De digitale weerbaarheid van Nederlandse gemeenten staat onder flinke druk. Dat blijkt uit het nieuwste Dreigingsbeeld Informatiebeveiliging 2025-2026 van de Informatiebeveiligingsdienst (IBD). De risico’s nemen toe, terwijl de middelen om ze het hoofd te bieden vaak tekortschieten. Ransomware, datalekken en uitval van cruciale processen vormen de grootste bedreigingen.
Digitale veiligheid
Ransomware is en blijft de belangrijkste digitale dreiging voor gemeenten. Criminelen dringen binnen via kwetsbaarheden in gemeentelijke systemen of bij hun leveranciers. Ze stelen en versleutelen gegevens, en eisen losgeld om openbaarmaking te voorkomen. De IBD waarschuwt voor ernstige gevolgen: schending van privacy, reputatieschade, verlies van vertrouwen en hoge kosten.
Structurele tekorten
De dreiging is niet alleen extern. Gemeenten kampen ook intern met structurele problemen. Tekort aan personeel, beperkte budgetten en een gebrek aan specialistische kennis belemmeren een adequate aanpak. Daar komt bij dat gemeenten steeds afhankelijker worden van externe IT-partijen, wat extra risico’s met zich meebrengt.
Phishing en AI
Ook phishing vormt een groeiend probleem. Volgens de IBD moeten gemeenten ervan uitgaan dat medewerkers vroeg of laat slachtoffer worden van misleiding. De inzet van AI maakt phishingcampagnes bovendien steeds geavanceerder en lastiger te herkennen.
De gevolgen zijn vaak ingrijpend: langdurige uitval van dienstverlening, verlies van persoonsgegevens en schade die in de miljoenen euro’s kan lopen. De IBD benadrukt: digitale veiligheid is geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor betrouwbare gemeentelijke dienstverlening.
Samenwerking
Om gemeenten weerbaarder te maken, adviseert de IBD te investeren in essentiële beveiligingsmaatregelen, zoals multifactorauthenticatie, betrouwbare back-ups en continue monitoring. Ook betere afspraken met externe leveranciers en strakker leveranciersmanagement zijn nodig.
Samenwerking en standaardisatie worden genoemd als sleutels tot succes. Door krachten te bundelen, kunnen schaarse specialisten efficiënter worden ingezet. Daarnaast vraagt de IBD aandacht voor de inzet van AI: dat biedt kansen, maar vereist duidelijke richtlijnen om misbruik en ondoordachte toepassingen te voorkomen.
Gemeentebestuurders
Tot slot doet de IBD een dringende oproep aan gemeentebestuurders: neem digitale veiligheid serieus. “U bent niet alleen bestuurder van de fysieke gemeente, maar ook van de digitale gemeente”, luidt de waarschuwing. Het dreigingsbeeld laat zien dat passiviteit geen optie meer is.