In een tijd waarin digitalisering de ruggengraat vormt van de maatschappij, kunnen langdurige ICT-verstoringen verregaande consequenties hebben voor burgers, leveranciers en (overheids)diensten. Denk aan een ransomware-aanval die kritieke systemen gijzelt, een grootschalige stroomuitval of een technische storing die digitale infrastructuur stillegt. Zulke incidenten bedreigen niet alleen de continuïteit van publieke dienstverlening, maar vormen ook een ernstige inbreuk op de privacy en veiligheid van burgers en bedrijven. En die verstoring hoeft niet per se binnen uw eigen IT-dienstverlening te ontstaan. Een zwakke schakel in de keten van leveranciers is voldoende. Lees in dit artikel van Haaino Beljaars, senior securityconsultant bij PQR, hoe u zich voorbereid op een digitale aanval. Haaino Beljaars spreekt hierover ook Overheid360, op 25 juni in de Jaarbeurs Utrecht.
Proactieve bescherming en crisisbeheer
De impact van een digitale aanval kan immens zijn. Burgers kunnen toegang verliezen tot essentiële informatie en diensten, de financiële schade kan oplopen tot miljoenen euro’s en reputatieschade blijft vaak nog lang voelbaar nadat de technologie hersteld is. Het vertrouwen in de overheid komt daarmee onder druk te staan.
Voorbereiding is geen luxe, maar noodzaak. Het begint bij een robuust continuïteitsplan, aangevuld met een effectief incidentresponsplan. Hierin legt u vast hoe vitale processen worden hersteld, hoe u communiceert met interne en externe stakeholders, en welke prioriteiten gelden bij een calamiteit.
Belangrijke vragen die u uzelf moet stellen:
· Wat is de maximale uitvaltijd van onze kernsystemen?
· In welke volgorde moeten systemen worden hersteld?
· Zijn wij voorbereid op langdurige stroomuitval?
· Zijn er actuele en beveiligde back-ups en worden die regelmatig getest?
· Hebben wij beleid voor het wel of niet betalen van losgeld bij ransomware?
· Wat is het communicatieprotocol richting medewerkers, pers en publiek?
· Hoe is het gesteld met de interne kennis en besluitvaardigheid rondom cybersecurity?
· En wellicht de belangrijkste vraag: wat is het grootste risico waar u zich de meeste zorgen over maakt?
Door deze vragen serieus te beantwoorden, legt u de basis voor een weerbare organisatie.
Transparantie en toetsing
Chief Information Security Officers (CISO’s) en IT-verantwoordelijken doen er verstandig aan openheid te geven over genomen maatregelen. Regelmatige audits, interne reviews en evaluaties van kwetsbaarheden maken het verschil tussen beheersbare incidenten en volledige ontwrichting.
Valkuilen bij incidentvoorbereiding
Helaas zien wij in de praktijk dat veel incidentresponseplannen tekortschieten. Enkele veelvoorkomende valkuilen:
· Het ontbreken van een risicoanalyse: zonder helder inzicht in risico’s blijft elk plan reactief van aard.
· Onduidelijke verantwoordelijkheden: bij onduidelijkheid over wie wat doet, is chaos onvermijdelijk.
· Gebrekkige training: een plan dat niet getest is, faalt als het erop aankomt.
· Slechte communicatie: zonder heldere interne én externe communicatieprotocollen verergert een crisis snel.
· Te veel technische focus: juridische, operationele en reputatie-aspecten worden vaak onderschat.
· Geen meldpunt of escalatieprocedure: vertragingen ontstaan wanneer niemand weet waar te melden.
· Onvoldoende documentatie na incidenten: zonder evaluatie leert u niets van wat misging.
· Geen grip op leveranciers: onzekerheid over verantwoordelijkheden en afhankelijkheden in de keten ondermijnt de hele strategie.
Best practices voor een weerbare overheid
De sleutel tot veerkracht ligt in een combinatie van preventieve maatregelen en een stevige incidentmanagementstrategie. Enkele uitgangspunten:
· Voer regelmatig risicoanalyses uit en koppel hier concrete preventieve acties aan.
· Zorg voor heldere meldprocedures en geef medewerkers handvatten voor wat te doen bij een incident.
· Investeer in bewustwording en training, niet alleen technisch maar ook bestuurlijk.
· Implementeer moderne detectie- en monitoringtools, zodat bedreigingen vroegtijdig worden gesignaleerd.
· Test uw back-up- en herstelprocedures regelmatig.
· Evalueer incidenten systematisch en verbeter processen structureel.
· Beheer uw leveranciers actief: leg verantwoordelijkheden contractueel vast, bespreek periodiek de stand van zaken en regel vooraf hoe een eventuele exit eruitziet.
Tijd voor actie
Wachten op de volgende crisis is geen optie. Alleen door nú te investeren in digitale veerkracht voorkomt u dat uw organisatie straks tot stilstand komt. De vraag is niet óf er een verstoring komt, maar wanneer.
Bent u voorbereid?
– Laat uw crisisweerbaarheid toetsen met een grondig Security Assessment van PQR.
– Of neem deel aan het exclusieve “Save the Data” event en leer van experts hoe u uw data daadwerkelijk veiligstelt.
In een wereld waarin verstoringen realistisch en onvoorspelbaar zijn, is voorbereiding geen optie maar een verantwoordelijkheid.
Ontmoet ons op Overheid 360°
Wilt u met ons in gesprek over digitale soevereiniteit, cloudstrategie en cyberweerbaarheid? Bezoek ons dan op het event Overheid 360°. Meld u aan voor de spreeksessie van Haaino Beljaars, senior securityconsultant bij PQR: ‘Cybercrisis: niet te voorkomen, wél te beheersen’. Daarnaast gaan wij in gesprek met de Gemeente Zeist over ‘De eerlijke reis naar de cloud’, en organiseren wij een interactieve rondetafelsessie over de soevereine cloud. U bent van harte welkom om aan te sluiten en mee te denken over de toekomst van een weerbare en verantwoord ingerichte digitale overheid.