In 1850 waren er een heleboel grote rederijen die met zeilschepen de wereld rond voeren. En toen kwamen de stoomschepen. Geen enkele zeilbootrederij heeft dat overleefd. Je zou ze willen toeroepen: “Kom op nou, je bent toch van de boten?! Pas je aan!”, maar dat hebben ze dus niet gedaan. Ze waren van de zeilboten. En denk maar niet dat één stoombootrederij (“Wij zijn van vervoer”) later in de vliegtuigen is gegaan. Die zeilbootrederijen bleven halsstarrig hun zeilboten verbeteren (Lean!) en de kosten verlagen. Terwijl de stoomboten ze om de oren voeren. De KNSM (Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij!) bestaat trouwens ook al niet meer. Inmiddels gaan er vliegtuigmaatschappijen failliet.
We leven weer in een tijd van grote verandering. De ene zeilbootrederij na de andere gaat er aan, denk maar aan Kodak (“Wij verkopen gele doosjes”), Nokia, Halfords, Hyves, de Slegte, Wedgwood, Wild FM en Mexx.
Net als toen verandert de wereld op dit moment ingrijpend. Veertig jaar lang konden ondernemingen succesvol zijn door risico’s vooral te vermijden, maar dat kan niet meer. De concurrentie komt ineens uit de hele wereld, vaak veel goedkoper dan het westen. De technology push, de information push en de social push veranderen alles. De ene markt na de andere wordt rigoureus onderuit gehaald. Zelfs bankovervaller is (in het westen) een zeilbotenberoep geworden (bestaat niet meer) en de opvolger ramkraken wordt ook geen stoomboot.
In reactie vallen ondernemingen uiteen in drie categorieën. Categorie 3 wendt de steven, formuleert een stoomboot- of vervoerantwoord en gaat verder. Denk aan Philips, dat zijn lichtdivisie afstootte, aan Eon, dat overstapt van fossiele energie (‘uit de hel’) naar duurzame energie (‘uit de hemel’: zon, wind en water). Maar denk ook aan Unilever, DSM en AkzoNobel (daar denk ik in ieder geval aan, Google en Facebook mogen natuurlijk ook). Categorie 1 houdt vast aan de zeilboot en focust op kostenbesparing en efficiency.
Categorie 2 zit daar tussenin: Die zijn vooral in verwarring. Ik ben ervan overtuigd dat categorie 1 de komende vijf jaren niet overleeft. Ondernemingen die over vijf jaar nog bestaan, zitten nu vooral in categorie 2 of 3.
Ondernemingen in categorie 2 hebben een heel erg belangrijke stap gezet: Ze willen geen zeilbootrederij blijven. Wat wel? Ze weten het nog niet, maar ze zijn in beweging. En vooral: in verwarring. Dat voelt niet fijn, het is natuurlijk het gemakkelijkst om terug te keren naar categorie 1. Maar dat moeten ze natuurlijk juist niet doen! Die verwarring, dat is een heel erg productieve emotie. Ze zijn bewust onbekwaam, klaar voor de volgende stap. Zoals we altijd in verwarring zijn aan het begin van een complex veranderproject. Want zo gaat verandering vaak. Luctor et emergo, ik worstel en kom boven.
Die verwarring heeft ook iets gerusstellends: We zitten niet meer in categorie 1. Het gevaar is onderkend. We ondernemen actie. We doen onderzoek naar stoomboten. De verandering is ingezet. Dat geeft zekerheid. Eigenlijk is er maar één emotie echt verwarrend: Het ontbreken van verwarring.
