Nog niet zo lang geleden werden zorgbreed maatregelen als cameratoezicht in een woning gezien als vrijheidsbeperkend. Hoe anders is dat bij WilgaerdenLeekerweideGroep, een organisatie voor ouderen- en gehandicaptenzorg. Hier worden in overleg met bewoners en familie camera’s juist toegepast om de vrijheid van bewoners te vergroten. Tom van Baar en Nico van Yperen nemen ons mee in de reis die de organisatie aflegt naar datagedreven werken.
WilgaerdenLeekerweideGroep, kortweg WLGroep, ontstond in 2020 uit een fusie van twee zorgorganisaties in West-Friesland. De nieuwe organisatie biedt vrijwel alle denkbare vormen van zorg en ondersteuning aan iedereen die zorg nodig heeft. De visie van de ICT-afdeling is dat technologie moet bijdragen aan het realiseren van de belangrijkste organisatiedoelstelling: aansluiten bij de behoeften van de cliënten.
Die behoeften verschillen nogal, zegt Nico van Yperen, als projectleider onder meer verantwoordelijk voor de uitrol van alle zorgtechnologie op de locaties. “Ik leg mijn oor goed te luisteren bij de medewerkers. Zij kennen hun cliënten het best en zij weten welke taken veel tijd kosten. Ik laat zien welke technologie er allemaal beschikbaar is en draag ideeën aan. De managers en medewerkers beslissen zelf welke technologie ze willen gebruiken. We laten ons leiden door de zorgvraag en niet door de technologische mogelijkheden.”
Nico van Yperen en Tom van Baar
Privacy schaden of bevorderen?
Binnen de WLGroep loopt de intramurale ouderenzorg voorop qua inzet van technologie. De ontwikkelingen gaan snel, net als het denken over technologie, constateert Tom van Baar, verantwoordelijk voor de zorginfra-projecten. “Toen ik zes jaar geleden bij ouderenzorgorganisatie Wilgaerden begon, hadden de woonkamers in de verpleeghuizen en aanleunwoningen een spreek-luisterverbinding via een kastje aan de muur, in combinatie met een pols- of halssensor. De oproepen kwamen binnen op een DECT-telefoon, die maar één oproep tegelijkertijd kon beantwoorden. Dus er ontstonden regelmatig wachtrijen.”
Vaste leverancier Verkerk Service Systemen toonde tijdens een demo de voordelen van werken met multisensoren in de appartementen. “Onze eerste gedachte was: oei, dan leveren bewoners wel erg veel privacy in”, zegt Van Yperen. Toch merkte hij in de gesprekken met medewerkers ook wat anders. “Zij vertelden dat veel bewoners ’s nachts onrustig zijn. Om de paar uur ging iemand kijken of zij nog wel in bed lagen, waarbij soms onbedoeld andere bewoners wakker werden.”
De multisensoren kunnen camerabeelden maken, maar je kunt ze ook inzetten om alleen bewegingen te registreren, bijvoorbeeld wanneer een bewoner uit bed stapt. De sensor geeft dan een signaal, zonder ondersteunende beelden. Een prima eerste stap, zo bleek al snel in de praktijk. Van Yperen: “De oplossing sloot goed aan bij onze denkwijze over privacy. Daarnaast zette het ook een discussie in gang. De nachtzorg zei bijvoorbeeld: als wij de beelden kunnen zien, weten we of we een kamer wel of niet in moeten gaan. Als iemand even naar het toilet gaat is onze komst eerder een inbreuk op hun privacy.”
Dit was het startsein voor intensieve gesprekken tussen bewoners, hun mantelzorgers en zorgmedewerkers. Hoe konden multisensoren mét beelden wél ingezet worden, zonder de vrijheid en privacy van bewoners te schaden maar deze juist te bevorderen? Het nieuwe beleid is sindsdien: als bewoners en/of hun familie willen dat een zorgmedewerker kan meekijken, omdat hen dat een gevoel van veiligheid geeft, dan gebeurt dat. Wil de bewoner of familie dat niet, dan wordt die mogelijkheid uitgeschakeld.
Daarbij zijn er veel opties mogelijk, zoals het onscherp maken van beelden of uitsluitend kijken na een sensormelding. De multisensor schakelt zichzelf uit wanneer zorgmedewerkers of bezoek op de aanwezigheidsknop drukken. Bovendien worden camerabeelden van een appartement nooit opgeslagen. De cliënt of diens vertegenwoordiger heeft altijd het laatste woord. De gemaakte afspraken worden vastgelegd in het zorgdossier.
Zorg op maat
Het leidt tot veel beter op de bewoner afgestemde zorg. Van Yperen geeft een voorbeeld: “Er kwam een dame bij ons wonen die het gewend was om ’s nachts in de huiskamer een appeltje te schillen om daarna weer verder te slapen. Toen ze wegens dementie bij ons kwam wonen, probeerden onze medewerkers haar tijdens zo’n nachtelijke wandeling weer snel naar bed te krijgen; zij wisten niets van dat nachtelijke ritueel. Door de camerabeelden toegankelijk te maken, zagen de nachtdienstmedewerkers wat die bewoonster deed en kon haar dochter bevestigen dat haar moeder dat al jaren deed. Sindsdien intervenieert de nachtdienst niet meer.”
Een andere verbetering is om de oproepen niet te laten binnenkomen op een DECT-telefoon, maar via de app Sherpa op de smartphone. In deze app wordt aangegeven wie wanneer dienst heeft en van welke bewoner een medewerker de beelden mag bekijken. Medewerkers kunnen de app zelf aanpassen als de situatie daarom vraagt. Van Baar: “Stel dat er op een afdeling één nachtverpleegkundige aanwezig is en iemand op die afdeling wordt zo ziek dat die verpleegkundige daar de handen aan vol heeft. Dan kan hij of zij eenvoudig via de app doorschakelen naar een collega. Dat geeft veel flexibiliteit qua inzet van het nachtpersoneel.”
Via de app kun je ook op afstand zien wie er voor de entree van een gebouw staat en de deur openen. Dat is vooral handig wanneer er niemand bij de receptie zit.
Op sommige locaties van WLGroep is het zorgplatform uitgebreid met bakens voor dwaaldetectie. Die bakens herkennen bewoners aan hun sensor en bepalen dan wie welke bewegingsvrijheid krijgt. Met name bewoners met beginnende dementie geeft dit veel meer vrijheid, constateert Van Yperen. “De ene cliënt kan zonder begeleiding de straat op. De ander kan overal in het gebouw en in de afgeschermde tuin komen. En de derde mag niet verder dan de eigen afdeling. Zo kun je cliënten met dementie de maximale vrijheid bieden die bij hen past.”
Personeel ontlasten
Met name in de coronaperiode leverde deze manier van werken veel voordelen op, vertelt Van Yperen. “Op locaties met multisensoren was er meer rust omdat medewerkers alleen de kamer van een bewoner ingaan als het echt nodig is. Op afdelingen zonder multisensoren moesten medewerkers zich bij een coronapatiënt eerst in een beschermend pak hijsen om te constateren dat iemand tevreden lag te slapen.”
Mede vanwege de stijgende de personeelstekorten dromen beide heren ervan om alle zorg/woonlocaties voor ouderen uit te rusten met deze zorgtechnologie. “Dat is niet goedkoop,” zegt Van Baar, “maar het draagt wel bij aan beter op de bewoner afgestemde zorg en we ontlasten het personeel ermee.”
Ook kijken de twee welke ervaringen in de ouderenzorg vertaald kunnen worden naar de gehandicaptenzorg en vice versa. “Dat is het voordeel van de fusie tussen Wilgaerden en LeekerweideGroep”, meent Van Yperen. “Er vindt nu al allerlei kruisbestuiving plaats, zowel tussen cliënten als tussen medewerkers. Op het gebied van technologie leren de verschillende organisatieonderdelen veel van elkaar.”
Impact meetbaar maken
Daarnaast wil de organisatie nog betere rapportages maken, zodat zorgpersoneel ziet wat de invloed is van bepaalde interventies. Van Baar vat het samen als data-gedreven werken. “We zien dat de nachtrust van bewoners is verbeterd door het cameratoezicht. Daardoor zijn ze overdag fitter en doen ze meer mee aan dagactiviteiten. Soms daalt zelfs het medicatiegebruik. Nu hebben we nog niet de mogelijkheid om hier geïntegreerd over te rapporteren. De data staan in verschillende systemen, soms in vrije tekstvelden. Hier vallen nog stappen te maken.”
WLGroep werkt toe naar een toekomst waarin technologie zorgmedewerkers helpt bij de dagelijkse ondersteuning én hen helpt vooruit te kijken en voorspellingen te doen. Van Baar: “Er zijn camera’s die bewegingspatronen kunnen analyseren of camera’s met gezichtsherkenning. Mijn droom is dat medewerkers straks volautomatisch in het ECD de volgende waarschuwing zien: ‘Meneer Janssen loopt instabieler, zijn valrisico is met zoveel procent toegenomen’. Of: ‘Mevrouw Pietersen toont sinds drie dagen onrustig gedrag, is er iets veranderd in haar medicatie?’ Natuurlijk moeten we de kosten goed afwegen tegen de opbrengsten. Bovendien moeten we goed kijken welke doelgroep waar behoefte aan heeft. Want de situatie in een aanleunwoning is compleet anders dan op een afdeling waar mensen met dementie wonen. En dan praat ik nog niet eens over de verschillen tussen de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg.”
Dergelijke investeringen vergen een goede voorbereiding, waaronder intensieve gesprekken met medewerkers, bewoners en hun familie. “Iedereen moet ervan overtuigd zijn dat het waarde toevoegt, anders wordt het niet ingezet”, zegt Van Baar. “En dat kunnen we ons niet permitteren, daarvoor zijn de investeringen te hoog.” Kortom, niet alleen de toepassing van technologie, maar ook de businesscase is maatwerk.
Lees ook:
- AI jaagt verandering in gezondheidszorg aan
- Die robot… dat ben je zelf
