Toen ICT/Magazine in 2017 een gesprek had met Peter Hinssen, hield hij een betoog over ‘Het nieuwe normaal’ – de titel van een van zijn boeken. Afgelopen november stond hij als gastspreker op het podium van Gartner’s ITxpo in Barcelona, en verontschuldigde hij zich voor die titel. “Het suggereert dat dit nieuwe normaal iets blijvends is. Niets is minder waar!”
In zijn boek ‘Being Digital’ (1995) stelt Nicholas Negroponte dat er twee soorten bedrijven zijn: bit-bedrijven en atoombedrijven. Bit-bedrijven – banken, verzekeraars, mediabedrijven – handelen in informatie. Atoombedrijven – logistiek, detailhandel – transporteren moleculen van A naar B. Toen al voorspelde Negroponte dat ieder atoombedrijf uiteindelijk zal veranderen naar een bit-bedrijf. “Dat is precies wat er nu gebeurt”, aldus Hinssen. “Vrijwel ieder jaar arriveren we in een nieuw normaal, met andere woorden: Welkom in het Nooit Normaal.”
De S-curve
De S-curve is een veelgebruikte grafiek die ‘het normaal’ weerspiegelt. Iets nieuws ontstaat wat mensen in het begin vooral als vreemd ervaren. “We begrijpen het niet echt”, zegt Hinssen. “Maar dan ineens groeit het explosief en boem! we vinden het allemaal volkomen normaal.” Hij toont een advertentie uit 1980 voor een harde schijf van 10MB die bijna $3.500 moest kosten. “De IT-manager die deze aankoop deed, was er ongetwijfeld van overtuigd dat zijn hele bedrijf die schijf nooit vol zou krijgen. Inmiddels is iedere foto die we maken met onze smartphones groter dan deze harde schijf.”
Deze S-curves hebben we keer op keer hebben gezien in onze economische geschiedenis: de industriële revolutie, stoomaandrijving, spoorwegen, massaproductie, telecommunicatie, digitaal. Hinssen: “In het verleden duurde het 50 of 40 jaar voordat iets dat aanvankelijk vreemd was als normaal werd ervaren. Dát is nu wezenlijk anders. Veranderingen voltrekken zich sneller en sneller, wat betekent dat wij in ons leven getuige zijn van niet één of twee maar veel meer grote veranderingen.”
Vier kenmerken
De econoom Joseph Schumpeter introduceerde het concept van creatieve destructie. Dat houdt in dat wanneer er iets radicaal nieuws naar voren komt, veel oudere spelers niet in staat zijn zich daarop aan te passen. Tegelijkertijd creëert het kansen voor compleet nieuwe spelers die plotseling het marktaandeel van de achterblijvers oppeuzelen. Hinssen verwijst naar de pandemie. “In korte tijd raakten we gewend aan compleet nieuwe gedragspatronen. Bereid je maar voor op nog veel meer seismische schokken die elkaar steeds sneller opvolgen, gedreven door ontwikkelingen op het gebied van technologie, sociaal gedrag, geopolitiek of door het klimaat.”
Het nooit normaal heeft vier kenmerken. Het is 1) niet lineair, 2) hyperverbonden, 3) super vloeibaar en 4) ultra snel. “We moeten eraan wennen,” zegt Hinssen, “dat de wereld om ons heen zich voortdurend hervormt. Dit werd treffend geïllustreerd door de pandemie. Leer om naar links en rechts te kijken, in plaats van alleen voor je uit. Amazon begon ooit als online store voor boeken en cd’s, maar door links en rechts te blijven kijken, zijn ze nu onder meer de grootste cloud-provider ter wereld en een belangrijke zorgleverancier. Alles is met alles verbonden, waardoor alles en iedereen sneller beweegt dan ooit. Dit creëert winnaars én verliezers.”
Wie is Peter Hinssen?
Vanaf jonge leeftijd is Peter Hinssen gefascineerd door technologie. Hij studeerde computerwetenschappen en elektronica en startte in 1995 zijn eerste bedrijf, waarna nog diverse andere startups volgden. Hij is adviseur, docent aan verschillende gerenommeerde businessschool en keynote spreker over onderwerpen als radicale innovatie, leiderschap en de impact van alles wat digitaal is op de samenleving en het bedrijfsleven. Hij is auteur van vijf boeken, waaronder The Day After Tomorrow (2017) en The Phoenix and the Unicorn (2020).
Timing
Hoe beweeg je als organisatie in een super vloeibare, niet-lineaire, hyper verbonden en ultra snelle wereld? Niet door technologie op technologie te stapelen, meent Hinssen. “Als ik één ding heb geleerd tijdens mijn 30 jaar in de IT is het dit: het gaat om timing. Wat we ook doen in het leven, het volgt vrijwel altijd dit patroon: je begint met iets, je groeit, je piekt en vervolgens val je terug. Wie te lang wacht, is te laat om die terugval te voorkomen.
In het verleden kon je misschien blijven doen wat je deed tot je op het hoogtepunt aankwam. Daar kon je dan blijven omdat je door had hoe het werkt. Dat gaat je nu gegarandeerd niet meer lukken. Nu moet je ruim van tevoren anticiperen op die piek en je voorbereiden om te blijven pieken zolang je nog voldoende startbaan voor je hebt. Met de juiste middelen en kapitaal kun je jezelf opnieuw en opnieuw uitvinden. Dat is onmogelijk zolang je blijft handelen met de logica van gisteren.”
Ogenschijnlijke gekte
Veel van de technologieën die nu hoge ogen gooien, bestaan al decennia. Dat ze nu alle aandacht krijgen, komt omdat we inmiddels over de rekenkracht en opslagcapaciteit beschikken om ze effectief toe te passen. “Digitaal is klaar”, beweert Hinssen. “We gaan een nieuwe fase in, waarvoor we ons eigen gedrag nog moeten ontwikkelen. De snelheid waarmee dingen gaan is ongekend. Netflix had 3,5 jaar nodig om 1 miljoen abonnees te halen, Facebook lukte dat binnen 10 maanden, terwijl ChatGPT al met vijf dagen 1 miljoen gebruikers had. Ik heb nog nooit iets gezien dat zo razendsnel mainstream is geworden.”
Te midden van deze ogenschijnlijke gekte moeten we volgens Hinssen goed op de volgende vier zaken letten: 1) zwarte dozen, 2) vooringenomenheid, 3) vangrails en 4) governance.
“AI maakt fouten en we zien niet wat er in die zwarte doos gebeurt. Vorig jaar analyseerde AI bijvoorbeeld op basis van deze foto dat er een koe bestaat van 5,2 meter lang. Vooringenomenheid is een erg groot probleem. Alle AI-tools zijn inherent bevooroordeeld. Ook qua politieke voorkeur; het ene model neigt meer naar links, het andere meer naar rechts. In 2016 waren social media enorm belangrijk in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De komende USA-verkiezingen zullen massaal door AI worden beïnvloed. Er zijn vangrails nodig om AI op het juiste pad te houden. GPT4 publiceerde in maart 2023 een systeemkaart – een soort van bijsluiter – waarin onder meer wordt gewaarschuwd dat deze GenAI hallucinaties kan produceren evenals schadelijke inhoud en desinformatie. Een veelzeggend citaat in dit kader: ‘Als je data genoeg martelt, zal het alles bekennen.’”
Vandaag, morgen, overmorgen
In het verlengde van de logica van gisteren zette Hinssen zijn model voor The Day After Tomorrow uiteen: “Hoeveel tijd besteed je doorgaans aan vandaag, morgen en overmorgen? Jouw tijd vandaag gaat bijna volledig op aan het doorploegen van je inbox en het houden van zoomvergaderingen, wat allemaal veel energie kost. Het kleine beetje tijd dat we vandaag besteden aan morgen, is grotendeels een extrapolatie van wat we vandaag hebben gedaan. De aandacht voor overmorgen is gereserveerd voor de nieuwe ideeën, de innovaties en technologieën die grote veranderingen brengen.” Het is niet zo eenvoudig om percentages te hangen aan hoe wij onze aandacht verdelen over deze drie tijdperiodes, maar volgens Hinssen is de beleefde en diplomatieke inschatting 70 procent voor vandaag, 20 procent voor morgen en 10 procent voor overmorgen. “In werkelijkheid,” voegt hij daar direct aan toe, “is het 93 tot 7 tot 0 procent. Dit gaat niet werken in het nooit normaal. Juist in het nooit normaal is het cruciaal om morgen, maar vooral overmorgen in jouw vandaag te stoppen.
King Kong of feniks?
Een organisatie als Walmart – waar momenteel 1,6 miljoen mensen werken – vindt zichzelf steeds opnieuw uit. Waarom? Omdat zij de belangrijkste speler willen worden in het nooit normaal. In het dierensysteem dat Hinssen hanteert voor bedrijven is Walmart zonder twijfel een feniks. “De meeste bedrijven vandaag de dag zijn King Kongs: groot, luidruchtig en ze hebben geen flauw idee hoe ze op dat flatgebouw terecht zijn gekomen. Als deze bedrijven te lang blijven vasthouden aan hun bedrijfsmodel, en voornamelijk bezig zijn met overleven, veranderen ze in dinosauriërs. Een goede CIO doet meer dan alleen overleven. Het is zijn of haar taak om de organisatie te laten bloeien in het nooit normaal.”
De feniks volgt de vijf principes van het VACIN. Hinssen legt uit: “Ik was geïnspireerd door de pandemie, ook al is het verkeerd gespeld. De V staat voor ‘velocity’, snelheid. Zoals voormalig Formule 1-coureur Mario Andretti zei: ‘Als alles onder controle lijkt, ga je gewoon niet snel genoeg’. A is ‘agility’, wendbaarheid. Denk hierbij aan wildwater kajakken. Dat kan enorm beangstigend zijn, maar je kan ook de kracht van het water – het nooit normaal – gebruiken om wendbaarder te zijn. Een feniks ontsluit de C, het ‘creatief potentieel’, binnen organisaties, ongetwijfeld bijgestaan door GenAI. De I van ‘innovatie’ moet meedogenloos worden nagestreefd en daarbij moet de CIO het gesprek leiden. Tot slot de N van ‘netwerken’. De feniks begrijpt dat we ons niet bevinden in het tijdperk van digitaal, maar in het tijdperk van ecosystemen, partnerschappen en netwerken.”
Volgens Hinssen is dit VACIN het recept waarmee je bedrijven bouwt die zijn ontworpen voor verandering. “Veel CIO’s zijn goede puzzelaars”, besluit hij zijn betoog. “Maar om een puzzel te voltooien moeten alle stukjes er zijn én ze moeten ook nog eens passen. In het nieuwe normaal hebben we juist meer mysterieoplossers nodig. Zij kunnen een pad naar vooruitgang plaveien ook als ze niet over alle materialen beschikken of geen tekening hebben hoe dat te doen.”
Lees ook:
- De toekomst van cybersecurity – Het toverwoord is: veerkracht
- Gesprek met Prof. Dr. Yuri Bobbert bij start ON2I T
