Het algoritme-programma SyRI schaadt de burgerrechten en moet meteen stoppen. De wetgeving is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten voor de Mens. Dat stelt de Rechtbank in Den Haag vandaag in een vonnis.
Het Systeem Risico Indicatie (SyRI) is een systeem met algoritmen om fraude op te sporen en te bestrijden. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om uitkerings- of zorgfraude. Het programma koppelt diverse gegevensbestanden aan elkaar om sneller zicht te krijgen op fraudegevallen.
FNV
Burgerrechtenorganisaties hadden de zaak aangespannen omdat ze stellen dat het programma mensen al op voorhand verdacht maakt. Verder is het risico op etnisch profileren te groot. Naast het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, en twee burgers, die de zaak oorspronkelijk aanspanden, heeft ook het FNV zich achter de eisers geschaard.
De rechtbank stelt in haar uitspraak dat het algoritme-programma SyRI niet voldoet aan artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten voor de Mens (EVRM). Dit artikel beschermt expliciet het recht op respect voor het privéleven van burgers. Nederland heeft dit verdrag geratificeerd en moet zich er dus aan houden.
De rechtbank stelt in het oordeel dat het programma en de manier waarop het wordt gebruikt niet strookt met artikel 8 lid 2 van de EVRM.
Niet hele wet
De rechters veegden niet het hele systeem van tafel. De rechtbank stelde dat controle van fraude op zich een legitiem doel is. Twee bepalingen over de inzet van SyRI worden ‘onverbindend verklaard’. Deze moeten terug naar de tekentafel. Hoe dat wordt opgelost, is aan de Tweede Kamer, aldus de persrechter.
“Er is haast geen persoonsgegeven te bedenken dat niet voor verwerking in aanmerking komt,’ aldus de rechtbank in Den Haag. “Bovendien is de manier waarop het systeem werkt niet te controleren. De rechtbank verklaart dat het systeem niet past bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”
In SyRI zijn allerlei gegevens van bijvoorbeeld de Belastingdienst, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank en gemeenten aan elkaar gekoppeld. Algoritmes zoeken naar opvallende zaken, omdat die mogelijk op fraude kunnen wijzen. Volgens de klagers is het niet duidelijk wat iemand een potentiële fraudeur maakt en wat mensen daartegen kunnen doen. Bovendien kunnen ook mensen die niets hebben misdaan onder de loep worden genomen.
Mensenrechten
Het algoritme-programma SyRI is opgezet door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De gemeenten Rotterdam, Eindhoven, Haarlem en Capelle aan den IJssel hebben tot nu toe gebruikgemaakt van het systeem.
Vijf jaar geleden maakte de kortgedingrechter in Den Haag gehakt van de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. De werd buiten werking gesteld. Volgens de rechter maakt de wet inbreuk op zowel de eerbiediging van privéleven als het recht op bescherming van persoonsgegevens. Ook daar werd volgens de rechter het Europese mensenrechtenverdrag geschonden.
