Per februari 2025 zijn organisaties die met AI-systemen werken verplicht om te zorgen dat hun medewerkers AI-geletterd zijn. Hillie Beentjes, directeur Digitale Samenleving van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), benadrukt dat verantwoord experimenteren met AI-toepassingen essentieel is. “We gaan gewoon achterlopen als we niet mogen experimenteren”, zegt zij.
Niet te voorzichtig
Sinds de introductie van ChatGPT in november 2022 is binnen de rijksoverheid veel aandacht besteed aan de risico’s van generatieve AI (GenAI). Het gebruik van zelflerende AI-modellen roept vragen op over uitlegbaarheid en reproduceerbaarheid, wat voor overheidsbesluiten cruciaal is. Met de aankomende AI-verordening wordt transparantie verplicht, vooral bij hoogrisico AI-systemen. Hoewel voorzichtigheid belangrijk blijft, waarschuwt Beentjes tegen een te afwachtende houding. AI biedt namelijk meer dan alleen generatieve toepassingen en kan juist nuttig zijn bij overheidsprocessen. Haar advies: verantwoord experimenteren, maar zonder persoonsgegevens en met duidelijke menselijke controle.
Experimenteren met AI
AI kan een krachtig hulpmiddel zijn om ambtenaren te ondersteunen in primaire processen. Beentjes noemt voorbeelden zoals het vereenvoudigen van complexe teksten, het samenvatten van grote hoeveelheden informatie, en het ondersteunen bij het interpreteren van de Omgevingswet. Ze benadrukt dat AI niet geschikt is voor elk onderwerp, maar dat experimenten op risicoloze gebieden waardevolle inzichten kunnen opleveren. “Om te weten wat werkt, heb je mensen nodig die inhoudelijk verstand van zaken hebben”, aldus Beentjes.
Schaal en samenwerking
Veel overheidsorganisaties gebruiken AI al, maar er ontbreekt vaak overzicht over wat er binnen andere instellingen gebeurt. De directie Digitale Samenleving speelt hierin een verbindende rol. Door experimenten te delen en op te schalen, kunnen toepassingen breder inzetbaar worden. Het Nederlandse algoritmeregister kan daarbij helpen als transparantiedatabase en als inspiratiebron voor nieuwe AI-initiatieven. Beentjes: “Misschien heeft een andere overheid al iets gedaan waar je van kunt leren.”
AI-geletterde overheid
AI-geletterdheid wordt vanaf 2025 verplicht voor medewerkers van organisaties die AI gebruiken. De RijksAcademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid (RADIO) biedt diverse AI-cursussen aan voor rijksambtenaren. Decentrale overheden zijn echter zelf verantwoordelijk voor scholing. Beentjes pleit voor meer samenwerking en het delen van opleidingsmogelijkheden. Gemeenten hebben bijvoorbeeld via het RADIO Leerplatform al toegang tot gratis e-learnings, een initiatief dat verder uitgebreid kan worden.
Conclusie
Experimenteren met AI is geen luxe maar een noodzaak om bij te blijven in de snel evoluerende digitale samenleving. Door verantwoord te experimenteren, kennis te delen en AI-geletterdheid te bevorderen, kan de overheid beter voorbereid zijn op de uitdagingen en mogelijkheden van de toekomst.