In vrijwel alles was BlackBerry uniek. Vooral het gevolg van het bizarre duo leiders, Michael Lazaridis en Jim Balsillie. Hun ‘huwelijk’ baarde een fenomenaal bedrijf, maar stond ook borg voor een krankzinnige neergang.
‘Geen bereik – De waanzinnige opkomst en de spectaculaire val van BlackBerry’ vertelt het meeslepende verhaal van de journalisten Jacquie McNish en Sean Silcoff over Research in Motion (RIM) – vanaf 2013 BlackBerry genoemd – als meest succesvol Canadees technologiebedrijf. De originele titel ‘Losing the Signal’ geeft nog beter weer wat er misging.
Killer iPhone
Letterlijk ‘geen bereik’ kende het RIM e-mailnet in oktober 2011, een ongekende drie dagen lang. Balsillie zou juist een zaal telecomchefs toespreken en gesprekken met de belangrijkste klanten ingaan over de nieuwe BlackBerry Bold. Al die bazen, nog trouwe BlackBerry-gebruikers, konden juist toen niet bij hun mail en raakten nerveus. Daar zit je dan.
In 2011 was de neergang al ingezet. In Europa ging het nog redelijk, maar de Verenigde Staten kozen al massaal voor de iPhone, na de legendarische introductie door Steve Jobs begin 2007. De komst van het toetsenbord op het scherm leidde tot ontreddering bij RIM. Die versnelde de ontwikkeling van een volgende telefoon, helaas een rampzalig apparaat.
De verwijdering tussen de co-ceo’s kreeg een desastreuze invloed op het bedrijf: Lazaridis, de eeuwige magnifieke elektronicus, hield vast aan eigen hardware en besturing, maar Balsillie zette in op software en een dienst met WhatsApp als doelwit. Verlammend werkte die tweedracht, maar pas eind 2011 gaven de – te zwakke – commissarissen hen ontslag. Te laat.
Mondiale goudmijnen
Ondertussen was de perfecte relatie met honderden mobiele aanbieders wereldwijd op het spel gezet. Jarenlang hadden ze in een win-winsituatie met RIM samen tientallen miljarden verdiend aan mobiele data. BlackBerry had immers de redding betekend toen de gsm-netwerken van de providers rond de eeuwwisseling volstrekt niet in staat bleken om databeloftes gestand te doen. Veel te traag, en hopeloze software, met keer op keer teleurgestelde klanten tot gevolg. BlackBerry weerstond wel de verleiding om het hele internet over de dunne lijntjes te willen pompen, en stelde e-mail centraal.
Het kunstje was geleerd met de moeizame opkomst van Ram Mobile Data. Een prachtig netwerk steunend op Mobitex-technologie van Ericsson, maar worstelend met gebrek aan apparatuur en toepassingen.
De verlossing kwam in 1995 van het Canadese bedrijfje, in 1984 door Lazaridis opgericht in Waterloo, Ontario. Technologisch fantastisch, maar commercieel onhandig. Tot hij in 1992 dankzij het Nederlandse Stork Balsillie ontmoette. Immers, Stork wees na een bedrijfsovername Balsillie de deur vanwege zijn harde, door collega’s gehate houding.
Balsillie, van lage komaf, had Harvard gedaan en wilde graag met de grote jongens wedijveren. RIM bood hem die kans en Balsillie sloot mooie toesteldeals en wist Vodafone en 140 andere netwerken wereldwijd zo’n 10 dollar per maand te laten betalen voor elke aangesloten klant op het datanetwerk van RIM.
Oprah, Barack en Jan Peter
Dit alles gebeurde op basis van de superieure technologie van Lazaridis, wiens bureau altijd bezaaid lag met onderdelen van concurrerende apparaten die hij uit elkaar schroefde. Zoals de eerste iPhone, die tot zijn ontsteltenis een heel iOS bevatte. Vijftien jaar eerder had hij de Newton van Apple ontleed, om te ontdekken hoe slecht het ding juist was en dus te verslaan. En hoe hij de marktleider, Palm, kon verslaan door voor het eerst de ‘pda’ in netwerken te koppelen. En functionaliteit te strippen om verbindingen optimaal te benutten.
RIM had een groeiend leger van slimme technische mensen ter beschikking, die bijvoorbeeld de perfecte toetsenbordjes voor de duimen ontwierpen. Daar kwam het noodzakelijke geluk en goedkope marketing bij. Je kon geen Kamerdebat of belangrijke vergadering in de wereld zien zonder mailende beroemdheden. Zo verklaarde Oprah Winfrey de BlackBerry tot haar favoriet, deed Obama dat nog in 2008, en hier in Nederland werd de verkiezingsoverwinning van Balkenende en het CDA in 2004 mede toegeschreven aan de BlackBerry bezorgd door ‘evangelist’ Vincent Everts.
Orders en geld klotsten in 2000-2010 tegen de plinten in Ontario. Maar plots noodzakelijke uitbesteding van productie en verlies van controle brachten de eerste tegenslagen.
Baas in een depressie
De volkomen onverwachte patentclaim vanaf 2000 van NTP, een uitvinder van de mobiele e-mail die commercieel bakzeil haalde, leek een nekslag. RIM wimpelde de claim hooghartig af, maar de rechter wees hem toe en RIM dreigde het Amerikaanse netwerk te moeten sluiten.
Het technische zelfvertrouwen van BlackBerry werd dusdanig geraakt dat ‘uitvinder’ Lazaridis van slag raakte en Balsillie letterlijk in een depressie belandde en zich wekenlang afsloot. Tot een bekende mentale coach hem erbovenop hielp. RIM’s kansen keerden en het wist in 2006 met NTP te schikken voor 600 miljoen dollar.
De ceo’s voelden zich vervolgens zwaar op de proef gesteld door de veroordeling vanwege het antedateren van opties. Dat mocht wel, maar het verzwijgen was fout. Het was eigenlijk tijd om te gaan, maar ze wilden terugvechten.
Immers, ondertussen ging het technologisch bergafwaarts door de dreigende komst van 3G internet. Hierdoor dreigde het kunstje van RIM met BlackBerry – data door een dun pijpje – overbodig te worden.
RIM zag geen andere weg dan het bouwen van smartphones met behoud van de eigen besturing, maar twijfelde over van alles, van toetsenbordjes tot browserkeuze en uiteraard over apps en een appstore.
Logisch dat de nieuwste BlackBerry’s ook onder meer camera’s kregen, maar daarmee waren de cio’s van de Fortune 500 allerminst blij. Dan maar liever de iPhone. En zo gleed BlackBerry langzaam maar zeker richting ravijn.
“Strategische verwarring”, bekende Balsillie al in 2009 voor studenten. Maar aandeelhouders bleven nog jaren vrolijk. Immers, de cijfers boden (te lang?) troost. Met bijna een verdubbeling van de omzet dat jaar tot 11 miljard dollar, en doorgroeiend, tot de top van 19 miljard in 2011.
De zakelijke markt kalfde af, maar goedkope datacommunicatie trok onverwacht consumenten in vooral Azië en Zuid-Amerika. En bij onze kinderen. BlackBerry was in Nederland in 2011 nog marktleider in de groep 16-20 jarigen vanwege het ‘pingen’, de voorloper van Whatsapp.
‘Geen bereik’ is meer dan lezenswaardig met een aaneenschakeling van avonturen, die na dagenlang interviewen van het ceo-duo werden vastgelegd. Recensenten van zakenkranten klaagden over veel technische details. Voor lezers met interesse in de wisselwerking tussen zaken, technologie en vooral de menselijke ups and downs is juist dit de attractie.
Lessen van BlackBerry
- Gezamenlijk instinct durven volgen met nieuwe technologie is een mooi sociaal principe.
- Enthousiasme, gedrevenheid, humor en tegenspraak van je personeel vormen de beste barometer voor de gang van zaken in je bedrijf.
- Maak een tijdige keuze of je uniek bent in hardware of software en schik je naar de groten in de markt voor besturingssystemen.
- Synergie van een dubbele bedrijfsleiding, met een balans tussen een meer technische en meer commerciële chef, kan voortreffelijk uitpakken.
- Maar vervang tijdig de oprichters van het bedrijf of regel verzet (kritische commissarissen!) en rebellie, want hun passie houdt nuchtere strategische vernieuwing vaak tegen.
- Wees paranoïde waar het gaat om mogelijke bedreigingen van je uitstekende marktpositie en technologie.
Inmiddels heeft BlackBerry een smartphone uitgebracht: BlackBerry Priv.
