De klapper op het dressoir bij de cliënt in de thuiszorg, dat is een mooi symbool. De wijkverpleegkundige schreef erin en als de huisarts langskwam, kon hij met één blik zien wat de laatste stand van zaken was. Het zal toch niet zo zijn dat wij met elektronische cliëntendossiers, eHealth, domotica en het Internet of Things het qua communicatie afleggen tegen dat simpele klappertje? En waarom zijn bestuurders en managers in de zorg risicomijdend?
‘Iedereen die in de zorg werkt, heeft uiteindelijk hetzelfde doel: voorzien in goede, betaalbare zorg waarin de cliënt centraal staat en de regie zoveel mogelijk in eigen handen heeft. Om dat doel te bereiken zijn innovatie in de zorg en toepassingen op het gebied van eHealth en domotica steeds onmisbaarder.’ We leggen de stelling maar even op tafel. Tom Brandsma, adviseur zorgvernieuwing bij Vivantes, een middelgrote zorgorganisatie in Zuid-Limburg, aarzelt een fractie van een seconde en zegt dan: “Ja, daar ben ik het mee eens.” Die aarzeling heeft een reden, maar daarover later meer.
Alleen kom je er niet
Marco Driessen is senior accountmanager bij Cormel IT Services, een ECD-leverancier die opereert vanuit dezelfde regio als Vivantes. Hij wil wel wat kwijt als het over communicatie en samenwerking gaat. “We doen een aantal dingen al heel goed, maar er zijn nog uitdagingen. Als ECD-leverancier ben je over de volle breedte betrokken bij de processen waar je klanten – de zorgleveranciers – mee te maken krijgen. Van cliëntregistratie en zorgleefplan tot facturatie, personeelsplanning en managementinformatie. Maar alleen kom je er niet. De ketenpartners in de zorg moeten samenwerken, anders worden de kosten hoger in plaats van lager. En om goed te kunnen samenwerken, heb je standaardisatie nodig. Ook als het gaat om een onderwerp als het Internet of Things.” Mooi gezegd, maar hoe pak je dat aan? Driessen geeft twee voorbeelden van concrete samenwerking in het veld: het Zorg Innovatie Atelier van Vivantes en het online communicatieplatform OZOverbindzorg in Overijssel.
Zorg Innovatie Atelier
ZIA, het Zorg Innovatie Atelier van Vivantes is een publiek-privaat samenwerkingsverband waar zorginnovaties worden bedacht, uitgetest en doorontwikkeld. Maar ook een plek waar zorgmedewerkers, ondernemers, onderwijsorganisaties, kennisinstituten en cliënten van elkaar kunnen leren. Met als belangrijkste doel: meer zorgkwaliteit voor minder geld. Cormel IT Services is een van de partners die met Vivantes samenwerken in het ZIA. Het ZIA werd vorig jaar juli geopend in Elsloo, Zuid-Limburg. Wat zijn de ervaringen tot nu toe? Tom Brandsma van Vivantes: “We hebben een lange weg moeten bewandelen voordat het ZIA er was. Je hebt een fysieke ruimte nodig.
Je moet een samenwerkingsverband opzetten tussen publieke en private partijen. Je moet samen dingen realiseren, iedereen moet over zijn eigen schutting heen kijken. Dat is aftasten.” Hij noemt als voorbeeld een bed dat het gewicht van een patiënt kan wegen. “We hebben dat bed, en in dezelfde kamer is een aanraakscherm aanwezig dat toegang verschaft tot het ECD van de patiënt. Stel nou dat je de informatie die het bed genereert wilt koppelen aan het ECD. Is er sprake van gewichtsverlies, van ondervoeding? Krijgt een zorgmedewerker dan een seintje dat een interventie nodig is?
Als je dat wil realiseren, ben je de producten van drie, vier verschillende leveranciers aan het integreren: de beddenleverancier, de leverancier van de weegtechnologie, de leverancier van het ECD en de leverancier van aanraakschermen. In zekere zin heb je het dan al over het Internet of Things.” Dat is in essentie: slimme apparaten die met elkaar communiceren, wat vooral een kwestie is van integratie en standaardisatie. Brandsma: “Mensen denken bij innovatie vaak aan iets heel nieuws. Maar innovatie is ook: het bij elkaar brengen van verschillende elementen tot iets nieuws.”
Voorloper van het PGD?
OZOverbindzorg is een online communicatie- en coördinatieplatform rond kwetsbare, thuiswonende mensen in Overijssel. OZO staat voor OuderenZOrg en aan het platform, opgericht in 2013, nemen nu 250 huisartsen deel. Via een eenvoudig computerprogramma worden alle partijen – mantelzorgers, familie en zorgverleners – die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt samengebracht. Er vormt zich een netwerk rond de cliënt waarbij de cliënt bepaalt wie meedoet. Leendert de Gelder, projectleider bij OZOverbindzorg: “We horen van mantelzorgers dat het hen vooral veel rust geeft. Ze weten beter wat er speelt, ze worden beter geïnformeerd. Het is ook makkelijker om vragen te stellen.”
Marco Driessen van Cormel IT: “We zeggen altijd: de cliënt staat centraal. In een ECD wordt veel informatie over de cliënt samengebracht. Een model als dat van OZOverbindzorg kan de ontbrekende schakel zijn om al die informatie bij de ketenpartners te krijgen, als een soort voorloper van het PGD, het persoonlijk gezondheidsdossier.” Leendert de Gelder haalt het voorbeeld aan van de klapper op het dressoir. “Alles wordt digitaal, maar je moet uitkijken dat je geen dingen mist, dat ieder op zijn eigen eilandje zit te werken zonder goed te communiceren met de ander. Koppelingen zijn daarbij belangrijk, maar die tot stand brengen kost veel tijd. Je hebt de wil nodig, en ook het geld.”
‘Bestuurders in de zorg zijn risicomijdend’
Investeren in technologie kost geld, zeker, zegt Brandsma. “Maar zorginnovatie kan natuurlijk arbeidsbesparend werken. Als je door de inzet van camera’s één in plaats van twee personen in de nachtdienst nodig hebt, bespaar je een ton. Voor een ton kun je flink wat camera’s kopen. Maar dat is natuurlijk een heel lastig proces, het roept weerstand op bij medewerkers. Hoe neem je die mee in de transitie? Dat is een uitermate complexe opdracht – niets is zo lastig te veranderen als het gedrag van de mens.” Dat geldt niet alleen voor de gemiddelde medewerker, maar net zo goed voor de bestuurders en het middenkader in de zorg, vindt Brandsma. “Laten we er niet omheen draaien: zorgbestuurders zijn risicomijdend. Dat is niet zo vreemd, dat brengt het systeem met zich mee: bij innovatie kan veel misgaan.
Maar ook daar leer je van.” Behalve de wil om te investeren is ook iets anders belangrijk, denkt Brandsma. En zo komen we terug bij de aarzeling die hij had bij de stelling over de onmisbaarheid van innovatie in de zorg. “De gemiddelde leeftijd van zorgmedewerkers bij Vivantes is 49 jaar – ik veronderstel dat het bij andere organisaties niet veel anders zal zijn. In hun opleiding hebben ze niks meegekregen over technologie in de zorg. In de privésfeer gebruiken ze wel een iPad, maar op het werk? Wat we nodig hebben is sociale innovatie, we moeten ervoor zorgen dat zorgprofessionals technologie in de zorg gaan omarmen. En dat moet beginnen bij de opleiding.”
Wilt u met Cormel IT Services van gedachten wisselen over dit onderwerp?
Dat kan, op de Zorginnovatiemiddag van M&I/Partners op 28 september 2017 in het Muntgebouw in Utrecht.
