Het RIVM kan vanwege de coronabestrijding zendmastdata gebruiken via een tijdelijke noodwet. Zo kun je beter en sneller bepalen of gezondheidsmaatregelen vanwege het coronavirus versoepeld of juist aangepast moeten worden. De noodwet geldt voor een jaar en gebeurt met anonieme gegevens.
De Kamer heeft de noodwet na positief advies van de Raad van State en verwerking van adviezen van de Autoriteit Persoonsgegevens vrijdag ingediend bij de Tweede Kamer. Het gaat om onherleidbare tellingen per gemeente.
Nederlandse telecomaanbieders gaan voor maximaal een jaar zendmastdata geanonimiseerd beschikbaar stellen aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dit komt bovenop huidige gegevens zoals bijhouden van het totaal aantal ziekenhuisopnames.
Ontlasten zorg
Met de zendmastdata kan het RIVM bij een eventuele toename van coronabesmettingen in een gebied sneller handelen, door de regionale GGD te waarschuwen. Maatregelen bijstellen of waar mogelijk versoepelen is zo een stuk makkelijker. Daarmee voorkom je ook dat maatregelen te laat komen, met alle gevolgen van dien voor de verdere verspreiding en belasting van de zorg. Op deze manier kun je ook gezondheidsmaatregelen gerichter en alleen regionaal instellen. Dit zorgt voor een lagere belasting van de samenleving.
De zendmastdata die naar het RIVM gaan, bestaan uit nu al bekende gegevens bij telecomaanbieders. De gegevens worden door de aanbieders ontdaan van alle persoonlijke informatie (zoals bijvoorbeeld telefoonnummer) en daarna opgeteld. Op deze wijze ontstaat sneller een indicatie van hoe het virus zich tussen gemeenten verspreidt. De data zijn ongeschikt om individuele personen te identificeren.
Telling per uur
Het gaat om een telling, per uur en per gemeente, van het totaalaantal mobiele telefoons dat daar aanwezig is. Van de buitenlandse nummers kun je ook een verdeling maken naar herkomst op basis van het telefoonnummer. Deze verdeling gebeurt in acht categorieën, bijvoorbeeld ‘België’, ‘Duitsland’ en ‘Noord-Amerika’. Op die manier kun je het risico op verspreiding vanuit en naar die regio’s beter inschatten.
Om de privacy van mensen in dunbevolkte gebieden (of in de genoemde buitenlandse categorieën) te waarborgen, worden nergens aantallen onder de 15 gerapporteerd. De aanbieders vernietigen de verzamelde extra gegevens elke dag.
Tot nu toe werd de verspreiding van corona gemonitord met onder andere opnamecijfers in ziekenhuizen en op de IC’s, en het aantal geteste en besmette personen. Deze cijfers geven een concreet beeld, maar hebben een vertraging van 1-3 weken.
Om eerder te kunnen reageren tijdens de versoepeling wil het RIVM graag aanvullende informatie hebben die sneller de drukte en verplaatsingen in beeld brengt. De meest accurate methode daarvoor is in deze fase het monitoren van de zendmastdata.
Evaluatie
Deze tijdelijke noodwet is bedoeld voor de bestrijding van het coronavirus en geldt voor maximaal een jaar. Elk half jaar vindt een evaluatie plaats van nut en noodzaak van de noodwet. Dat gebeurt in de Tweede Kamer. Mocht onverhoopt blijken dat de wet na een jaar nog steeds nodig is, kan er alleen bij koninklijk besluit voor periodes van maximaal twee maanden verlenging komen.
Het tijdelijke gebruik van zendmastdata is een verzoek van het RIVM en gebeurt uitsluitend voor hun taak op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) bij het bestrijden van het coronavirus. De onherleidbaar gemaakte gegevens worden door het Centraal Bureau voor de Statistiek dagelijks verwerkt tot rapporten voor het RIVM. Beide partijen zijn verplicht de gegevens, zodra die niet meer nodig zijn voor de wettelijke taak van het RIVM, te vernietigen.
Zaterdagmiddag
Stel dat uit de zendmastgegevens blijkt dat op een zaterdagmiddag bijzonder veel mensen uit bijvoorbeeld Rijswijk in Delft zijn geweest. Als er in één van de twee gemeenten (nieuwe) besmettingen vindt, kan het RIVM de lokale GGD informeren dat dat ook zo zou kunnen zijn in de andere. Dit maakt het mogelijk om regionaal maatwerk te leveren.
Ook als die zaterdagmiddag vooral mensen uit Rijswijk in Delft waren, is dit een aandachtspunt voor alleen die gemeenten en de GGD in de Haagse regio. In bijvoorbeeld Friesland, Groningen of Limburg is er dan geen actie nodig.
Bewaren
Sinds 2015 staat al in de wet dat een officier van justitie die bewaarde telefoon- en internetgegevens wil inzien moet voortaan toestemming moet hebben van de rechter-commissaris. De wet moet burgers een extra waarborg bieden voor hun privacy.
Deze bepaling komt bovenop de al langer bestaande vormen van toezicht en controle. De bewaarplicht zelf blijft dus gewoon bestaan.
