Demissionair minister Grapperhaus (J&V) en demissionair minister de Jonge (VWS) ‘winnen’ dit jaar de Big Brother Awards. Dat maakt digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom bekend.
De Expertprijs van een vakjury, is dit jaar een oeuvreprijs. Deze is voor een hele rits aan misstappen van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Minister de Jonge kreeg de meeste stemmen voor de Publieksprijs, vanwege de slecht doordachte invoering van Coronatoegangsbewijzen.
De prijsuitreikingen vonden dit jaar vanwege de coronamaatregelen niet plaats tijdens het traditionele Big Brother Awards-gala uitgereikt. De expertprijs is persoonlijk aan minister Grapperhaus overhandigd. Minister de Jonge heeft de Publieksprijs niet in ontvangst genomen.
Vakjury
Evelyn Austin, directeur van Bits of Freedom licht toe: “Het komt niet vaak voor dat we een lifetime achievement award uitreiken. Maar dit ministerie heeft het zo bont gemaakt dat wij en onze vakjury eigenlijk geen andere optie zagen. Zo maakt demissionair minister Grapperhaus van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) stiekem een nieuwe geheime dienst, overtreedt de politie onder zijn toezicht keer op keer de wet en lijkt onze minister voor Rechtsbescherming compleet spoorloos te zijn.”
De Jonge
Demissionair minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Hugo de Jonge, wint met een ruime meerderheid voor de manier waarop zijn ministerie de coronatoegangsbewijzen invoert.
Austin: “Het invoeren van coronatoegangsbewijzen is een inbreuk op onze grondrechten, waaronder het recht op privacy. Als je grondrechten wilt inperken, moet je goed kunnen onderbouwen waarom dat nodig is, én de inbreuk voorzien van waarborgen, zoals duidelijkheid over de voorwaarden en tijdelijkheid. Dat heeft de minister nog onvoldoende gedaan.” Vorige week werd bekend dat de invoering van het 2G-coronatoegangsbewijs door het kabinet wordt uitgesteld. De extra tijd wordt onder meer gebruikt voor meer onderbouwing. Daar is Bits of Freedom blij mee. Het komt niet vaak voor dat we een lifetime achievement award uitreiken, maar dit ministerie heeft het zo bont gemaakt dat wij en onze vakjury eigenlijk geen andere optie zagen.”
Expertprijs
De Big Brother Expertprijs gaat dit jaar naar het hele Ministerie van Justitie en Veiligheid. En om niet maar één, maar om maar liefst vijf redenen. Daarom is de expertprijs van 2021 niet zomaar een prijs, maar helaas een heuse oeuvreprijs.
Reden 1: Predictive policing behandelt elke burger als verdachte
In een verwoede poging technologie gebruiken om efficiënter te werk te gaan bakt de politie haar praktijk van etnisch profileren nu in systemen in. Met als consequentie dat de praktijk minder zichtbaar wordt, doordat die vorm krijgt in een algoritme.
Etnisch profileren op gigantische schaal, omdat het niet meer alleen gaat om een enkele agent, maar door hele eenheden. Voor burgers die op basis van het systeem worden aangehouden wordt het zo moeilijker is zich te verweren.
Maar data is niet altijd waar. Vooroordelen blijven in stand door feedbackloops. De data sturen de inzet van politie, door verhoogde inzet worden er bepaalde mensen gepakt. Dit zorgt weer voor nieuwe data, die weer die hogere inzet legitimeert.
Reden 2: Waar is de (minister van) rechtsbescherming?
Naast de Minister van Justitie en Veiligheid is er ook de Minister voor Rechtsbescherming. De keuze die post te beperken tot een bijrol is erg onverstandig, bindt BoF.
Daardoor ligt de focus van het ministerie te veel op veiligheid, en niet genoeg op justitie. Met name met de groeiende inzet van AI is het nodig dat de rechtsbescherming zich laat zien. De automatisering van het veiligheidsdomein zorgt dat burgers steeds eerder en meer in het vizier van de overheid terecht komen. En dat terwijl de overheid zelf steeds meer in een black box lijkt te veranderen.
Zeker nu de voorbeelden van onrechtmatige overheidssurveillance zich opstapelen en de politie aankondigt bevoegdheden te willen die reiken buiten de grenzen van de rechtsstaat, mag je volgens het oordeel van een minister van rechtsbescherming verwachten dat hij eens zal willen nadenken over toezicht.
Reden 3: De illegale surveillancepraktijken van de NCTV
De overheid gaat zijn boekje te buiten waar het aankomt op surveillancebevoegdheden. Dat wordt pijnlijk duidelijk in de illegale surveillancepraktijken van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Deze dienst hield jarenlang burgers op sociale media in het geniep in de gaten. Vanachter nepaccounts en een apart opgetuigd, ‘vuil’ IT-systeem dat niet naar de overheid te herleiden is. Ze stond klaar om de rol van informatie-witwasser.
BoF vroeg zich eerder af wanneer illegale spionage van burgers eens gaat worden bestraft van de verantwoordelijk minister op al deze misstanden? Het rap komen aanrennen met een reparatiewetje om een deel van deze illegale surveillancepraktijken te belonen met legalisatie.Lees hier wat wij vinden van deze voorgestelde uitbreiding van bevoegdheden voor de NCTV
Reden 4: De obsessie met onze gezichten van de Nederlandse politie
Een databank van 800.000 gezichten die voor een ander doel zijn verzameld, vormen de basis om een massale databank voor gezichtsherkenningstechnologie op te starten. Inmiddels zijn we 6 jaar verder. En er is nooit een debat gevoerd over de vraag of we willen dat de politie deze databank en gezichtsherkenningstechnologie heeft. Wel telt de databank onderhand 2.653.038 gezichten.
Het is volgens BoF duidelijk dat er tienduizenden mensen onterecht in staan. Dit bleek uit onderzoek van nu.nl, maar de hygiëne in de databank is zo slecht dat zelfs de politie niet weet hoeveel precies. Ook werd duidelijk dat de politie met ANPR-camera’s illegaal gezichten vastlegde.
Tot slot kwam naar buiten dat de Nederlandse politie tussen de 50 en de 100 keer gezichten gezocht heeft in de illegaal aangelegde databank van Clearview AI. Maar verantwoording daarvoor kwam er nooit.
Dit laat zien dat de politie haar handen niet uit de snoeppot kan houden. Infrastructuur en technologie die er is, die moet en zal worden gebruikt. Een erg nauwe invulling van het begrip veiligheid schuift telkens de bescherming van rechten en vrijheden opzij. En wie houdt er eigenlijk toezicht?
Reden 5: Living Labs maken burgers tot proefdier
Onder het mom van innovatie verwordt de publiek toegankelijke ruimte tot laboratorium en de burger tot proefkonijnDit schreven we eerder over Stratumseind in Eindhoven. Er wordt vaak onder het mom van “experiment/proeftuin/living lab/pilot” gedaan alsof geldende wetgeving niet van toepassing zou zijn.
Ook de communicatie hierover, en dus de vereiste transparantie, laat te wensen over. Zo blijkt ook uit onderzoek van AT5 welke technologie er in de openbare ruimte hangt, welke gegevens er over hen worden verzameld, voor welk doel, door wie, wat ermee gebeurt etc.
Niemand krijgt vooraf informatie of is vaak niet betrokken bij de projecten in hun buurt. Op deze manier kunnen zij moeilijk hun eigen digitale burgerrechten uitoefenen en onrechtmatige surveillancepraktijken aan te vechten.
Lees ook:
- Nominatie Big Brother Award voor Grapperhaus, de Jonge en van Huffelen
- Verificatie van digitale identiteiten