Afgelopen weekend ontdekte de NOS hoe diep in de digitale haarvaten de Amerikaanse cloud zit bij de Nederlandse overheid. Nu het kabinet is gevallen, zal hier al helemaal geen verandering in komen. Dit was ook bij een intacte coalitie uitgebleven. In 2026, met een nieuwe regering, wel?
GroenLinks-PvdA en Nieuw Sociaal Contract wilden medio 2024 de overheid “van het Microsoft-infuus” halen. Destijds was er nog geen sprake van een tweede termijn Trump en stond het kabinet-Schoof nog in de startblokken. De ambities waren duidelijk: in drie stappen zou alles van e-maildiensten tot datacenters en uitbestedingen gevrijwaard worden van een al te grote Big Tech-invloed.
Coalitie wilde niet
Eerstgenoemde partij belandde niet in de regering, de partij van oprichter Pieter Omtzigt wordt naar verwachting gedecimeerd bij de volgende verkiezingen. Het kabinet Schoof-I hoefde coalitiegenoot NSC bij monde van staatssecretaris Zsolt Szabó dus niet al te veel water bij de wijn te doen. Begin deze week stelde hij dat Amerika een “belangrijke bondgenoot” blijft.
De enige concessie: het kabinet ambieerde om de clouddiensten centraler in te kopen en daarbij alternatieven voor Microsoft, Google en Amazon van Europese of Nederlandse komaf een kans te geven. Dat is enkel een belofte, en één die na de val van het kabinet vandaag al helemaal niets betekent.
Toekomstig kabinet groot vraagteken
Vanzelfsprekend weten we niet welke coalitie er later dit jaar uit de bus komt. Wel is duidelijk dat digitale soevereiniteit niet bepaald hoog scoort in het maatschappelijke bewustzijn, met thema’s als migratie en bestaanszekerheid die veel sneller kiezers trekken. Toch is er met Amerikaans president Trump als factor een reden om als partij beloftes te doen omtrent soeverein digitaal beleid.
Dit was bij de vorige verkiezingen overwegend vaag en niet al te gecommitteerd. Enkel de VVD benoemde expliciet een “Nederlandse cloud” in het vorige verkiezingsprogramma, waarvan inmiddels duidelijk is dat dit geen prioriteit heeft gekregen. Met meer (media-)aandacht “leeft het meer”, waardoor er hopelijk betekenisvolle plannen op papier komen. Is Amerika voor iedereen een even belangrijke bondgenoot, moeten we haar bedrijven weren volgens Den Haag? Elke partij moet kleur bekennen.
Lees ook: Amerikaanse cloud dominanter bij Nederlandse overheid dan gedacht
Gevaar van verandering
Het kabinet stelt dus dat de VS-cloud kan blijven bestaan in het Nederlandse digitale domein. Er is nog een andere reden om te stellen dat een koerswijziging tijdens deze demissionaire fase uit zal blijven. Een grote overstap naar een EU-gebaseerde e-maildienst of het migreren van cloudapplicaties gebeurt niet zonder risico. Dergelijke beslissingen moeten rekening houden met de plussen en minnen van het verlaten van de security- en compliance-gedreven wereld van de Amerikaanse hyperscalers.
Microsoft, Google en Amazon zijn namelijk al wakkergeschud als het om het onderbuikgevoel draait bij de gemiddelde Europese IT-beslisser. Het eigen cloudaanbod moet soeverein en eventueel air-gapped te leveren zijn, hoewel de definities ervan verschillen. Die progressie is al geboekt; des te meer reden voor een vleugellam kabinet om niet proactief, maar reactief te zijn.