Data is de nieuwe aardolie. Maar hoe zet je ruwe data om in zinvolle stuurinformatie? De gemeente Zwolle voegde vorig jaar twee teams samen: Geo-informatie en Onderzoek & Statistiek. Samen vonden zij nieuwe manieren om informatie op een geografische wijze te presenteren. “We ontdekken door visualisatie nieuwe verbanden en kunnen betere beslissingen nemen.”
Marcel Broekhaar maakte van oorsprong deel uit van team GIS (geografische informatiesystemen). Een van zijn belangrijkste taken was om op basis van aangeleverde data geografische analyses te doen. Hij noemt een voorbeeld: “Neem het idee om een pool te maken van scootmobiels, met name voor mensen die zo’n vervoermiddel niet iedere dag gebruiken. Om erachter te komen welke locaties zich daarvoor het best lenen, hebben wij een dichtheidsberekening gedaan, waarbij we op een kaart door middel van kleuren aangeven waar veel mensen wonen die een scootmobiel gebruiken.”
Sinds zijn team is samengevoegd met Onderzoek & Statistiek in de sectie Onderzoek & Informatie gaat het werk van Broekhaar echter veel verder dan het maken van zo’n ‘platte’ analyse. “Wij zijn heel goed in het visualiseren van data, maar we staan minder stil bij de vraag: welke data leveren nu gecombineerd nuttige stuurinformatie op. Dat is van oudsher wel het domein van Onderzoek & Statistiek. Door deze twee afdelingen samen te voegen zijn de business-kant en de it-kant wat dichter tegen elkaar aan komen te liggen, waardoor we technologie op een slimmere manier inzetten.”
Fijnmaziger analyseren
Collega Ineke Willighagen noemt als voorbeeld het buurt-voor-buurtonderzoek, een grootschalige enquête onder 20.000 inwoners van Zwolle over leefbaarheid, veiligheid en sociale beleving van hun eigen buurt. “We doen dat onderzoek al jaren en dat leidde voorheen tot lijvige rapporten vol grafieken en tabellen. Heel nuttig, maar het was wel lastig om de informatie snel te interpreteren. Nu zijn we in staat om de informatie uit de tabellen inzichtelijk te maken op buurtniveau op een kaart van Zwolle. Je kiest via een viewer wat je wilt zien, bijvoorbeeld veiligheid. Verschillende kleuren geven aan hoe het met dat thema is gesteld op een bepaalde locatie: in welke buurten voelen mensen zich veilig en in welke buurten heerst een gevoel van onveiligheid?” Deze ontwikkeling valt mooi samen met het verfijnen van gegevens en onderzoeksresultaten, weet Willighagen. “We zijn in staat om informatie en onderzoeksgegevens op een steeds gedetailleerder niveau te genereren, zoals buurtniveau in plaats van wijkniveau. Dat is mooi, maar zou je die informatie net als vroeger in grafieken en tabellen presenteren, dan zie je door de bomen het bos niet meer. Maar op een algemener niveau biedt een grafiek vaak niet het inzicht dat we de beleidsmakers van onze gemeente willen bieden. Want, stel dat inwoners zich aan de ene kant van een wijk heel veilig voelen en aan de andere kant onveilig. Dan ziet het er op wijkniveau ‘gemiddeld’ uit, terwijl er wel degelijk iets aan de hand is. Nu we informatie op buurtniveau snel inzichtelijk kunnen maken, wordt het mogelijk om veel fijnmaziger te analyseren en te beslissen.”
Informatiebronnen combineren
Het belang van analytics en visualisatie neemt toe. “Alles wordt minder, behalve de hoeveelheid gegevens,” zegt Broekhaar. “Door gegevens slim te combineren ontstaan vaak nieuwe inzichten. Neem de ophanden zijnde veranderingen in het sociale domein: de invoering van de Participatiewet, de overheveling van de begeleiding en dagverzorging van de AWBZ naar de Wmo en de transitie van de jeugdzorg. Een belangrijk doel van de decentralisaties is beter inspelen op de lokale situatie. Dan moet je natuurlijk wel weten hoe jouw lokale situatie eruit ziet. Dat maken wij inzichtelijk met een viewer, die we momenteel ontwikkelen. Dat is een kaart van Zwolle waarin we met verschillende presentatielagen allerlei aspecten kunnen laten zien. Waar wonen mensen met een bijstandsuitkering? In welke wijken wordt veel gebruikgemaakt van de AWBZ en Wmo? Door verschillende lagen van informatie te combineren, weten beleidsmakers beter waar ze hun energie op moeten richten.”
De drie belangrijkste databronnen die de sectie Onderzoek & Informatie combineert zijn eigen onderzoeksgegevens, informatie uit de cliëntsystemen en externe databronnen zoals bijvoorbeeld leefstijl- of inkomensgegevens. Broekhaar: “Voorheen waren dat separate databronnen die ieder zo hun eigen inzicht boden. Maar juist door die bronnen te combineren zien we nieuwe patronen. Wat zie je als je bijvoorbeeld gebruik van de Wmo, inkomen en leefstijl op buurtniveau combineert?”
Hij waakt ervoor om techniek als uitgangspunt te nemen. “Wat wij juist niet willen doen is achter een hype aanhollen. De uitdaging is juist om aan te sluiten bij alledaagse behoeften in de organisatie. En dan volstaat vaak een heel simpele oplossing. Het is onze ervaring dat de kunst veel meer zit in dingen simpel en toepasbaar houden, dan in het bedenken van nieuwe technologische hoogstandjes. De technologie is er wel. De uitdaging is een goede toepassing te vinden.”
Gebruikte technologie
De gemeente Zwolle gebruikt voor de geografische analyses en visualisatie het ArcGIS-platform van Esri, een van de marktleiders op dit gebied. Het combineert analytische functionaliteit met geografische presentatiemogelijkheden. Een prettige bijkomstigheid is dat de informatie via apps op ieder device gepresenteerd kan worden. “Beleidsmakers waarderen dit,” weet Broekhaar. “We maken taaie informatie op een prettige en intuïtieve manier toegankelijk door simpele kaartjes die mensen op een tablet of smartphone kunnen bekijken. Een lijvig rapport vol tabellen doorspitten, dat doe je niet voor je plezier. Maar als je zelf verschillende informatielagen over elkaar heen kunt leggen om zo nieuwe verbanden te ontdekken, dan wordt het juist leuk en inspirerend om verder te graven.”
Verkoop het aan de organisatie
Bij de gemeente Zwolle weten nog lang niet alle medewerkers welke handige toepassingen de sectie Onderzoek & Informatie kan maken. Daarom verkopen Broekhaar en Willighagen hun diensten op inventieve wijze. Eén van de manieren om onder de aandacht te komen is medewerking aan een vaste rubriek in het personeelsblad ‘Mijn mooiste plekje’. Broekhaar: “Ons personeelsblad is digitaal. In deze rubriek vertelt iemand over zijn favoriete plek in Zwolle. Daar worden een stuk of vier, vijf foto’s met uitgebreide bijschriften bij aangeleverd die wij middels een interactieve kaart presenteren. Het is de bedoeling dat we uiteindelijk heel Zwolle via foto’s in beeld brengen. Een heel simpele toepassing, maar ontzettend zichtbaar. We krijgen er heel veel reacties op en dat leidt dan vanzelf tot de vervolgvraag: wat kunnen jullie nog meer?”
