Het is de tijd van aftellen en voorspellen. Gartner, Forrester en vele anderen struikelen over elkaar heen met lijstjes die vertellen wat de technologie ons komend jaar gaat brengen. Mijn stelling is: nieuwe technologie wordt een belangrijke sparringpartner in creativiteit.
Waar IT afgelopen decennia vooral is ingezet om processen te versnellen en eenvoudiger te maken, profiteren we de komende jaren van de opkomst van creatieve cobots. Inmiddels raken we steeds meer gewend aan industriële robotarmen, slimme pakketjesverplaatsers en andere technologie waarin kunstmatige intelligentie ons werk makkelijker maakt. Creatief denkvermogen komt nu vooral nog bij onszelf vandaan. Straks gaan de katalysators van creativiteit ons ook helpen compleet nieuwe ideeën te bedenken. Erg? Nee, dat kunnen we best gebruiken in een wereld die steeds complexer en uitdagender wordt.
Van analyseren naar genereren
Kunstmatige Intelligentie (KI) is op vele vlakken doorgebroken afgelopen jaren. Zo kan deze zelflerende technologie niet alleen patronen herkennen en analyseren, maar mede dankzij Generative Adversarial Networks (GANs) kan KI nu ook dingen creëren. Synthetische teksten, plaatjes en kunstmatige videobeelden worden komende jaren gemeengoed. In zijn boek The Creativity Code: How AI is learning to write, paint and think voorspelt wiskundig expert Marcus du Sautoy de invloed van slimme machines op onze creativiteit. Eén van de spraakmakendste voorbeelden van dit moment is het door een KI gemaakt schilderij ‘Portrait of Edmond Bellamy’, dat is verkocht voor 432,500 dollar. Waar veel mensen zich nu nog buigen over de vraag of machines zelf creatief kunnen zijn, is het veel relevanter je af te vragen wat de impact van deze systemen op de menselijke creativiteit wordt.
Katalysator van creativiteit
Nu deze systemen steeds beter kunnen creëren, gaan ze acteren als katalysators van creativiteit. Neem het neurale netwerk GPT-2, ontwikkeld door OpenAI, de organisatie die tot doel heeft AI-modellen voor iedereen toegankelijk te maken. Dit model, dat onlangs is vrijgegeven, is getraind om het volgende woord in een tekst te raden (zie het kader ‘Neurale netwerk’). Hoewel de gesynthetiseerde tekst een betrouwbaarheidsscore toegedicht krijgt van 6,91 op een schaal van 10, is het neurale netwerk dus nog niet zo perfect dat alle opgeleverde antwoorden direct bruikbaar zijn. Echter, als katalysator in een ideeënproces is dat ook niet nodig. De computer genereert iets nieuws en afhankelijk van de parameters wijkt dit veel of weinig af van de menselijke gedachtegang. In de toekomst geeft de digitale assistent wellicht input op elk moment als dat nodig is. Gebaseerd op eerdere gesprekken en gegenereerde ideeën of gelezen boeken. Of bijvoorbeeld gerelateerd aan inspiratie van vakgenoten uit andere sectoren.
Neurale netwerk
Vul de woorden “This column for ICT/Magazine is about…” in GPT-2 van OpenAI in en het neurale netwerk komt zelf met de volgende suggestie: “This column for ICT/Magazine is about cyber security, not about hacking and surveillance. First, one very important but little-mentioned fact: Keyes’ claim that NSA agents “obsess over suspicious people’s email activity” is very far from the truth. The Office of the Director of National Intelligence, which handles and maintains the nation’s signals intelligence […]”[1]
Innovatie versnellen
Als nieuwe technologie gaat helpen op het vlak van creativiteit, dan ligt versnelling van innovatie voor de hand. Onlangs was de farmaceutische industrie in rep en roer over de bekendmaking van het Amerikaanse biotechnologisch bedrijf Insillico Medicine, dat een molecuul had ontworpen dat de ziekte fibrose bestrijdt. Dit deed het bedrijf dankzij GANs. In 46 dagen wist de breintechnologie 30.000 verschillende ontwerpen voor moleculen te verzinnen, waar er uiteindelijk eentje werd getest op een muis. Volgens wetenschappers vertoonde het gesynthetiseerde molecuul de kenmerken van een medicijn. Dit betekent een doorbraak voor de ontwikkeling van dure medicijnen. De ontwikkeling en het op de markt brengen van een nieuw medicijn kost gemiddeld 10 jaar en 2,6 miljard dollar. Met de inzet van GANs werd het aantal ontworpen moleculen opgeschaald en de doorlooptijd van de zogeheten in vitro testfase drastisch verlaagd. De kosten van Insillico Medicine voor het eerste ontwikkeltraject kwamen naar eigen zeggen uit op zo’n 150.000 dollar. In dit samenspel werkt KI als katalysator van creativiteit en het innovatieproces.
Democratiseren van creativiteit
Creatieve machines versnellen niet alleen innovatie, ze democratiseren ook digitale creativiteit. Of anders gezegd, creativiteit wordt toegankelijker voor iedereen. Met de GauGAN van Nvidia wordt een simpele tekening bijvoorbeeld fotorealistisch gemaakt. Zo kan de gebruiker zijn idee veel krachtiger verbeelden in een brainstormsessie. Met de OpenSource software van pix2code wordt een visualisatie direct naar HTML-code omgezet. Zo wordt een idee plotseling gedigitaliseerd en hoe meer dergelijke systemen gekoppeld worden hoe sneller een idee werkelijkheid wordt.
Narrow Creativity
Deze ontwikkeling sluit naadloos aan bij de uitspraak van Chris Wanstrath, CEO van GitHub. “The future of coding is no coding at all.” Zo gaan we een tijdperk tegemoet waarin het concept, een gedachte of kwinkslag steeds belangrijker wordt. De mens wordt daarin bijgestaan door technologie. En natuurlijk, er moet nog veel gebeuren voordat creatieve cobots een soepel onderdeel zijn van ons denk- en werkproces. De huidige voorbeelden tonen aan dat zij een goede katalysator zijn voor creativiteit in één specifieke situatie. Noem het narrow creativity in lijn met narrow artificial intelligence. Het is het begin van wat straks onze creatieve cobots kunnen worden. Creatieve assistenten die ons zullen uitdagen het beste in onszelf naar boven te halen. Ongeacht of we de nieuwe Picasso, Einstein of Steve Jobs willen worden.
Thijs Pepping is trendanalist van het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie (VINT) van Sogeti.
[1] “Deze column voor ICT/Magazine gaat over cyberveiligheid, niet over hacking en surveillance. Ten eerste een zeer belangrijk, maar weinig genoemd feit: de bewering van Keyes dat NSA-agenten “geobsedeerd zijn door e-mailactiviteiten van verdachte personen” is verre van waar. Het kantoor van de directeur van de nationale inlichtingendienst, die de signalen van de natie behandelt en onderhoudt, is […] ”
