Onder de titel ‘Dodelijke Zorg’ presenteerde de NPO half september een explosieve documentaire waarin het bijna-monopolie van Chipsoft scherp tegen het licht wordt gehouden. De docu suggereert dat het Chipsoft-EPD HiX en de wijze waarop het bedrijf de software ondersteunt, oorzaak is van het overlijden van ‘ieder jaar mogelijk honderden patiënten’. Hoe hebben CIO’s dit bekeken?
De KRO-NCRV documentaire is gemaakt door onderzoeksjournalist Wilfried Koomen. Hij spreekt van ‘schokkende ontdekkingen’ van sterfgevallen die softwareleveranciers niet serieus nemen, terwijl ze een flink deel van de miljarden euro’s aan zorggeld ‘in hun zakken’ laten vloeien. Er is met zo’n zestig personen gesproken, onder wie IT’ers en directieleden van ziekenhuizen. De meesten kwamen anoniem aan het woord, dat wil zeggen gespeeld door acteurs.
Teveel tegelijkertijd
ICT/Magazine vroeg een aantal CIO’s om hun mening. Gezien hun afhankelijkheid van Chipsoft en haar HiX systeem voor ZIS/EPD, waren ze daar niet happig op. Paul Hillman, CIO van Maastricht UMC, bracht een andere, begrijpelijke reden naar voren: “We zitten in het proces van de selectie van een nieuw ziekenhuissysteem dus kunnen ons nu niet over een van de biedende partijen uitlaten.”
Wie wél gebruikmaakte van zijn recht op vrije meningsuiting is Ben Collignon, CIO van MST. Hij vindt de uitzending van de documentaire relevant. “Wij zijn vooraf geïnformeerd door Chipsoft en we zijn er met de ICT-afdeling en het management van het ziekenhuis eens goed voor gaan zitten in hoeverre we hierop moeten acteren.” Collignon vindt op de eerste plaats dat de documentaire teveel onderwerpen tegelijkertijd behandelde, zonder die goed met elkaar in verband te brengen. “Het was rijp en groen door elkaar, daardoor vlees noch vis. Zo heb je aan de ene kant de macht van Chipsoft, die onmiskenbaar groot is, en aan de andere kant de slachtoffers als gevolg van fouten in ziekenhuizen. Het verband tussen beide werd wel gesuggereerd maar niet hardgemaakt. Daarnaast waren de getoonde incidenten sterk verouderd en daarmee gekoppeld aan softwareversies uit het verleden.”
Gebrekkige standaardisering
Volgens Collignon is het geen geheim dat er in ziekenhuizen doden vallen, omdat er nu eenmaal fouten worden gemaakt. Die worden meestal veroorzaakt door menselijk handelen, uiteraard niet opzettelijk, en niet door een administratief systeem. Als er bijvoorbeeld geen gegevens van een patiënt voorhanden zijn in een acute situatie, is dat meestal een organisatorische fout. Of het is een gevolg van nog altijd gebrekkige nationale standaardisering waardoor data-uitwisseling tussen instellingen wordt bemoeilijkt.
Dat het met EPD-uitwisseling in Nederland niet snel vlot, is weliswaar deels de schuld van Chipsoft, maar dit heeft ook tal van andere oorzaken zoals het ontbreken van standaardisering en de gebrekkige kracht van de overheid. Collignon: “Projecten waarbij ziekenhuizen en leveranciers betrokken zijn, zoals E-overdracht en E-inzicht, vorderen al jaren matig door moeizame besluitvorming tussen VWS, zorginstellingen en leveranciers. Daarnaast belemmert de vereiste toestemmingsregistratie door patiënten de gegevensuitwisselingen. Dankzij een besluit van de Eerste Kamer in 2011 kennen we namelijk geen landelijk EPD.”
Verplicht open standaarden
Hadden ziekenhuizen meer concurrentie voor Chipsoft moeten stimuleren? Collignon meent dat Chipsoft de strijd heeft gewonnen in een open markt. “Het enige grote alternatief is Epic dat veel duurder is. Andere partijen als SAP, Oracle, Millennium en Soarian hebben het wel geprobeerd op de Nederlandse markt. Met name vanwege de enorme hoeveelheid regelgeving is het hen niet gelukt. Aan compliance hebben ze hun neus gestoten.”
Chipsoft zou verplicht kunnen worden tot open standaarden waardoor de marktwerking meer ruimte krijgt. Maar Collignon ziet ook dat de huidige markt daar moeilijk toe te bewegen is, gezien de omvangrijke inrichting die opgetuigd moet worden en de bijbehorende investering. “De uitwerking in de documentaire had veel nadrukkelijker moeten zitten in de mislukte marktwerking, met de overheid die aan de zijlijn toekijkt en ondertussen een overkill aan regelgeving creëert. Mede hierdoor raakt de digitalisering van de zorg ondergesneeuwd en kunnen zorginstellingen het niet meer bijbenen.”
Geldklopperij
De marktmacht van Chipsoft leidt tot exorbitant graaien, zo zeggen anonieme klanten en ex-medewerkers in de documentaire. Niet enkel zijn de onderhoudscontracten duur, er worden daarnaast nog rekeningen voor onderhoud gestuurd met de mededeling dat dit niet onder het contract viel. Collignon: “Sommige ziekenhuizen hebben het eerste het beste contract van Chipsoft ondertekend. Dat is vragen om problemen. Een in contracten gespecialiseerd adviesbureau kan je behoeden voor de grootste valkuilen. Deze specifieke kennis hebben de ziekenhuizen niet, want zo’n enorme investering doe je niet ieder jaar.”
Sappig waren de uitingen in de documentaire over vader Gerrit en zoon Hans Mulder, de eigenaren-directeuren van Chipsoft. De Mulders zouden zich onfatsoenlijk gedragen naar klanten. Vooral kritiek aan het adres van Chipsoft komt een klant duur te staan. Ze krijgen dan bijvoorbeeld enige tijd geen aandacht van hun leverancier. Collignon herkent dit. “De familie Mulder komt wel even langs om verhaal te halen. Met zo’n partij moet je inderdaad geen ruzie maken. Het is een gevolg van de bijna-monopolie-positie. Niet fraai maar geen verrassing met zulke marktmacht. Dit gedrag van Chipsoft komt deels voort uit het gebrek aan eensgezindheid onder ziekenhuizen die werken met HiX. Ze hebben allemaal hun eigen wensen en zitten niet op één lijn zitten als het gaat om vernieuwingen, wensen en eisen aan Chipsoft. Hierop wordt strak gestuurd vanuit Chipsoft en zijpaden zijn dan niet wenselijk.”
Genuanceerd acteren
MST en het gelieerde ZGT in Hengelo kiezen voor overleg met Chipsoft in plaats van een aanval op de macht. “Wij draaien versie 6.3 die de meeste van de oude problemen niet heeft”, vertelt Collignon. “We hebben als klant de keuze gemaakt voor Chipsoft en moeten daar genuanceerd op acteren. Dat is de realiteit.” Eenzelfde nuance zag Collignon in de documentaire ook bij Jan Hazelzet, emeritus hoogleraar van Erasmus MC, en Iris Verberk van de Federatie Medisch Specialisten. Beiden bepleiten goede nationale uitwisseling van patiëntgegevens, ook in een nawoord op LinkedIn. Ze erkennen dat de commerciële motieven van Chipsoft dat in de weg staat, maar benadrukken dat dit lang niet de enige oorzaak is. Het ministerie van VWS moet de regie nemen.
Chipsoft blokkeert rapport mededinging ACM
Machtsvorming in software in de zorg is een onderwerp van marktverkenning van concurrentiewaakhond ACM, uitgevoerd door KPMG. De publicatie van de definitieve rapportage laat op zich wachten, omdat een van de partijen zich daartegen verzet. De partij, die anoniem blijft, kreeg gelijk van de voorzieningenrechter in een spoedprocedure voor het College van beroep voor het bedrijfsleven (Cbb). Zeer waarschijnlijk gaat het hier om Chipsoft. De partij liet zich in de rechtszaak bijstaan door advocatenkantoor Maverick in Amsterdam-Zuid. Dat doet veel zaken in de zorg. Op een webpagina van juridisch informatiebureau Chambers & Partners over Maverick staan de nodige klanten uit de zorg genoemd zoals Erasmus MC, Parnassia Groep, Mediq en De Nederlandse GGZ. Chipsoft staat er niet tussen.
Echter, als we diezelfde pagina opzoeken in the Wayback Machine, vinden we op die van 2021 ongeveer hetzelfde rijtje klanten waar Chipsoft dan wél tussen staat. Hoogstwaarschijnlijk heeft Chipsoft aan Maverick verzocht haar naam te schrappen zodat journalisten die niet terugvinden. Dit spelletje van verstoppertje is in zoverre gelukt dat in de documentaire de naam van Chipsoft niet met zekerheid genoemd kon worden. Op grond van dit eigen onderzoekje kunnen we vrijwel zeker vaststellen dat Chipsoft deze partij is. De advocaten die in de uitspraak van het Cbb worden vermeldt als gemachtigden van de verzoekster, Martijn van de Hel en Paul Breithaupt, zijn in dienst van Maverick.
Wél mocht de ACM de samenvatting van de marktverkenning openbaar maken. Die spreekt al boekdelen wat betreft de dominantie van Chipsoft. Zo biedt Chipsoft het Zorgplatform aan voor uitwisseling van EPD-informatie tussen ziekenhuizen. Dit kan alleen via een betaald abonnement. Ook ziekenhuizen met een Epic ZIS/EPD mogen hierop aansluiten, zodat ze met ziekenhuizen met HiX kunnen uitwisselen.
Lees ook:
- RPA brengt verlichting van zorgadministratie
