Het gebruik van kunstmatige intelligentie op de werkvloer kan een dubbelsnijdend zwaard zijn. Hoewel AI-tools als ChatGPT, Claude en Gemini de productiviteit kunnen verhogen, kan het tegelijkertijd negatieve gevolgen hebben voor hoe collega’s en leidinggevenden je zien. Dat blijkt uit een recente studie van de Duke University, gepubliceerd in het gerenommeerde Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
Imago
Onderzoekers Jessica A. Reif, Richard P. Larrick en Jack B. Soll van de Fuqua School of Business onderzochten in vier experimenten met ruim 4.400 deelnemers hoe AI-gebruikers worden beoordeeld. Hun conclusie: werknemers die hulp krijgen van AI worden structureel negatiever beoordeeld dan collega’s die geen gebruik maken van dergelijke technologie. Ze worden gezien als luier, minder competent, minder zelfstandig en zelfs makkelijker te vervangen.
Sociale straf
Opvallend is dat deze ‘sociale straf’ universeel lijkt te zijn: leeftijd, geslacht of beroep van de AI-gebruiker maakte in de beoordeling geen verschil. De onderzoekers spreken dan ook van een breed gedeelde sociale bias ten opzichte van AI-gebruik.
In een eerste experiment gaven deelnemers aan dat ze minder geneigd waren hun AI-gebruik te delen met collega’s, uit angst als lui of incompetent gezien te worden. Een tweede experiment bevestigde dat deze vrees terecht is: respondenten beoordeelden collega’s die AI-hulp kregen systematisch negatiever dan zij die hulp kregen van een mens of van traditionele software.
Nuance
Toch is er een nuance als het om imago gaat. De negatieve beoordeling verdween grotendeels wanneer duidelijk was dat AI gepast en effectief werd ingezet voor de taak. Bovendien bleek dat leidinggevenden die zelf AI gebruiken juist positiever waren over sollicitanten die AI inzetten.
Volgens de onderzoekers doet dit denken aan eerdere technologische revoluties. Ook schrijftechnieken, rekenmachines en computers veroorzaakten aanvankelijk sociale weerstand. De les lijkt: de sociale acceptatie van AI op de werkvloer loopt achter op de technologische mogelijkheden.
Tijdwinst versus extra werk
Hoewel AI potentieel tijdwinst oplevert, creëert het in sommige gevallen juist extra werk – bijvoorbeeld voor collega’s die AI-uitvoer moeten controleren. Dat maakt de integratie van AI op de werkvloer een complex proces, waarbij zowel technologische als sociale factoren een rol spelen.