Het model heeft een aantal niveaus: wet- en regelgeving, beleid, zorgprocessen, informatie, applicaties en infrastructuur. Het is nodig om op elk niveau afspraken te maken, dus niet alleen op technisch niveau. Daarnaast moeten er, om tot interoperabiliteit te kunnen komen, tussen organisatie A en organisatie B op alle niveaus zaken worden geregeld.
Er zijn ook verschillende partijen bij betrokken. Het niveau ‘beleid’ betreft bijvoorbeeld op strategisch niveau de beleidsmakers, op tactisch niveau de zorgmanagers en op operationeel niveau de zorgprofessionals. De beleidsmakers vallen evenwel niet alleen binnen het niveau ‘beleid’. Ze houden zich namelijk ook bezig met het niveau ‘zorgprocessen’. Oftewel, soms overlapt het elkaar.
Het doel van het model is vierledig: 1) het hanteren van een generiek, landelijk model voor interoperabiliteit, 2) het bieden van een overzicht van alle aspecten die bij informatie-uitwisseling in de zorg een rol spelen, 3) het bieden van een kapstok voor discussie, implementatie, processen en standaarden en 4) het verzorgen van een basismodelaanpak van interoperabiliteitsprojecten. Dit model, dat zijn weerslag vindt in de ‘handreiking interoperabiliteit’, waarover verderop meer, is een ‘work in progress’. Immers, de wetgeving, technologie en andere ontwikkelingen in de zorg staat niet stil, dus ontwikkelt het model mee.
Profielen, eisen, standaarden
In de Handreiking Interoperabiliteit staan alle profielen, eisen en standaarden beschreven. Een voorbeeld van een IHE-profiel is consistent time (CT), oftewel eenheid van tijd. De klokken op medische apparaten wijken altijd iets van elkaar af als ze niet aan dezelfde tijdsstandaard voldoen. Ook de aanpassing aan zomertijd en wintertijd moet goed zijn afgestemd. Door het gebruik van de tijdstandaard kan worden bijgehouden wie wanneer in een dossier heeft gekeken, een belangrijke controle op de naleving van de privacy-regels. En hoe zit het met de afspraken over safety, security en privacy? Op welke manier dient de toestemming van de patiënt vastgelegd te worden? Of afspraken over implementatie van wet- en regelgeving en normen? De handreiking verwijst in dat geval naar het EGiZ (Gedragscode Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg). Dat is een heldere afspraak die iedere regio navolgt.
Afspraken
Naast randvoorwaarden, afspraken, richtlijnen, methodieken en voorbeeldcontracten geeft de handreiking ook uitleg over het meerlagenmodel. De zorginstellingen die het bijbehorende convenant tekenen, zeggen daarmee toe dat ze hun systeem zullen inrichten conform de handreiking. “Deze manier waarborgt dat wij met alle regio’s in Nederland kunnen communiceren via het XDS-netwerk,” vertelt Tjee. Nederland kent inmiddels diverse regio’s op het gebied van interoperabiliteit en zorg/ICT. Denk hierbij aan het regionale uitwisselingsplatform Stichting GERRIT in het noorden van het land, Twente (IZIT), Noord-Holland (Zorgring NHN), Rotterdam (RijnmondNet), Leiden (Sleutelnet) en Amsterdam (EZDA). Al deze regio’s maken gebruik van een infrastructuur die is gebaseerd op IHE-XDS. Tjee: “De meeste regio’s die zijn aangesloten bij het Regionaal Architectuur Platform (RAP) gebruiken reeds XDS als infrastructuur. Op hun verzoek om standaarden en heldere afspraken over onderlinge communicatie, is het Nictiz met de regio’s gaan praten op alle lagen. Het mooie is dat er nu op iedere laag afspraken zijn uitgewerkt waar de regio’s het mee eens zijn. Die afspraken bestrijken het volledige scala van coderingen tot aan terminologie. Evenals de handreiking is dit iets dat moet groeien. Het mooie van de XDS-infrastructuur is dat het functioneert onafhankelijk van de inhoud die erover wordt uitgewisseld. Dat betekent dus dat ieder specialisme gebruik kan maken van diezelfde infrastructuur”
IHE Nederland
De Nederlandse tak van de internationale IHE-organisatie is opgericht in 2004 door en voor gebruikers en leveranciers van IT in de Nederlandse gezondheidszorg. IHE Nederland richt zich op de procesgang en integratie van it-systemen in ziekenhuizen en alle aspecten van integratie rond het EPD. Het IHE overlegt veel en werkt samen met belangrijke partijen in de zorg, waaronder het Nationaal Instituut voor ICT in de Zorg (NICTIZ), Health Level 7 (HL7), de Vereniging van Organisaties voor ICT in de zorg (OIZ) en met medisch-wetenschappelijke verenigingen, het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN), medische koepelorganisaties en adviesbureaus in de zorg-ict.
