De ICT sector levert een belangrijke bijdrage aan de productiviteit in Nederland. Dat komt vooral door de werking van de Wet van Moore. Daarbij kan dezelfde productie tegen steeds lagere computerprijzen gerealiseerd worden. Als dat ook zou gelden voor software en IT diensten kan het positieve effect verdubbelen. Dat stelt onderzoeker Hugo de Bondt van het CBS in een onderzoek “Productiviteit in Nederland 2002–2014”.
Het onderzoek komt echter ook tot de conclusie dat er onvoldoende efficiencywinst wordt behaald uit factoren zoals technologische innovatie, schaalvergroting en een structurele verbetering van het opleidingsniveau in Nederland. De winst van ICT vertaalt zich onvoldoende in meer productiviteit op de werkvloer. De totale productiviteitsgroei stagneert in Nederland.
Hoe dat komt ontrafelt de studie niet, noch wat dit betekent voor de ontwikkeling van de productiviteit in de komende jaren. In iedere geval hebben de reële lonen niet geprofiteerd van de verbetering van de totale arbeidsproductiviteit sinds 2009 die te weinig is te danken aan andere factoren dan arbeid en kapitaal.
Een ander manco van het onderzoek is dat het de helft van de economie, namelijk de overheden, buiten beschouwing laat. Dat gaat om een massief bedrag van €430 miljard. Daarvan kan of wil het CBS de productiviteit anders dan door arbeid en kapitaal niet onderzoeken.
Internationaal blijft Nederland flink achter op landen zoals Korea, VS, Australië en Duitsland als met alle factoren van de productiviteit rekening wordt gehouden. Dat komt onder meer omdat sectoren zoals de zakelijke dienstverlening, waaronder de ICT sector, en cultuur en recreatie zeer kleinschalig en versnipperd opereren. Het lijkt een urgente oproep om tot schaalvergroting over te gaan. En natuurlijk speelt de starre arbeidswetgeving een niet te onderschatten remmende rol.
Méér nog dan dat lijkt het erop dat de bedachte reorganisatieplannen op de hoofdkantoren geen voedingsbodem maar verzet ondervinden op de praktische werkvloeren. Werkers zetten de hakken in het zand tegen opgelegde plannen. Omdat de managers zoals bij de politie, de bibliotheken, V&D, UWV en in tal van andere bedrijven top-down verordonneren en onvoldoende luisteren naar de kennis en ervaring op de werkvloeren waar het werkelijke contact met de klant ontstaat.
Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is R&D alleen niet de oplossing. De kern is hoe nieuwe technologie is ingebed in economie en maatschappij. Hoe komt het dat de files weer dramatisch toenemen zonder dat de economie echt groeit? Waarom zijn treinen in spitsuren overvol? Waarom reizen we zoveel als dat niet meer hoeft? Hoeveel extra productie per uur vloeit voort uit het massale gebruik van LinkedIn, Facebook, Twitter en al die andere sociale media? Maar misschien ook levert ICT niet zoveel extra efficiencywinst meer op. Ik kan in ieder geval met Windows 10 niet méér woorden per uur produceren dan voorheen.
