Directeur van brancheorganisatie NLdigital, Lotte de Bruijn, sprak deze week de Tweede Kamer toe over een aantal grote digitaliseringsthema’s. De toespraak vond plaats na de instelling van een nieuwe Kamercommissie Digitale Zaken.
Als start van haar werkzaamheden nodigt de Kamercommissie het maatschappelijk middenveld, bedrijfsleven en brancheorganisaties uit voor een gesprek in de Tweede Kamer. Lotte de Bruijn besprak namens de digitale sector onder andere het tekort aan IT-talent.
Aanknopingspunten
Daaraan voorafgaand kreeg de nieuwe vaste Kamercommissie een brief met daarin de belangrijkste thema’s die zij volgens NLdigital moeten aanpakken.
De grootste uitdaging van de digitale sector zijn volgens de branche-organisaties de enorme tekorten in de arbeidsmarkt. Er is een enorm capaciteitstekort dat niet alleen deze sector raakt, want ruim 70% van de IT’ers werkt bij bedrijven buiten de sector.
Waar de arbeidsmarkt momenteel voor vrijwel alle sectoren krap is, classificeert het UWV de ICT-arbeidsmarkt door vrijwel het gehele land als “zeer krap”. Dit was al zo voor corona. Dit nam nauwelijks af tijdens corona, en nu iedereen meer digitaal werkt neemt de krapte alleen maar toe. De verwachting is dat de behoefte aan IT’ers alleen maar zal toenemen de komende jaren.
Onderwijs
De oplossingen voor deze digitaliseringsthema’s zijn niet eenvoudig. Tussen primair en voortgezet onderwijs nemen de verschillen tussen leerlingen toe in mate van digitale geletterdheid. Dit komt omdat het nog steeds geen vast onderdeel van het curriculum is en er nog steeds geen leerlijnen zijn.
Het gebrek aan onderwijs in digitale vaardigheden zal zorgen dat een deel van de kinderen tegen het einde van hun middelbare school een achterstand heeft die je nauwelijks meer kunt inhalen. De tekorten in de arbeidsmarkt die ook een gebrek aan ICT-docenten veroorzaakt, maakt het probleem nog groter.
Maar er zijn ook grote kansen in bij- en omscholing om de tekorten op te lossen. De normalisering van een leven lang ontwikkelen. Dat betekent een omslag naar een samenleving waarin dit normaal is en ook door inzet van overheid, onderwijs en bedrijfsleven ondersteund wordt.
NLdigital denkt aan mogelijkheden voor bijscholing in digitale vaardigheden van alle werknemers, ook niet-ICT’ers. Maar zeker ook het omscholen tot ICT’er van de vele verborgen talenten die al wel beschikken over waardevolle andere werkervaring. Dat kan bijvoorbeeld via de Human Capital Agenda ICT. De brancheorganisatie werkt aan een aanvraag op het RRF om de succesformules op te schalen.
Cybersecurity en encryptie
Cybersecurity moet chef-sache zijn. Het moet overal hoger op de agenda. Ieder bedrijf, iedere overheid en iedere organisatie is afhankelijk van digitale systemen en kan niet meer functioneren wanneer die uitvallen of beschadigen. Dit terwijl de dreigingen alleen maar groeien en toenemen. Dat zal betekenen dat er een hoger serviceniveau nodig is en dat systemen al bij hun eerste ontwerp beveiliging als randvoorwaarde mee moeten nemen (security-by-design).
Dit vraagt om meer aandacht en meer investeringen om oude contracten en systemen op de goede beveiliging te krijgen. En ook om zwaardere eisen bij de start van een project.
Europese wetgevingstrajecten werken al aan standaardisering en certificering om te komen tot betere normen voor cybersecurity. Dit heeft aandacht nodig van de Tweede Kamer, en vraagt ondertussen veel publiek-private samenwerking in het experimenteren en uitvinden hoe je dit op een hoger niveau kunt krijgen. Het DTC moet substantieel versterkt worden en hun taak op het delen van dreigingsinformatie uitgebreid.
Sterke encryptie is van cruciaal belang. Er wordt helaas nog steeds vaak gespeculeerd over achterdeurtjes of andere zogenoemd “slimme” oplossingen om encryptie te kunnen breken voor opsporingsdoeleinden. Dit leidt echter zonder uitzondering tot verzwakking van encryptie.
En zonder sterke encryptie is veilig gebruik van het internet onmogelijk. Nu meer en meer gevoelige data en processen online komen is encryptie belangrijker dan ooit.
Privacy
De AVG was een ongekend grote ingreep en verbetering voor de privacy van gebruikers. De EU zette met deze wetgeving een standaard die voor bedrijven duidelijkheid schept en wereldwijd tot verbeteringen leidde.
Tegelijk maakt wetgeving op zichzelf de software niet beter. De invoering hiervan was het begin van een verbeter en leertraject, waar alle betrokkenen nog steeds middenin zitten. Daarbij zie je ook dat bij een volgende grote ingreep er veel meer aandacht nodig is om het mkb goed mee te krijgen.
Knelpunt is nog wel dat de AVG soms te strikt geïnterpreteerd wordt, bijvoorbeeld bij delen van cybersecurity dreigingsinformatie. Hierbij is de Autoriteit Persoonsgegevens onmisbaar als arbiter en begeleider. NLdigital pleit voor een grote opschaling van de capaciteit van de AP om het bedrijfsleven (met name het mkb) meer te kunnen helpen met het voorkomen van problemen.
AI, algoritmes & ethical-by-design
Kunstmatige intelligentie (AI) biedt kansen voor het oplossen van maatschappelijke en economische vraagstukken. Die kansen moeten we niet onbenut laten. AI-toepassingen brengen echter ook ethische vragen met zich mee.
Vanzelfsprekend moeten dergelijke innovaties daarom op een verantwoorde wijze plaatsvinden. NLdigital heeft daarom met hulp van wetenschap en onze leden een ethische gedragscode AI opgesteld. De EU heeft een aantal principes opgesteld en een aantal concept richtsnoeren. De ethische code van NLdigital is in overeenstemming met deze principes en richtsnoeren en is een verdieping voor de leden van de branche.
Uitgangspunt is dat een AI-oplossing zelden op zichzelf staat. Het komt tot stand door samenwerking in het ecosyteem van de opdrachtgever, de eindgebruiker, ICT-leveranciers en onderliggende technologie leveranciers. Daarom pleiten we ervoor dat vragen rondom ethiek al in de ontwerpfase meegenomen worden (ethical-by-design). Ieder heeft daarin zijn eigen rol en verantwoordelijkheid in de keten en staat open voor samenwerking tijdens het maakproces.
Ook ná oplevering en tijdens het gebruik van de toepassing, blijven de partijen de werking monitoren en open staan voor feedback op het gedrag van de AI-toepassing.
Digitale Infrastructuur
Tijdens de coronapandemie is meer dan ooit gebleken dat Nederland een digitale infrastructuur – van mobiele en vaste netwerken en datacenters – heeft van wereldklasse. Maar dit is niet vanzelfsprekend. Om deze toppositie te behouden is zorgvuldige en snelle uitrol van 5G op de 3,5GHz band en ruimte voor nieuwe datacenter investeringen noodzakelijk.
Door de vertraging dreigen we als een van de laatste landen in de EU een volledig werkend 5G netwerk te hebben. De uitrol van 5G zorgt ervoor dat het netwerk de voortdurend toenemende vraag naar goede en betrouwbare verbindingen aan zal blijven kunnen. Daar bovenop maakt deze nieuwe techniek ook vele innovaties mogelijk. Nederland komt op achterstand als deze hier later beschikbaar komen dan in andere landen.
Er zijn nog steeds 20.000 huishoudens in Nederland die geen snelle vaste hoogwaardige internetverbinding hebben. Maar de kosten voor het aansluiten van deze huishoudens kunnen niet alleen door de markt gedragen worden, dit zal altijd een verliesgevende operatie zijn. Wij zien kansen in bijvoorbeeld het Europees Herstelfonds om hier met publieke financiering toch een haalbare investering van te maken. Dit vraagt aandacht van de politiek, want zonder publieke investeringen zien wij dit niet gebeuren.
Datacenters zijn een cruciale en efficiënte schakel in digitale infrastructuur, de digitale economie is daarop gebouwd. Extra investeringen in duurzame elektriciteit en bijbehorende energie infrastructuur zijn nodig voor de duurzame groei van de digitale sector.
De ICT-sector heeft zich gecommitteerd klimaatneutraal te zijn in 2030. De goede resultaten van het MJA3-ICT energie convenant, dat recent is afgerond, laten zien dat we goed op weg zijn. De sector heeft twee keer zoveel energie bespaard als afgesproken en draait voor 94% op duurzame stroom.
Om het energieverbruik te ontkoppelen van de explosieve datagroei zijn verdere investeringen en samenwerking nodig in nieuwe doorbraak technologieën. Voorbeelden hiervan zijn fotonica, en een programmatische aanpak op het raakvlak van digitalisering en energie, zoals het LEAP-programma. Hiervoor is het Europees Herstelfonds goed geschikt, gezien de prioriteit op de thema’s duurzaam en digitaal.
Diversiteit & inclusie
Digitalisering gaat alleen lukken als iedereen mee kan doen. Daarom streeft NLdigital naar een sector die representatief is voor onze samenleving. Dat is aantoonbaar beter voor de innovatiekracht en de financiële resultaten van bedrijven. Op dit moment is de vertegenwoordiging van vrouwen in de digitale sector slechts 18%.
Dit is onacceptabel laag. Het is niet alleen zonde vanwege de kansen die we missen door minder diverse teams, we hebben de instroom van vrouwelijk en divers arbeidspotentieel ook hard nodig om de tekorten op de ICT-arbeidsmarkt in te lopen.
NLdigital pleit verder voor betere samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven om gezamenlijke doelstellingen en concrete acties rondom D&I te formuleren en uit te voeren. Daarom heeft de organisatie samen met het ministerie van EZK de Taskforce Diversiteit en Inclusie opgericht. De hoop is dat een volgend kabinet dit doorzet met goede agendering van digitaliseringsthema’s.
De overheid is één van de grootste toepassers van ICT. Digitalisering speelt een rol in het effectiever maken van de interne processen van de overheid, maar ook in het oplossen van de maatschappelijke uitdagingen. Elk dossier, elk stuk wetgeving en met name de uitvoering daarvan gaat aan de hand van digitale oplossingen.
Het is voor het vertrouwen in zowel de overheid als in de digitale transitie zelf cruciaal dat dit goed gaat. Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheid en markt, in de rollen van opdrachtgever en opdrachtnemer. NLdigital heeft een manifest aangeboden met handreikingen voor verbetering, bijvoorbeeld door een uitvoeringstoets op het vlak van ICT bij nieuwe wetgeving.
De overheid heeft de afgelopen jaren goede stappen gezet op het gebied van digitale dienstverlening aan de burgers en bedrijven. Maar helaas gaat een groot deel van de bestedingen aan digitale systemen vooral op aan het in stand houden van bestaande systemen. Systemen die verouderd zijn, waarvoor beveiligingsupdates niet meer beschikbaar komen of die niet meer draaien op moderne systemen.
Dit noemen we legacy software. Dit is software die eigenlijk vervangen had moeten zijn en waarbij de problemen en kosten alleen maar groter worden zolang dat niet gebeurt. Dit remt bovendien vaak innovatie in andere systemen die hiervan afhankelijk zijn.
Lees ook:
- Podcast: Geef digitaal budget voor reclamevrije online diensten
- Column Lotte de Bruijn: De kern van het probleem
