Op het speelveld van een duurzame samenleving staan organisaties steeds vaker schaakmat. Degeneratief gedrag komt steeds verder onder druk te staan. In het weekend ongebruikte IT-systemen uitzetten of hier en daar wat efficiënter programmeren is niet langer genoeg om aan de nieuwe eisen van deze tijd te voldoen. Een duurzame samenleving vraagt om regeneratieve intelligentie. Natuurlijke intelligentie biedt inspiratie.
We schrijven 1859 als de Brit William Austin 24 Europese konijnen naar Australië brengt. Een cadeautje voor zijn broer en jager Thomas. Gedurende vijftig jaar verspreiden deze beestjes zich over een gebied van zo’n 5000 vierkante kilometer. Een ware invasie die nog steeds wordt beschouwd als de meest indrukwekkende dierlijke kolonisatie ooit.
Austin had geen flauw benul van de gevolgen van zijn actie voor de Australische natuur. Vandaag de dag richten de konijnen jaarlijks 200 miljoen dollar landbouwschade aan en zijn de exoten nog altijd een bedreiging voor de inheemse flora en fauna van Australië.
Austins konijnen zijn illustratief voor hoe ondoordacht handelen kan leiden tot grote consequenties. Telkens weer bewijzen mensen met hun acties, zoals het gebruik van gevaarlijke niet-afbreekbare stoffen of onverantwoorde inzet van kunstmatige intelligentie, hoe beperkt wij zijn in het overzien van de consequenties.
Green Deal
Als we de grote problemen van deze tijd zoals klimaatverandering en de naderende uitputting van aardbronnen echt willen aanpakken, past het om bescheiden te zijn ten aanzien van ons eigen kunnen. Niet alleen omdat dat zo hoort en loont, maar vooral omdat het moet. Zo verandert wet- en regelgeving in rap tempo ten dienste van meer transparantie op weg naar een duurzame economie. In 2024 wordt bijvoorbeeld het Digitale Product Paspoort (DDP) gelanceerd. De textiel- en elektronicabranche, maar ook producenten van batterijen, moeten daarmee inzage geven in productsamenstellingen en processen binnen de gehele toeleveringsketen.
Daarbij moeten ze tevens inzage bieden in alles over hergebruik en recyclingmogelijkheden van het product. Naar verwachting zal het paspoort voor deze producten universeel zijn in 2026, waarna ongetwijfeld andere sectoren volgen. Het is slechts één voorbeeld van veel nieuwe wet- en regelgeving in het kader van Europa’s ‘Green Deal’.
Net als voor menig willekeurige professional is degeneratief gedrag geen vreemde eend in de bijt voor de IT-manager. Nu de cloud er is, doen we bijvoorbeeld onbeperkt beroep op IT-capaciteit. Een koud kunstje en voor velen een zegen. Toch moet ook de IT-manager ander leiderschap vertonen als hij/zij een serieuze bijdrage wil leveren aan een regeneratieve economie.
Natuurlijke intelligentie
Volgens bioloog Leen Gorissen gaat natuurlijke intelligentie daarbij helpen. In haar boek[1] toont Gorissen aan hoezeer alles met elkaar verbonden is. Zo verwijst ze naar de relatie tussen walvissen en hun voedsel. In de jaren zeventig gingen mensen in hun hoogmoed ervan uit dat toenemende walvisjacht zou leiden tot meer krill en vissen. Minder walvissen betekent immers minder eters, zo was het idee. Terwijl het aantal walvissen drastisch daalde, bleef de toename van vis en krill uit. Inmiddels is gebleken dat het omgekeerde werkelijkheid werd. In beschermde walvisgebieden is meer krill en vis, want zonder walvispoep geen nutriënten voor het plantaardige plankton om via fotosynthese weer voedsel aan te maken voor krill en vissen.
Walvissen plunderen dus niet zomaar hun omgeving. Ze zijn onderdeel van een gevoelig ecosysteem en dragen bij aan de regeneratie en instandhouding daarvan. Volgens Gorissen kun je walvissen dan ook gerust ‘ecosystem engineers’ noemen. Via het Centre4NI helpt de bioloog bedrijven om het systeemdenken op basis van natuurlijke intelligentie te omarmen.
Ultieme synergie
Het bovenstaande is ook relevant voor IT-managers. Als we onze manier van werken niet aanpassen, krijgen we alleen maar meer van hetzelfde. Hoe kunnen we IT zo inrichten dat we niet alleen uitstoot reduceren, efficiëntie verbeteren en kosten besparen, maar daadwerkelijk regeneratief worden? Hoe vinden we de ultieme synergie tussen natuurlijke, menselijke en kunstmatige intelligentie zonder in bekende valkuilen te stappen?
Een concreet voorbeeld waarbij mens, computer en natuur elkaar versterken, is Pollinator Pathmaker. Dit is een algoritmische toolbox die de omstandigheden van je tuin beoordeelt, resulterend in een tuinontwerp van je dromen dat tegelijkertijd een bijdrage levert aan de wederopbloei van bedreigde insecten.
Onze ontdekkingsreis naar het regeneratief maken van IT, producten en diensten is nog maar net aangevangen. Het is essentieel dat systemen en processen daadwerkelijk gaan bijdragen aan regeneratie van alle aspecten in onze samenleving. IT-managers hebben zowel de middelen als de verantwoordelijkheid om te ontdekken hoe ze meer synergie kunnen creëren tussen menselijke, natuurlijke en kunstmatige intelligentie. Het einddoel is in ieder geval helder: een leefbare en regeneratieve samenleving voor alles en iedereen.
Thijs Pepping is trendanalist bij het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie (VINT) van IT-dienstverlener Sogeti
[1] Building the Future of Innovation on millions of years of Natural Intelligence (2020)
Lees ook:
- Data voor de CDO is meestal geen product, maar de brándstof
- Organisaties zien waarde van generatieve AI, maar missen vaak duidelijke strategie
