Dramatische verbetering patiëntveiligheid door beslissingsondersteunende software Gaston
De zorg wordt steeds complexer. Kortere behandeltijden, meer ouderen in de zorg, ketenzorg, een groeiend aantal richtlijnen en protocollen, steeds meer en hogere eisen die gesteld worden door overheid, verzekeraars, patiëntenorganisaties… het neemt allemaal alleen maar toe. Het zorgsysteem is niet in staat om daarop een adequaat antwoord te geven. Met als gevolg: duizenden doden, tienduizenden slachtoffers per jaar en onnodig hoge kosten door vermijdbare medische fouten, blunders en missers. En dat aantal stijgt, ondanks het toegenomen bewustzijn. Is er een oplossing? Ja, die is er. Slimme, beslissingsondersteunende software. De eerste vruchten daarvan worden nu geplukt door huisartsen, ziekenhuizen, apothekers en verpleegkundigen.
“Binnen ons ziekenhuis wordt geautomatiseerde beslissingsondersteuning nu op een aantal plaatsen en door een aantal specialisten gebruikt, en ze kunnen niet meer zonder”, zegt prof. dr. Erik Korsten, anesthesioloog/intensivist van het Catharinaziekenhuis Eindhoven*. “Het is een onmisbaar onderdeel van hun dagelijks werk geworden. En de patiëntveiligheid is enorm toegenomen.” Zijn collega Sonja Wessels-Basten, apotheker in hetzelfde ziekenhuis, is het met hem eens: “De beslissingsondersteunende software heeft bij ons geleid tot een veiliger ziekenhuis op het gebied van medicatiebegeleiding.”
Vierduizend alerts per jaar
Wessels-Basten: “Er worden heel veel richtlijnen afgescheiden door allerlei instanties en wetenschappelijke verenigingen. Het blijkt nog heel moeilijk om die ook in de praktijk te implementeren. Maar wanneer wij zo’n richtlijn opnemen in ons beslissingsondersteunende systeem, dan controleert het systeem in het EPD of het HIS of welk digitaal systeem met patiëntgegevens dan ook, op ieder moment van de dag of zich bijvoorbeeld risicopatiënten voordoen. Als dat inderdaad zo is, dan geeft het systeem een waarschuwing in de vorm van een alert dat er iets moet wijzigen in de therapie van de patiënten. Bij ons leidt dit tot ongeveer vierduizend alerts per jaar waarbij inderdaad ook een wijziging in de therapie moet plaatsvinden.”
Voor patiënten betekent dit dat zij minder risico lopen op schadelijke effecten of bijwerkingen van de geneesmiddelen, maar ook dat ze korter in het ziekenhuis hoeven te verblijven en eerder naar huis kunnen. Voor zorgverleners betekent het ook dat ze minder risico lopen om fouten te maken, en dat ze veiliger en efficiënter hun werk kunnen doen.
Doorbraak
Bedenker en initiële ontwikkelaar van Gaston, de beslissingsondersteunende software die dit alles mogelijk maakt, is dr. ir. Paul de Clercq, oprichter en eigenaar van Medecs BV in Eindhoven. Het idee voor Gaston kreeg hij al meer dan tien jaar geleden, maar pas nu de EPD’s her en der meer vaste vorm aannemen, breekt zijn visionaire oplossing werkelijk door. Samen met onder andere ir. Harald van den Meerendonk heeft Medecs Gaston de laatste jaren uitgebouwd tot een platform waarmee op allerlei manieren beslisondersteuning kan worden geboden.
Door verschillende instanties worden richtlijnen gepubliceerd waaraan de medici zich moeten houden. Die richtlijnen moeten elektronisch vertaald worden, zodat ze gebruikt kunnen worden in Gaston, het beslissingsondersteunende systeem. Inmiddels hebben steeds meer zorginstellingen en huisartsen een EPD in enigerlei vorm geadopteerd, waarin patiëntgegevens gestructureerd zijn opgeslagen. Op basis van die gegevens kan Gaston zijn werk doen. Gaston communiceert probleemloos met alle gangbare EPD’s.
Per patiënt wordt gekeken welke gegevens er voorhanden zijn en waar er eventueel afgeweken wordt van richtlijnen. Dat wordt aan de zorgverlener gemeld en die kan vervolgens beslissen of hij of zij het advies al dan niet opvolgt.
Intelligente software-agent
Gaston verbindt patiëntgegevens met algemene richtlijnen en protocollen en waarschuwt en rapporteert aan zorgverleners op basis van die combinatie van gegevens. Voorwaarde is het beschikbaar zijn van elektronische gegevens over de patiënt. Denk aan laboratoriumgegevens, medicatie en diagnosebehandelingen. Vervolgens is Gaston de intelligente software-agent die op die gegevens waarschuwingen geeft als van eigen protocollen en richtlijnen wordt afgeweken. De Clercq: “Je kunt het vergelijken met een TomTom, die door de enorme hoeveelheid elektronisch opgeslagen gegevens bij de huisarts, het ziekenhuis, de behandelend arts of de verpleegkundige helpt om te navigeren, zodat de richtlijnen en protocollen goed worden nageleefd.”
Prominente gebruikers
Inmiddels gebruiken verschillende grote Nederlandse ziekenhuizen – waaronder het Catharina ziekenhuis Eindhoven, het UMCG, St Jansdal, LUMC en MUMC+ -, een tiental grote ziekenhuisapotheken en duizenden Nederlandse huisartsen Gaston. Maar ook buiten onze landsgrenzen groeit het aantal enthousiaste gebruikers. “In de Verenigde Staten ontvangen ouderen medicatie-adviezen op hun mobiel op basis van Gaston,” zegt De Clercq, “en ook huisartsen in Australië maken er inmiddels gebruik van.”
Prof. dr. Erik Korsten: “De richtlijnen die wij ontwikkeld hebben, stellen we landelijk ter beschikking waardoor het initiatief zich verbreedt en wij ook gebruik kunnen gaan maken van landelijk ontwikkelde richtlijnen. Daardoor zullen veel meer Clinical Rules beschikbaar komen die overal in Nederlandse ziekenhuizen en bij huisartsen gebruikt kunnen worden. En dat zal de patiëntveiligheid alleen maar ten goede komen. Er kan nog heel veel verbeterd worden in de zorg en beslissingsondersteuning zal daaraan een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Daarvan ben ik overtuigd.”
*De citaten van prof. dr. Erik Korsten en drs. Sonja Wessels-Basten in dit artikel zijn ontleend aan de Youtube-video “IGZ Zorgveiligprijs 2011 genomineerde Catharina Ziekenhuis Eindhoven”, te vinden op IGZKanaal, het officiële videokanaal van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (Youtube).
Gaston
Gaston is een overkoepelend softwaresysteem dat bestaat uit twee belangrijke onderdelen. Met het eerste onderdeel, de richtlijneditor, kan de gebruiker zelf de richtlijnen invoeren die voor zijn specialisme gelden. Het tweede onderdeel, de Decision Support Module (DCS), vertaalt de met de richtlijneditor ingevoerde richtlijnen in door de computer uit te voeren stappen. De DCS communiceert met informatiesystemen rond de patiënt, zoals het EPD, het huisartsinformatiesysteem (HIS), het apotheeksysteem (AIS), het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS), het anesthesietoestel of de patiëntenmonitor, maar ook met het elektronische systeem van de stadsapotheek of het streeklaboratorium.
Het gemak waarmee de gebruikers zelf hun regels kunnen maken en met elkaar delen, onafhankelijk van het gebruikte EPD, onderscheidt Gaston van andere beslissingsondersteunende systemen. Ook beschikt het systeem over geavanceerde redeneermethoden.
G-standaard
Gaston bevat standaard verschillende vormen van medicatiebewaking zoals door de G-Standaard gedefinieerd. Voorbeelden hiervan zijn bewaking op interacties/contra-indicaties, doseringscontrole en Medische Farmaceutische Beslisregels (MFB’s). Deze worden elke maand automatisch aangepast en gevalideerd op basis van updates in de G-Standaard.
Clinical Rules
Traditionele medicatiebewaking is vaak niet specifiek genoeg omdat patiënt-specifieke parameters zoals klinisch-chemische uitslagen, diagnoses, behandelingen of allergieën niet altijd meegenomen worden. Als gevolg hiervan is het aantal niet-relevante meldingen vaak groot, zodat ‘alert fatigue’ kan optreden en relevante meldingen gemist kunnen worden. De medicatiebewaking wordt hierdoor steeds vaker uitgevoerd met behulp van Clinical Rules, waarbij gerichtere adviezen kunnen worden gegeven. Hierbij worden de patiënt-specifieke gegevens gebruikt. Ook is er meer controle op de workflow achter de meldingen.
