Zowel de AIVD als de militaire tegenhanger MIVD hebben nog gaten zitten in de implementatie van ze zogeheten ‘sleepwet’ ofwel de WiV. Dat stelt de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).
Vanmiddag presenteerden de ministers van Binnenlandse Zaken en Defensie het rapport aan de Kamer. Die gaat daar op een later tijdstip nog over in debat.
Problemen
De Commissie maakte in die twee jaar in totaal vier voortgangsrapporten over de implementatie van de wet. De CTIVD zegt dat de veiligheidsdiensten problemen met de implementatie hebben doordat er destijds te weinig aandacht was voor hoe de implementatie van de wet vorm moest krijgen. De diensten lopen daardoor steeds tegen allerlei obstakels aan.
Zo zijn er bijvoorbeeld geen goede werkinstructies voor medewerkers van de diensten. Verder zijn de technische systemen zelf nog niet op orde en is er nog onvoldoende controle op de uitvoering van de wet. De CTIVD stelt dus ook dat dit een les moet zijn voor wetswijzigingen in de toekomst.
Ook in dit afsluitende rapport stelt de CTIVD weer dat het de diensten nog niet is gelukt om die enorme datasets die onder de nieuwe wet ontstaan, niet goed beoordeeld kunnen worden. Terwijl het nu juist de bedoeling was om heel snel te kunnen filteren op wat relevant is en wat weg kan. “Dit gaat in tegen de aard van dit soort sets, die voor het overgrote deel uit gegevens bestaan van personen of organisaties die geen onderwerp van onderzoek zijn en dat ook nooit zullen worden,” stelt de dienst in het rapport.
Levensbelang
Volgens de dienst is het van levensbelang voor de wet dat deze grote datasets uiterlijk na anderhalf jaar vernietigd worden. Hiermee voorkom je dat gegevens die niet relevant zijn toch ergens kunnen bovenkomen. Langer bewaren mag niet, maar gebeurt nu wel. En dat is volgens de commissie een zware inbreuk op de burgerrechten.
Hoewel er operationele belangen bestaan om bulkdatasets langer te kunnen bewaren dan de wet nu toestaat, beschouwt de CTIVD de huidige praktijk van de diensten om bulkdatasets integraal of grotendeels als relevant te beoordelen als een kunstgreep om de bewaartermijn te verlengen. Dat is niet de bedoeling en moet zo snel mogelijk opgelost worden.
Ondanks alle problemen is er wel een positief woord over de samenwerking tussen de AIVD en de MIVD. Het was de bedoeling, en dat lijkt ook te lukken, dat de diensten toe gaan naar een gezamenlijke datahuishouding en IT-infrastructuur.
Sleepwet
De Wiv 2017, door tegenstanders ook wel ‘sleepwet‘ genoemd, trad op 1 mei 2018 in werking. De AIVD en MIVD moesten vanaf toen ook voldoen aan de eisen van die de nieuwe wet. Rond de ingang ervan was veel beroering. De digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom vond ook dat de wijzigingen die na de eerste kritiekronde werden doorgevoerd onvoldoende waren.
De aanpassingen werden doorgevoerd naar aanleiding van een referendum op 21 maart 2018. De meerderheid van de kiezers bleek tegen de wet te zijn. De uitslag is inmiddels door de Kiesraad bevestigd. Een jaar eerder kreeg het kabinet vanwege de wet al de Big Brother-award. De prijs komt van digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom.
De WiV stelt de geheime diensten AIVD/MIVD in staat op grote schaal informatie ‘af te tappen’. Die is een stuk groter dan voorheen. Het gaat om het observeren van mensen, onderzoeken van computers en datastromen via de kabel (ook wel de ‘sleepnet’-methode en vandaar dus de bijnaam van de wet).
