Veranderingen in het verkiezingsproces zijn in deze huidige onzekere tijden gevoeliger dan ooit. Bij wijzigingen in het proces veranderen risico’s mee. We hebben de neiging daar te gemakkelijk overheen te stappen.
Bij verkiezingen staan doorgaans diverse mensen en groepen op om een lans te breken voor stemcomputers of het stemmen via internet. Een begrijpelijke traditie, want ieder papieren proces komt in aanmerking voor digitalisering. Alleen staat in dit geval het gemak op gespannen voet met basale waarborgen voor verkiezingen. Dat zijn in ieder geval: het bewaken van stemgeheim, het kloppend hebben van het aantal stemmen, het voorkomen dat een kiezer wordt beïnvloed bij het daadwerkelijk uitbrengen van de stem en het kunnen controleren van het tellen van de stemmen.
Donald Trump heeft onomstotelijk aangetoond dat het ondermijnen van het vertrouwen in kloppende verkiezingen al kan beginnen nog voordat de stemmen worden uitgebracht. Dergelijk wantrouwen namen we tot voor kort alleen waar bij landen met een twijfelachtige democratie. De bestorming van het Capitool heeft ons laten zien dat dit ook kan gebeuren in een land dat door velen wordt gezien als een sterke westerse democratie. De gebeurtenissen in Washington tijdens afgelopen 6 januari maken eens temeer duidelijk dat de controleerbaarheid van het stemproces en het tellen van de stemmen navolgbaar en transparant moet zijn.
Door de corona-crisis weten we dat het klakkeloos geloven van de overheid in Nederland niet langer vanzelfsprekend is. De groepen wantrouwende burgers zijn zeer vocaal en hebben de mogelijkheid zich te organiseren. Alles wat aanvullend wantrouwen kan voeden, ondermijnt het politieke proces en is daarmee een probleem. Het in deze dynamiek klakkeloos digitaliseren van het verkiezingsproces heeft dan ook een groot afbreukrisico.
Vanwege COVID-19 gaan we over drie dagen verdeeld stemmen. Dat betekent een verandering in het proces. Want waar eerder een commissie van begin tot eind naast de stembus zat, is dat voor zo’n lange periode fysiek niet meer haalbaar. Het is daarom essentieel dat je goed nadenkt over hoe de stemmen worden beveiligd als de stembureaus ’s nachts dichtgaan en hoe de stemmen administratief (digitaal) worden verwerkt. Je wilt vermijden dat er toch een plek is waar slechts één persoon de uitslag kan maken of beïnvloeden.
Het veranderen van processen leidt tot andere systemen. Als blijkt dat we mensen ervan moeten overtuigen dat deze verkiezingen correct verlopen, dan moeten we daar onze energie op richten. Misschien dat de technologie daar een rol in kan spelen, in de vorm van een systeem dat bewijst dat verkiezingen betrouwbaar verlopen. Dat is veel belangrijker dan een uurtje eerder klaar zijn met stemmen tellen.
Lees ook:
- Brenno de Winter gaat beveiligingsprobleem te lijf met survivalgids in de digitale jungle
- Rathenau Instituut: 5G-debat moet meer diepgang krijgen
