De Europese Unie staat op een kruispunt: vasthouden aan strenge AI-regels of ruimte bieden aan bedrijven om sneller te innoveren. De afgelopen weken is duidelijk geworden welke richting Brussel voorlopig kiest. Onder stevige druk van Big Tech-lobbyisten én het Amerikaanse kabinet schuift de EU de handhaving van de AI Act vooruit. Vooral audits en boetes voor zogeheten hoog-risico-systemen worden met minstens een jaar uitgesteld, mogelijk zelfs tot 2027.
AI Act
Het is een opmerkelijke koerswijziging. De AI Act, sinds 2024 van kracht, was bedoeld als het strengste en meest omvattende AI-regelwerk ter wereld. Het systeem verdeelt toepassingen in risicoklassen en legt zware verplichtingen op aan sectoren als zorg, mobiliteit en overheidsdiensten. Maar waar Europa lang de toon zette in digitale regelgeving, lijkt nu de rem op de rem te gaan.
Lobby-invloed speelt daarbij een grote rol. Bedrijven als Apple en Meta hebben hun lobbybudgetten in Brussel stevig opgevoerd. Tegelijkertijd waarschuwde de Amerikaanse regering dat te strenge Europese regels innovatie zouden fnuiken en daarmee ook Amerikaanse bedrijven zouden raken. Die druk werkt door. De Europese Commissie stelt voor om audits van hoog-risico AI een jaar uit te stellen, met sancties die pas vanaf 2027 ingaan.
Overwinning
Voor grote ondernemingen is dit een overwinning. Een veel geciteerd McKinsey-rapport suggereert dat 86 procent van Europese bedrijven hun AI-gebruik zou versnellen als de nalevingsdruk tijdelijk werd verlaagd. Ook in cruciale sectoren, zoals zorg en transport, klinkt opluchting: zonder directe auditplicht ontstaat lucht om te experimenteren.
Kritiek
Maar aan de andere kant groeit de kritiek. Ethici en burgerrechtenorganisaties vrezen dat Brussel’s draai de grootste digitale-rechtenrollback in de EU-geschiedenis vormt. De AI Act moest burgers beschermen tegen manipulatie, discriminatie en ondoorzichtige systemen. Verschillende experts waarschuwen dat uitstel in de praktijk neerkomt op afstel, en dat de rechtszekerheid erdoor afbrokkelt.
Startups zitten intussen in een spagaat. Zij vrezen de hoge nalevingskosten, maar zien ook hoe versoepeling de deur opent naar snellere groei. Europese fintechbedrijven geven nu al 10–15 procent van hun omzet uit aan compliance, tegenover 3–5 procent in de VS — een blijvende handicap zolang onzekerheid voortduurt.
Koerswijziging
Wat deze koerswijziging vooral laat zien, is hoe groot de spanning is tussen reguleren en concurreren. Europa wil zowel mondiale standaarden zetten als niet achterblijven bij de VS en China. De komende jaren zullen uitwijzen of dit uitstel een kans is om slimmer te reguleren, of een risico dat Europa zijn technologische gezag verliest.