Traditiegetrouw richten wij in de laatste editie van het jaar het vizier voorwaarts met trends voor 2016. Maar wie had vorig jaar december durven voorspellen dat een toonbeeld van stabiliteit en degelijkheid als Volkswagen in zulk zwaar weer terecht zou komen? Wie had durven dromen dat ‘deep decarbonization’ serieus in zwang zou raken en Big Oil in het defensief zou drukken? Kon iemand voorspellen dat befaamde evangelisten van de technologische vooruitgang ineens moord en brand zouden schreeuwen over de apocalyptische gevaren van AI? De toekomst is altijd dubbel zo wild en onvoorspelbaar als wij vooraf kunnen bedenken. Dat blijkt keer op keer.
Tijdens de ITxpo in Barcelona afgelopen november deed Gartner haar befaamde voorspellingen. Chief of Research bij Gartner, Daryl Plummer, benadrukte tijdens zijn keynote diverse keren dat de mensen in de zaal hun voorspellingen vast en zeker niet zouden geloven. “Maar”, voegde hij daaraan toe, “zo idioot als sommige voorspellingen en trends voor 2016 ook mogen klinken, bedenk dat al onze vorige voorspellingen in 70 procent van de gevallen correct bleken.”
In hun voorspellingen richt Gartner zich voornamelijk op de opkomst van roboticering, de zogeheten ‘smart start’ en op het samenkomen van diverse ontwikkelingen zoals cloud, mobiel, social en big data.
Voor dit artikel stellen wij ons vizier iets breder in. Ons doel is daarbij niet om ergens gelijk in te krijgen. Nee, wij willen u alleen stimuleren na te denken over de toekomstige trends waarmee u linksom of rechtsom te maken zál krijgen.
- Het nieuwe ritme is het algoritme
Kunstmatige intelligentie (KI) is uit het lab en speelt in allerlei sectoren een steeds prominenter rol. KI staat ook bekend onder namen als Artificial Intelligence (AI), machine learning, deep learning of ‘cognitieve systemen’. Maar hoe we het beestje ook noemen, het gaat steeds om hetzelfde: slimme algoritmen. De sprekers op de Gartner ITxpo hadden het veelvuldig over algoritmen.
Daarin ligt de werkelijke waarde van de toekomst. Algoritmen bepalen bedrijfsprocessen, hoeveel olie er wordt geproduceerd, geraffineerd en gedistribueerd. Ze bepalen de juiste mix aan medicijnen voor een patiënt, hoe onze auto’s zullen rijden. Cognitieve systemen zien ‘met andere ogen’ en kunnen daardoor razendsnel complexere verbanden ontwaren dan waartoe een mens in staat is.
Toepassingen zijn er al over een breed terrein. Zo creëren algoritmen nu een compleet nieuw ecosysteem in de financiële wereld. Deze zogeheten FinTech-start-ups kunnen dankzij algoritmen efficiënter, transparanter, goedkoper en klantgerichter werken dan de traditionele banken. En andere industrieën zoals de gezondheidszorg, productie en retail zullen volgen. Ook zagen we afgelopen jaar de lancering van de grote public cloud-diensten op het gebied van machine learning. IBM (Watson), Microsoft (Azure) en Amazon (AWS) namen hierin het voortouw. Dit betekent dat de deep learning-functionaliteit op huurbasis beschikbaar is. Hierdoor krijgen ook start-ups en andere, kleinere organisaties toegang tot deze nieuwe technologie.
Veel van deze cognitieve systemen zijn zelflerend. Hoe langer ze draaien, hoe beter ze worden. Auto’s, robots en drones zullen semi-onafhankelijk opereren op basis van algoritmen en zullen dingen doen die hun makers niet hadden voorzien. Zij zullen bepalen welke risico’s aanvaardbaar zijn, wiens privacy wordt gerespecteerd, of niet.
Volgens Peter Sondergaard, Senior Vice President van Gartner Research, zullen agents op termijn andere agents creëren. Robots zullen andere robots maken. Dat dit bij velen van ons een onbehaaglijk gevoel oproept, is niet zo vreemd. Voor welke doeleinden wordt deze technologie ingezet? En wie stelt die doeleinden vast? Hierover komt een brede maatschappelijke discussie op gang en dat is een goede zaak.
- Cloud liefst in eigen beheer
Software en diensten als water uit de kraan. Lange tijd leek dat het beeld van de IT van de toekomst te worden. Cloudcomputing zou de hele it-infrastructuur letterlijk binnenstebuiten keren. Toegegeven, steeds meer organisaties vinden de weg naar de cloud, maar ook is duidelijk geworden dat er op tamelijk grote schaal frustraties optreden over de performance van cloudapplicaties en -services.
Onlangs publiceerde ComputerWeekly.com dat een derde van de gebruikers overweegt om public cloud services (SaaS) de rug toe te keren en weer terug te keren naar on premise. Er zijn veel klachten over hoge kosten, gebrekkige support en ongeplande downtime, om nog maar te zwijgen over beschikbaarheidsissues. Daar komt bij dat veel organisaties essentiële business data toch het liefst in eigen beheer houden. Dat is de belangrijkste reden voor de populariteit van de private cloud. Het adoptieniveau van dit type cloud ligt inmiddels boven de 60 procent en de verwachting is dat dit nog verder zal oplopen tot boven de 80 procent in 2017.
Een punt van zorg over deze ‘cloud in eigen beheer’ is en blijft de informatiebeveiliging. Daryl Plummer benadrukte nog eens Gartners standpunt: de cloud is bij de grote providers veiliger dan on premise. “Iedereen blijft ons maar vragen: is de cloud veilig? Ja! De cloud is veilig. Dus hou nu eindelijk eens op met het stellen van die vraag. Wat je zou moeten vragen is of jij zelf veilig genoeg bent in jouw gebruik van cloudcomputing. Vrijwel alle veiligheidslekken ontstaan door menselijke fouten. Het probleem is niet het cloudmodel, het zijn de mensen die het gebruiken.”
Andere knelpunten zijn de integratie met bestaande toepassingen, de beschikbare competenties van het eigen it-personeel en – uiteraard – de kosten. Onder meer om deze redenen mengen we nog aardig wat public cloud door onze private it-infrastructuren.
En zo zien we dat er een slingerbeweging is. Van on premise naar cloud en weer terug en van private naar public en weer terug. Het zal nog wel even duren voordat deze slinger stil komt te hangen.
- De toekomst is ‘bimodal’
De toverterm van deze tijd is ‘digitaal’. Het lijkt oude wijn in nieuwe zakken, maar er is toch wel degelijk iets gaande. Al geruime tijd zijn bedrijven actief om hun klanten op digitale wijze van producten of diensten te voorzien. En alles wijst erop alsof we een ‘tipping point’ naderen.
CEO’s vertelden Gartner dat het digitale aandeel van hun inkomsten rond 2020 zal zijn gestegen tot 80 procent van hun totale omzet. Is dat dan het signaal om alle analoge business uit onze handen te laten vallen? Natuurlijk niet. Dat is wat de term ‘bimodal’ illustreert.
Mode 1 business, de traditionele analoge manier van zaken doen, kan uitstekend bestaan naast de digitale variant.
Mode 2 Wereldwijd lanceren maar liefst 125.000 grote organisaties digitale bedrijfsinitiatieven. En dat gaat niet alleen over digitale start-ups, maar ook over bedrijven die al vijftig jaar of langer bestaan. Naast hun bestaande business ontwikkelen ze innovatie-units.
Het zakelijke leven wordt op die manier meer en meer bimodal, waarbij het digitale en het fysieke op termijn zullen samensmelten. Beide vormen zijn niet met elkaar in competitie.
Een advies: bouw uw digitale organisatie niet bovenop uw traditionele. Laat ze naast elkaar opereren, ieder in zijn eigen tempo. Dat samensmelten laat zich niet haasten omdat hun beider benadering namelijk wezenlijk verschilt. De analoge aanpak vraagt wat de klant wil en maakt dat vervolgens.
De digitale organisatie kijkt naar wat de klant doet en bepaalt aan de hand daarvan wat het gewenste product of de gewenste dienst is. Met een verzameling algoritmes ontwikkelt de digitale organisatie een passend technologisch platform dat hun aanpak goed ondersteunt. De oude platforms van een traditionele organisatie bewegen veel te traag om de digitale business adequaat te ondersteunen. Bimodal is dus letterlijk en figuurlijk een tweesporenaanpak qua bedrijfsvoering en qua technologische ondersteuning.
- Security: focus op rechtenbeheer en monitoring
Veel datalekken ontstaan door slordigheid in het beheer van gebruikersrechten. Zo gebruikt een gemiddelde onderneming in de VS 33 apps uit de public cloud. Deze apps zijn evenzoveel toegangspoorten naar gevoelige data.
De gebruikersrechten van iemand die uit dienst gaat kunnen een risico vormen als ze niet op tijd worden ingetrokken. Hoe meer van dit soort apps worden gebruikt, hoe groter dat risico. Daarom kan het verstandig zijn om dit proces te automatiseren. Datzelfde geldt uiteraard ook voor interne gebruikersrechten.
Recent onderzoek in de VS, door Kaspersky Lab en B2B International, toont aan dat bij 71 procent van de geslaagde hacks toegangsrechten waren gebruikt die de betreffende werknemers niet eens nodig hadden voor de uitoefening van hun functie. Die rechten waren bij functiewijzigingen dus niet tijdig aangepast.
Maar bedreigingen komen lang niet altijd van buiten. Bijna driekwart van de bedrijven (73%) heeft het afgelopen jaar te maken gehad met interne informatiebeveiligingsincidenten. Bij 42 procent van de incidenten waarbij gevoelige informatie op straat komt te liggen, zijn medewerkers betrokken. Wat gaat er dan fout? Gevoelige informatie wordt per ongeluk naar de verkeerden gestuurd, software wordt verkeerd gebruikt of het beveiligingsbeleid wordt genegeerd. Daarom blijft het belangrijk om de hele it-omgeving te blijven monitoren.
- IT als beïnvloeder
De ‘afdeling die vroeger IT heette’ ontwikkelt zich al enige tijd in de richting van een winkel met apps en diensten. Personeelsleden accepteren geen rigide voorschriften meer over wat wel en niet ‘ondersteund’ wordt. Niet alleen werd het eigen device steeds vaker voor businessdoeleinden gebruikt, maar er ontstond ook een wildgroei in apps.
SaaS bracht een hoorn des overvloeds aan nieuwe functionaliteit en veel medewerkers maakten daar dankbaar gebruik van. Dit tot grote ergernis van behoudende it’ers die laatdunkend spraken van een ‘schaduw-it’ en met lede ogen toezagen hoe een flink deel van het it-budget verschoof naar de business. De rol van IT als ‘controleur’ slinkt, maar de rol van IT als ‘beïnvloeder’ groeit.
Het eigenaarschap van de technologie verschuift. Talent verschuift. Als de it-afdeling in staat is deze externe capaciteit te beschouwen als een mogelijkheid om op in te pluggen, dan kunnen er mooie dingen gebeuren. Accepteer het feit dat je minder controle hebt, maar dat je veel meer invloed kunt uitoefenen. En dat is een goede ontwikkeling, want invloed is schaalbaar, controle niet.
- Het post-apptijdperk komt eraan
Apps zijn zo 2015! Agents zullen vanaf nu gaandeweg hun plaats innemen. De persoonlijke assistenten Cortana (Microsoft), Google Now, Siri (Apple) en anderen zijn niets meer dan de vroege prototypes. Agents op basis van algoritmes luiden het post-apptijdperk in.
Het wordt steeds belangrijker om in uw organisatie een eigenaar van algoritmes aan te wijzen. Hebt u al een Chief Data Officer, maak hem of haar direct ook verantwoordelijk voor de algoritmes. Er zal een levendige markt ontstaan voor algoritmes, of eigenlijk moeten we zeggen: een markt voor kleine stukjes software die een specifieke functie uitvoeren.
Van de eenvoudige apps op onze smart devices zullen we ontwikkelen naar een complexere app-maatschappij. Agents zullen ons herkennen aan onze stem of andere biometrische kenmerken, en zullen automatisch services voor ons beschikbaar maken in het gebouw waar wij ons bevinden. Een smart agent zal ons helpen bij het kopen van ons volgende paar schoenen, het zal een essay voor ons samenstellen voor een schoolopdracht, het zal automatisch voorraadbeheer in een kantoor verzorgen.
- Is (big) data wel zo belangrijk
Laten we onszelf eens een spiegel voorhouden omtrent het begrip ‘big data’. We weten dat het Internet of Things zich als een olievlek over onze maatschappij verspreidt. In 2021 zullen er elke dag ieder uur één miljoen nieuwe IoT-apparaten worden aangeschaft, zo voorspelt Gartner. Met andere woorden: het datameer groeit uit tot een dataoceaan van ongekende omvang. Maar, hoe belangrijk is deze data?
Onlangs lanceerde een BI-specialist een nieuwe term voor big data: data! In (big) data zelf zit geen waarde. Stand alone data is een dom ding, totdat iemand er iets mee doet. Natuurlijk is data belangrijk, maar op zichzelf zal het niets transformeren. Iedereen kan data verzamelen en iedereen kan het opslaan. Wanneer je belangrijkste taak als bedrijf ligt bij het genereren van data, heb je een groot probleem. Het wordt hoog tijd dat wij onze focus op de data serieus verplaatsen naar datgene wat we met de data kunnen doen. De waarde van bedrijven zit hem niet langer in hun data maar in de effectiviteit van hun algoritmes die deze data in actie brengen en de uiteindelijke impact die dat heeft op hun klanten.
- Verwacht het onverwachte
De zeven hierboven beschreven trends zijn natuurlijk slechts een greep uit een veelheid aan ontwikkelingen die zich momenteel voordoen. Kenmerkend voor de huidige nationale en internationale situatie is dat oude economische structuren, die in de loop van de industriële revolutie gevormd zijn, hevig beginnen te kraken. Oude economische principes van vraag en aanbod maken plaats voor het weggeven van algoritmes, data of een dienst, om op die manier de crowd aan je te binden en voor je te laten werken.
Ondertussen moeten de structuren van de toekomst zich nog uitkristalliseren. De creatieve chaos waarin we ons momenteel bevinden, is voor sommigen onaangenaam. Robotisering, agents, KI, algoritmes en nog meer van wat op ons afkomt, zal ook zijn invloed hebben op de arbeidsmarkt.
Banen zullen verdwijnen en zoals altijd bij veranderingen zullen er nieuwe banen bij komen. Ook 3D-printen en andere micro-technologie, zoals nanotechnologie en gentechnologie, zullen de wereld zoals we die kennen, veranderen. In plaats van de huidige productiefabrieken hebben mensen straks zelf een minifabriek in huis. En wat er nog resteert aan grootschalige industrie, wordt volautomatisch aangedreven.
Nu steeds meer organisaties bimodal opereren, ontstaan er nieuwe it-infrastructuren. Evenals nieuwe en volstrekt niet te voorspellen coalities van producenten en consumenten. Veel zal kleinschaliger van opzet worden. Elektrisch en automatisch rijden wordt de norm. En ga zo maar door. In hoog tempo ontstaan er nieuwe markten en mogelijkheden, waarbij het de kunst is om goed in te spelen op de snelle veranderingen. Grote, logge organisaties die onverwoestbaar leken, kunnen morgen zijn verdwenen. Eigenlijk is het beste advies dat wij kunnen geven: verwacht het onverwachte.
Awesome!
De hier gepresenteerde trends voor 2016 overlappen elkaar op punten. Veel ontwikkelingen die aanvankelijk als een losstaand fenomeen werden gezien, grijpen in op weer andere ontwikkelingen. Er is een beweging gaande die zich niet langer laat beteugelen en die verregaande gevolgen zal hebben voor de manier waarop we zaken doen en waarop wij leven. Kijk bijvoorbeeld niet gek op wanneer in 2016 zich ineens een serieuze concurrent aandient, die 14 jaar oud is. Hij heeft in zijn eentje een toepassing ontwikkeld die jouw volledige businessmodel op zijn kop zet. Het ‘jochie’ wil het niet verkopen, maar hij wil wel een joint venture met je aangaan.
Of wees niet verrast als je volgend jaar ineens een it-infrastructuurbelasting krijgt opgelegd door Google en Microsoft. Bedreigend? Spannend? Absoluut! Maar het is ook mooi, omdat er met iedere paradigm shift nieuwe diamanten bloot komen te liggen.
Aan het einde van zijn toespraak in Barcelona, nodigde Daryl Plummer alle aanwezigen uit om met hem het lied te zingen uit The Lego Movie ‘Everything is awesome!’. En dat is precies wat het is: de toekomst is ‘awesome’.
Ed Lute
Fred Teunissen
