Foute financiële prikkels staan vernieuwing in de weg
De medicatie supply chain is lang en versnipperd en daardoor gevoelig voor fouten: de temperatuur wordt te hoog of te laag, originele medicatie wordt ergens in de keten vervangen door namaakmedicijnen. Een Nederlandse start-up heeft een oplossing ontwikkeld: een sensor die de hele supply chain transparant maakt. De vraag is: wie gaat dat betalen? Want bij ketenoplossingen is het per definitie zo dat degene die de hoogste kosten maakt nooit de grootste vruchten plukt.
De WHO heeft becijferd dat wereldwijd ongeveer 200.000 mensen per jaar sterven doordat malariamedicatie niet werkt. Een test in Senegal wees uit dat maar liefst 44 procent van de malariamedicatie zijn werking had verloren of namaak betrof. Dit lijkt een ver-van-mijn-bed-show, maar ook in Nederland gaat het regelmatig mis. Toen tienermeisjes in Noord-Brabant en Limburg werden gevaccineerd tegen baarmoederhalskanker, bleek dat het vaccin niet meer werkte, omdat de medicatie een nacht in de auto van een medewerker had gelegen terwijl het vroor. Het werd ontdekt toen iedereen al was ingeënt. Alle deelnemers kregen een nieuwe oproep.
En wat te denken van maar liefst drie onderzoeken naar het bewaren van reumamedicatie thuis – door UMCU, MUMC en Bart van den Bemt van de Maartenskliniek – die alle drie uitwijzen dat minder dan 10 procent goed wordt bewaard (tussen de 2 en 8 graden). In 20 procent van de gevallen daalt de temperatuur in de koelkast tot beneden het vriespunt, waardoor de medicijnen überhaupt niet meer werken. En in 70 procent van de gevallen wordt de medicatie te lang aan een temperatuur boven de 8 graden of tussen 0 en 2 graden blootgesteld, waardoor de werking enigszins wordt aangetast. Bedenk daarbij dat deze patiënten in Nederland gezamenlijk op jaarbasis voor 560 miljoen euro aan medicijnen mee naar huis nemen, en het is duidelijk dat hier veel winst te behalen is als de dosering naar beneden kan.
Inzichtelijk via een app
Dat zag geneesmiddelenbedrijf MSD ook. Zij benaderden de Nederlandse start-up AntTail met het verzoek mee te denken over dit probleem. Op dat moment had AntTail één product: een sensor om de medicatie supply chain vanaf de fabriek tot de apotheek te monitoren. De sensor, die 30 euro kost, meet twee dingen: de temperatuur en of de omdoos waar hij in is gestopt open is geweest. Overal in de geneesmiddelen supply chain worden al temperatuursensoren ingezet. Maar dit concept onderscheidt zich op een aantal vlakken. In de eerste plaats wordt niet op het niveau van een pallet, maar op niveau van een omdoos gemeten of de temperatuur binnen de grenswaarden is gebleven. Pallets worden immers vaak in een volgend distributiecentrum weer opgedeeld in deelzendingen. Daardoor meten de traditionele sensoren slechts het transport tussen twee distributiecentra, nooit de volledige keten. Bovendien kan de sensor dus meten of de omdoos open is geweest. Een prachtig wapen tegen vervalsingen.
Mark Roemers, de bedenker van het concept: “De veiligheidskenmerken die farmaceuten vanaf 1 februari op hun verpakking moeten zetten, worden door apotheken nauwelijks uitgelezen omdat de apotheek per individuele verpakking de 2D barcode zou moeten scannen. Dat is een gigantische administratieve last. Met een sensor in een omdoos hoef je slechts één keer, via Bluetooth, een code uit te lezen om zekerheid te hebben over alle verpakkingen in de omdoos.”
Een laatste onderscheid is het gemak waarmee de sensor uit te lezen is: even je telefoon met de AntTail app erbij houden en je ziet alle voor jou relevante data op het scherm van je telefoon. De app is gebouwd op basis van het low code platform Mendix, wat betekent dat je de app, en de daarin zichtbare dashboards, makkelijk kunt aanpassen naar eigen behoeften. De app leest de data overigens niet rechtstreeks uit de sensor uit, maar maakt contact met de AntTail cloud waar de sensoren hun data continu naar toe sturen.
Koelkast patiënt
Op het moment dat MSD de start-up benaderde, focuste AntTail zich nog op de keten vanaf de farmaceut tot aan de apotheek. Voor MSD besloot Roemers de supply chain nog een stap langer te maken: tot de koelkast van de patiënt. Daarvoor zijn twee nieuwe producten ontwikkeld. De PenguinBox – een klein doosje dat temperatuurfluctuaties in de koelkast dempt – zorgt ervoor dat geneesmiddelen binnen de grenswaarden bewaard blijven. Deze kost eenmalig 40 euro, naast een jaarlijks bedrag van 120 euro waarmee de kwaliteit van de dienst gegarandeerd op hoog niveau wordt gehouden. De ANTlux meet verandering in de ‘lichtconditie’. Elke verpakking van een duur reumamedicijn wordt in een donkere sealbag samen met een ANTlux verpakt. Dankzij de technologie kan de temperatuur en de therapietrouw van de patiënt objectief worden gemeten.
De businesscase is helder: voor 33 cent per dag krijgen patiënten zekerheid over de kwaliteit van hun temperatuurgevoelige medicatie. Daardoor kan de dosering omlaag, wat budget scheelt. Bovendien heeft de patiënt meer grip op de hoeveelheid werkzame stof die hij binnenkrijgt. Daarnaast ondersteunt deze oplossing de heruitgifte van medicijnen door de apotheek. Van deze reumamedicatie krijgt de apotheek op jaarbasis 2 tot 3 procent retour. Nu worden die medicijnen vernietigd, maar als de werking gegarandeerd kan worden, zouden ze opnieuw uitgegeven kunnen worden.
MSD en AntTail dachten dat het met zo’n verhaal niet moeilijk zou zijn om (ziekenhuis)apothekers en zorgverzekeraars te interesseren. De oplossing kost immers slechts 1 procent van het medicatiebudget. Maar niets bleek minder waar. “Verzekeraars vinden het een zaak van (ziekenhuis)apotheken en willen niet investeren. Artsen en apothekers zien de meerwaarde, maar ziekenhuizen kunnen de investering niet voorfinancieren. Zolang die twee naar elkaar blijven wijzen, verandert er niets. Farmaceuten investeren niet omdat zij er zelf geen belang bij hebben. Zij verkopen immers alleen maar minder medicijnen als de werking ervan gegarandeerd is”, zegt Roemers. Farmaceuten zijn overigens wel geïnteresseerd in de sensor tegen namaakmedicijnen. “Door namaakmedicijnen lekt veel waarde weg, dus daar kunnen ze direct een besparing mee behalen”, weet hij.
Rol overheid
AntTail vindt dat de overheid niet ontkomt aan een sterkere regierol. “De zorg wordt meer en meer een spel van ketensamenwerking”, weet Roemers. “Als je in een keten verbeteringen wilt aanbrengen, dan is het heel vaak zo dat degene die de hoogste investeringen doet niet de meeste vruchten plukt. Dat zet een rem op innovatie, want niemand wil investeren in iets waar een ander meer profijt van heeft. De ervaring in de andere ketens leert dat er niets verandert als niemand de regie neemt. Dat gebeurt meestal pas als er heel veel druk van buitenaf komt. De overheid moet of de regierol nemen, of zorgen voor die druk van buitenaf. Het gaat immers om maatschappelijk geld dat we nu met z’n allen over de balk gooien.”
