Al jaren weten we dat het ‘model’ van de zorg moet veranderen. Dat de wijze waarop zorg wordt geleverd meer moet aansluiten bij de wens van patiënten, cliënten en hun mantelzorgers. We weten ook dat verkeerde financiële prikkels in het model veel zorginnovatie tegenhouden. Nu de coronapandemie de ontwikkelingen tien jaar vooruit heeft gespoeld, ontkomen zorgaanbieders en verzekeraars niet aan nieuwe samenwerkingsvormen die innovatie aanwakkeren. Een verkenning van de nabije toekomst met Lucien Engelen.
“De coronapandemie heeft de zelfredzaamheid en mondigheid van burgers vergroot”, constateert Engelen, CEO van Transform.Health en global strategist health(care) voor onder andere het Deloitte Centre for the Edge en het Erasmus MC. “Die laten zich niet meer terug stoppen in hun hok, de geest is uit de fles. De beweging was al jaren sluimerend gaande en heeft ineens een sprong gemaakt. We zijn op een volgend plateau aangekomen. Mensen zien dat zorg op afstand in veel gevallen uitstekend werkt. Ze kunnen over het algemeen ook prima zelf inschatten wanneer het toegevoegde waarde heeft om een arts of verpleegkundige in de spreekkamer te ontmoeten en wanneer een consult prima via een scherm kan verlopen. Als patiënten dat zelf moeilijk vinden, is er vrijwel altijd een mantelzorger die ze daarbij helpt. Daarnaast wordt de techniek ook steeds eenvoudiger te bedienen. Het merendeel van de patiënten, cliënten en mantelzorgers zal dus niet zondermeer volgzaam genoegen nemen met de opties die een zorgverlener aanbiedt, maar zal gaan shoppen als hun huisarts, ziekenhuis of thuiszorgorganisatie geen digitale en/of virtuele zorg biedt.”
Want een consult op afstand (digitale zorg) is één ding, zelfmonitoring en alles wat daarbij hoort (virtuele zorg) is iets geheel anders. “De verkoop van bloeddrukmeters, saturatiemeters en activity trackers ging het afgelopen jaar door het dak. Corona maakte duidelijk hoe kwetsbaar je bent als je last hebt van een chronische aandoening, met als gevolg dat steeds meer mensen hun eigen gezondheid zijn gaan monitoren. Als jij thuis een goedgekeurde bloeddrukmeter gebruikt, dan wil je die data gewoon kunnen delen met je arts, ook al zegt die data niet álles.”
Patiënten hebben meer keus
Volgens Engelen betekent dit dat zorgorganisaties geen keus meer hebben of ze meegaan met deze ontwikkelingen. “Ik zie nu twee groepen met bijna niets ertussen: organisaties die digitale en virtuele zorg omarmen en gebruikmaken van het vliegwiel dat is ontstaan. En organisaties die alleen in de hoognodige gevallen digitale zorg hebben aangeboden toen het echt niet anders kon en die het liefst zo snel mogelijk weer teruggaan naar het oude normaal. Die laatste groep zal het steeds lastiger gaan krijgen nu mensen zich beginnen te realiseren dat ze een keus hebben.”
Nog voordat het nieuwe kabinet is geïnstalleerd is nu al duidelijk dat in het nieuwe regeerakkoord de term ‘zorgdigitalisering’ zal voorkomen. Het staat namelijk in het verkiezingsprogramma van vrijwel alle partijen. Engelen: “Tot nu toe liet Den Haag het aan de markt over of ze hun zorg wel of niet wilden digitaliseren. Er waren geen financiële of andere prikkels. Het lijkt erop dat dat gaat veranderen.”
Nieuw vergoedingenmodel
En dat is hoognodig, want het vergoedingenstelsel geeft verzekeraars en zorgverleners weliswaar ruimte om afspraken te maken, maar echt makkelijk maakten verzekeraars dat niet. Voor iedere vorm van digitale of virtuele zorg moest een zorgverlener opnieuw met de verzekeraar om tafel. Met als gevolg dat het wiel steeds opnieuw op andere plekken werd uitgevonden. Dat model gaat op de helling, ziet Engelen. “Verzekeraars pakken door. Ze zijn zich achter de schermen aan het verenigen en gaan veel meer kennis delen. Als ergens in het land een pilot van zorgorganisatie en verzekeraar succesvol wordt afgerond en is aangetoond dat de zorg kwalitatief beter en/of goedkoper geleverd kan worden door gebruik te maken van digitale hulpmiddelen, dan rolt er een vergoeding uit en nemen andere zorgverzekeraars dat naar verwachting sneller over. Het formele denken van voor de pandemie verandert in een pragmatischer denkwijze over waardecreatie en waardeverdeling.” (Zie ook het artikel van Engelen en twee collega’s)
Personeelstekort
Een zorgorganisatie die de omslag naar meer digitale en virtuele zorg niet maakt ondanks de vraag van patiënten en de eenvoudiger te maken afspraken met verzekeraars, heeft nog een reden om zichzelf achter de oren te krabben: personeelstekort. Sommige zorgorganisaties denken nog enigszins naïef dat het torenhoge ziekteverzuim straks na de coronapandemie terugkeert naar normale proporties. Maar werkgevers die regelmatig rondlopen op de werkvloer weten wel beter. Overal staan mensen op omvallen: in de ziekenhuizen, in de verpleeghuizen, in de gehandicaptenzorg. Op adrenaline zijn zorgverleners de crisis te lijf gegaan, maar zodra de directe dreiging afneemt, zegt hun lijf: tot hier en niet verder. Daar komt nog eens bij dat maar liefst een kwart van de jonge artsen overweegt om met hun opleiding te stoppen vanwege de hoge werkdruk. We weten al jaren dat we door de toenemende vergrijzing ‘straks’ een enorm arbeidsmarktprobleem hebben, maar naast erover praten, is er weinig concreets gedaan om een structurele oplossing te bieden. Volgens Engelen moeten we dit moment aangrijpen om de zelfredzaamheid van patiënten, cliënten en hun mantelzorgers te omarmen en stimuleren. “We zullen hen dan wel moeten helpen om in het woud van informatie de juiste weg te vinden. Want zelfredzaamheid heeft ook een keerzijde. Zelf op zoek gaan naar informatie betekent niet dat je per definitie beter geïnformeerd bent. Zorgverleners moeten zich echter wel realiseren dat dat enkele feit geen reden kan zijn om dan maar te zeggen: kom toch maar langs. Kijk samen met de patiënt hoe je de zorg zo kunt organiseren dat het aansluit bij zijn behoeften en wensen. Denk niet langer vanuit jouw zorgaanbod, maar vanuit de patiënt. Wie dat doet, ontkomt niet aan een veel grotere inzet van digitale en virtuele zorg.”
Lees ook:
- Digitalisering in de zorg: van on-premises naar de hybrid cloud
- In 7 stappen naar de optimale werkplek voor de zorg
