Het kabinet wil algoritmegebruik bevorderen en de economische en maatschappelijke kansen benutten. Dat moet wel zonder daarbij de risico’s voor bijvoorbeeld privacy uit het oog te verliezen.
Dat schrijven minister Dekker voor Rechtsbescherming, staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat in een brief aan de Tweede Kamer. De brief is een reactie op de initiatiefnota ‘Menselijke grip op algoritmen’ van het Tweede Kamerlid Middendorp en het onderzoek ‘Toezicht op gebruik van algoritmen door de overheid’.
Algoritmegebruik in balans lukt volgens het Kabinet het beste door maatschappelijke organisaties, bedrijven en mensen goed te blijven betrekken. En door te zorgen dat iedereen zich bewust is van de kansen en risico’s. Daarnaast wil het kabinet mensen online weerbaarder maken en het toezicht op algoritmen goed regelen. Dit laatste moet gebeuren bij de bestaande toezichthouders.
Belang van samenwerking
Om als overheden het gebruik van algoritmen goed in de vingers te krijgen, is het belangrijk om niet overal het wiel proberen uit te vinden. Het kabinet neemt daarom een aantal initiatieven om met provincies en gemeenten tot gezamenlijke ideeën te komen over de inzet en regulering van algoritmen. Zo startte begin dit jaar een samenwerking om kennis te delen over kunstmatige intelligentie en mensenrechten. Maar ook internationale samenwerking is van belang, waarbij de Nederlandse kennis en kunde over algoritmen wordt opgenomen in internationale standaarden.
Wanneer burgers het effect van algoritmegebruik beter overzien, zijn zij ook beter in staat om waar nodig hun rechten uit te oefenen. Het kabinet zet daarom in op het vergroten van bewustwording over algoritmen onder burgers, vooral over de effecten die algoritmegebruik op hen heeft. Hiervoor zijn verschillende initiatieven opgestart, zoals dialogen met burgers over AI, lespakketten voor middelbare scholieren en voorlichtingscampagnes zoals www.blijfkritisch.nl over bewustwording van gepersonaliseerd nieuwsaanbod of de voorlichting van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Toezicht en normering
Het toezicht op algoritmen moet goed geregeld zijn. Het is hiervoor echter niet noodzakelijk om een aparte toezichthouder op het gebruik van algoritmen in te stellen. Dit leidt tot overlap en concurrentie met bevoegdheden van bestaande toezichthouders zoals bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens. Het toezicht op het gebruik van algoritmen moet een meer structureel karakter krijgen.
Om dit voor elkaar te krijgen, zullen betrokken organisaties actiever met elkaar samenwerken en kennisdelen. Daarnaast werkt het kabinet aan de ontwikkeling van een normenkader waar overheidsalgoritmen aan moeten voldoen en effectieve instrumenten waarmee overheden verantwoording kunnen afleggen over hun gebruik van algoritmen.
Rekenkamer
De Algemene Rekenkamer is inmiddels bezig het gebruik van algoritmes door de rijksoverheid onderzoeken. Naast in kaart brengen gaat de Rekenkamer ook toetsen. Dit is het eerste onderzoek naar algoritmes waarin het maatschappelijke effect centraal staat.
De Rekenkamer stelt dat een scherper inzicht in welke typen algoritmes de overheid toepast belangrijk is. Verder wordt ook bekeken voor welke activiteiten de overheid ze gebruikt en wat hun impact is op de maatschappij. Op welke manier je dit het beste kunt toetsen is ook onderwerp van onderzoek.
Het onderzoek moet een beeld opleveren van hoe algoritmes bij de rijksoverheid in de praktijk functioneren en welke verbeteringen mogelijk zijn. En dat is nodig want de overheid gebruikt steeds vaker algoritmes in haar IT-systemen. Ze verwacht daarmee de doelmatigheid en doeltreffendheid in de dienstverlening te kunnen verhogen. Dat zou beter gaan dan met traditionele IT-toepassingen.
