eHealth is hot en apps schieten als paddenstoelen uit de grond. Er is veel kaf onder het koren. Maar gelukkig is er genoeg koren over om apps in de gezondheidszorg serieus te nemen. ICT/Zorg schetst een aantal categorieën van apps die zorginstellingen kunnen inzetten om ofwel het werk van artsen en verpleegkundigen te vergemakkelijken, ofwel patiënten beter te informeren.
Apps kunnen een uitstekend hulpmiddel zijn om het contact tussen therapeut en patiënt te intensiveren en de therapietrouw te verhogen. Of het nu gaat om fysiotherapeuten die met instructies en video’s willen stimuleren dat patiënten thuis hun oefeningen doen, diëtisten die cliënten nauwer willen begeleiden bij hun strijd tegen de kilo’s, of psychologen die meer inzicht willen krijgen in het gedrag van hun patiënten als zij thuis zijn.
Een voorbeeld van een blended care app die in al deze situaties kan worden ingezet is BETERapp. Patiënten stellen in de app doelen en houden een dagboek bij waartoe ze hun zorgverleners en mantelzorgers toegang kunnen geven. Doordat ze dagelijks in de app moeten invullen wat ze hebben gedaan om hun doel te bereiken, wordt de therapietrouw hoger. Behandelaars krijgen een beter zicht op het dagelijks leven van hun patiënten en kunnen daarop gerichter inspelen. De app kan worden gekoppeld aan het EPD, HIS of ander systeem waarmee een zorgverlener werkt: data die de patiënt invoert kunnen automatisch worden opgenomen in het dossier, en de behandelaar kan aangeven welke data hij wil delen met de patiënt. Op termijn wil ontwikkelaar Bloei ook andere modules aan de app koppelen, denk aan trainingen, sensordata vergaard met stappentellers en smartwatches. De eerste toepassingen van de BETERapp bevinden zich in de GGZ, maar in feite kan de app in iedere situatie worden ingezet waarin gedragsverandering belangrijk is. Gezien de gevoelige informatie die over en weer tussen behandelaar en patiënt wordt gedeeld, is veel aandacht geschonken aan security. De app voldoet aan NEN7510.
Behandelpaden
Steeds meer ziekenhuizen ontwikkelen apps rondom behandelpaden. Ze zijn bedoeld om patiënten op maat en gedoseerd te informeren over hun behandeltraject. Maar waarom zou iedereen zelf het wiel uitvinden, zo dacht Interactive Studios, de ontwikkelaar van de Behandelpad app. Zij bieden een service waarbij ziekenhuizen eenvoudig hun eigen behandelpaden kunnen samenstellen en vormgeven in de app, in de huisstijl van het ziekenhuis en met eigen beeldmateriaal. In de app zien patiënten een tijdlijn waarop de verschillende stappen van hun behandeling staan. De app kan push notificaties genereren, bijvoorbeeld om patiënten een dag voor de operatie eraan te herinneren dat ze nuchter moeten zijn of dat ze kunnen starten met bepaalde oefeningen. Deze app heeft de Interactive Award en de publieksprijs van de Health App Awards gewonnen.
Farmaceutische apps
Er zijn verschillende apps die zorgverleners kunnen helpen bij medicatievraagstukken. Van handige rekenhulpen om de juiste dosering te berekenen tot apps die patiënten eraan herinneren op tijd hun medicatie in te nemen. Als voorbeeld twee apps die het werk van thuiszorgverpleegkundigen kunnen vergemakkelijken.
De eerste is het Farmaceutisch Kompas (FK) van Zorginstituut Nederland. Deze app bevat een overzicht van alle in Nederland verkrijgbare geneesmiddelen, inclusief richtlijnen voor de toediening en dosering, en informatie over mogelijke bijwerkingen en contra-indicaties. Het doel van het FK is het verbeteren van beslissingen die moeten leiden tot gepast gebruik van geneesmiddelen en farmacotherapie die in medisch opzicht optimaal en het meest economisch is. De website van het Farmaceutisch Kompas wordt dan ook met name gebruikt door apothekers en huisartsen. Maar de app is juist heel handig voor wijkverpleegkundigen en thuiszorgmedewerkers die vragen krijgen van cliënten over hun medicatie, of cliënten moeten helpen met het innemen ervan. Zeker op het moment dat een cliënt bepaalde klachten ontwikkeld die gerelateerd zouden kunnen zijn aan medicijngebruik. Of wanneer wijkverpleegkundigen en thuiszorgmedewerkers een nieuwe cliënt krijgen of moeten invallen in een ander team en daardoor nog niet vertrouwd zijn met de medicatie die een cliënt krijgt.
De tweede is de Rodevlaggen-app, geïnspireerd op het rode vlaggen-instrument van Pink Roccade Healthcare en ontwikkeld door Health Base in samenwerking met Hogeschool Utrecht. De app is bedoeld om vroegtijdig medicatieproblemen te ontdekken bij met name thuiszorgcliënten. Thuiszorgmedewerkers kunnen op een gestructureerde manier medicatieproblemen bijhouden en melden aan de wijkverpleegkundige, huisarts en apotheker. Ze worden door gebruik van de app ook alerter op situaties die kunnen duiden op een probleem met medicatie, zoals het makkelijk ontstaan van blauwe plekken of duizeligheid. De app, die zich momenteel nog in de pilotfase bevindt, komt naar verwchting dit najaar op de markt.
EPD- of EVD-apps
Een kans die ontwikkelaars van EPD’s nog teveel laten liggen, is het ontwikkelen van apps voor artsen en verpleegkundigen die hun werk vergemakkelijken. EPD’s zijn meestal niet ontworpen om het medische proces optimaal te ondersteunen, ze hebben vooral tot doel de financiële afhandeling soepel te laten verlopen. Het EPD zou veel gebruikersvriendelijker worden als artsen en verpleegkundigen gericht informatie kunnen inzien en invoeren.
Een goed voorbeeld is de app van het Meander Medisch Centrum die het Elektronisch Verpleegkundig Dossier ontsluit (zie ook ICT/Zorg maart 2015). De COW’s en loopbriefjes worden hierdoor overbodig. Verpleegkundigen zien op de kleine tablet die ze bij zich dragen alle cruciale informatie van hun patiënten. Ze kunnen eenvoudig doorklikken op een patiënt en hebben ook dan weer op één scherm de belangrijkste informatie bij de hand. Via de app kunnen ze waarden realtime invoeren in het EPD en ze krijgen een melding als er een handeling wordt verwacht, bijvoorbeeld als een infuuszak bijna leeg is en vervangen moet worden. Gezien het succes van de EVD-app ontwikkelt het Amersfoortse ziekenhuis nu in rap tempo apps voor andere doelgroepen zoals medisch specialisten.
Hoe handig apps zijn voor behandelaars laat ook Incura zien, een ontwikkelaar van software voor fysiotherapeuten, oefentherapeuten, ergotherapeuten, diëtisten, logopedisten en de GGZ. Met de Incura Pro app kunnen deze therapeuten het patiëntendossier raadplegen, audio- of video-opnames maken van hun patiënten, hun agenda beheren, push notifications ontvangen zodat zij taken niet vergeten et cetera. De app is een aanvulling op de desktop-applicatie waarmee de therapeuten normaal werken en is met name handig in situaties waar de behandelaar geen computer bij de hand heeft, zoals in een oefenruimte.
Taakgerichte apps
Iedere zorgorganisatie kent processen die niet of nauwelijks zijn gedigitaliseerd. Processen die worden ondersteund door papieren checklists, waarbij medewerkers achteraf de informatie handmatig invoeren in applicaties als Excel. Veel kwaliteitsprocessen worden op deze manier georganiseerd. Met als gevolg: een grote registratiedruk, een hoge foutkans en vaak weinig actuele informatie omdat de papieren lijstjes pas worden ingevoerd op het moment dat een medewerker er tijd voor heeft. Al deze processen kunnen efficiënter en minder foutgevoelig worden gemaakt met een app.
Een voorbeeld is de Hygiëne in Beeld-app die het Amphia Ziekenhuis ontwikkelde voor de afdeling infectiepreventie. De app vereenvoudigt de invoer van gegevens, automatiseert alle achterliggende taken, zoals het maken van (visuele) rapporten, en stelt de deskundigen infectiepreventie in staat om direct na hun controle de resultaten te bespreken met het teamhoofd van de gecontroleerde afdeling. Door de tijdwinst kunnen de deskundigen infectiepreventie bovendien meer controles uitvoeren. En gerichte gesprekken voeren met afdelingshoofden omdat zij niet pas weken later rapporteren, maar direct na afloop. Daardoor is de impact van het adviesgesprek groter.
Voedingsapps
In de langdurige intramurale zorg stijgt de populariteit van apps om de inkoop en bereiding van maaltijden te vergemakkelijken. Diverse ontwikkelingen stimuleren decentrale inkoop van voeding. Dat betekent voor verzorgenden een extra taak erbij. Waar het gezamenlijk koken met cliënten vaak onderdeel uitmaakt van het welzijnsprogramma, ervaren verzorgenden de inkoop van voeding als een vervelende regelklus. Daar spelen leveranciers op in met apps die het bestelproces en budgetbeheer vergemakkelijken en die met recepten en instructievideo’s suggesties doen voor verschillende bereidingswijzen. Zo heeft Huuskes de app Eten & Zo en Van Hoeckel de app Aan Tafel. Ook maaltijddiensten die maaltijden bij cliënten thuis bezorgen, doen mee aan de trend, zoals Distrivers met de DingDong App.
Consumentgerichte apps
Een categorie waarmee zorgverleners in de regel niets doen of kunnen, zijn de apps voor consumenten die hen helpen hun klachten thuis te brengen. Denk aan de Vakantiedokter van Zilveren Kruis. Dit voorbeeld geeft al aan dat er vaak partijen bij betrokken zijn die een commercieel belang hebben.
Witte raaf is de website en bijbehorende app Thuisarts.nl. Thuisarts geeft – gebaseerd op de NHG-standaarden – informatie over aandoeningen. De app vertelt onder meer: waar komt het door? Wat kan ik er zelf aan doen? Moet ik naar een dokter om het te laten behandelen? De app biedt als meerwaarde ten opzichte van de website handigheidjes als een medicijnherinnering en de mogelijkheid om tijdens het lezen over een aandoening vragen te noteren, zodat de patiënt die kan stellen bij zijn bezoek aan de huisarts. De app zorgt ervoor dat mensen een weloverwogen besluit nemen om al dan niet naar de huisarts te gaan. Volgens teamleider Ton Drenthen van Thuisarts neemt het huisartsenbezoek hierdoor gemiddeld met ongeveer twee procent af. De nuancering bij dit getal is: er zijn mensen die eigenlijk niet naar de huisarts wilden gaan, maar die wél gaan nu ze in de app lezen dat hun aandoening om behandeling vraagt. Een nog groter deel van de mensen ziet echter juist af van een gang naar de huisarts, omdat ze lezen dat hun aandoening met rust vanzelf overgaat. Thuisarts draagt dus bij aan het verlagen van de zorgkosten. De app heeft in 2015 niet voor niets de juryprijs van de Health App Award gewonnen.
Zorgapps en security
De kracht van een goede zorgapp is het gebruiksvriendelijk en realtime ontsluiten van informatie. “Vaak gaat het dan om persoonsgegevens in combinatie met de gezondheidsgegevens”, constateert Koen Herms, Software Architect bij Motiv, dat is gespecialiseerd in ict-beveiliging. Deze ‘bijzondere persoonsgegevens’ mogen alleen worden verwerkt door instellingen in de gezondheidszorg. Hierbij moeten de applicaties aan strenge voorwaarden voldoen, zoals de NEN 7510-normering.
Het is dan ook cruciaal om de vertrouwelijkheid en integriteit van die gegevens binnen de app goed te waarborgen, zo stelt Herms. “Het is echter een grote uitdaging om mobiele apps te beveiligen. De beveiliging is namelijk specifiek voor de verschillende mobiele platformen en versies en het is nog maar de vraag of de gebruikers van de devices de laatste updates installeren.”
Volgens Herms wordt de beveiliging van een zorgapp beter door bij het ontwerp in ieder geval de richtlijnen te volgen die staan omschreven in het ‘OWASP Mobile security project’. Zo moet een app zo min mogelijk gegevens op het mobiele apparaat zelf opslaan en bij voorkeur gebruikmaken van een sterke-authenticatiemethode. “Even belangrijk is dat je je als gebruiker of zorginstantie bewust bent van de risico’s die een zorgapp met zich meebrengt”, zegt Herms. “En als het gaat om ‘bijzondere persoonsgegevens’ moet je er zeker van zijn dat ontsluiting van de informatie met een zorgapp juridisch is getoetst en toegestaan.”
