Je auto opladen aan een lantaarnpaal, intensiteit van de verlichting aanpassen aan drukte of juist rust op straat. Sensoren om fijnstof te meten, camera’s, gezichtscans, wifi en 5G. Alles is mogelijk met de meer dan zesduizend nieuwe slimme lantaarnpalen van de gemeente Renkum. Het rumoer erover werd eerder deze maand verwoord door een bezorgde inspreker in de Renkumse raad. Ze nam tweehonderd sympathisanten mee die nauwelijks meer in de raadszaal pasten.
Aanleiding voor de bezorgdheid was het feit dat de gemeente, zonder communicatie met de inwoners, was overgegaan tot aanschaf en ingebruikname van deze slimme palen. Inwoners weten nog steeds niet welke functies er in de palen zitten, en welke de gemeente heeft ‘aangezet’. Dit terwijl het aanbestedingstraject dateert van jaren geleden.
De gemeente Renkum is de eerste gemeente die alle lantaarnpalen in alle dorpen die de gemeente telt slim heeft gemaakt. Rotterdam, Arnhem, Apeldoorn en veel anderen denken erover of hebben ze deels staan. Vaak gaat het om de slimme verlichting van Smart City (een samenwerkingsverband van CityTec, Luminext en Primevest Capital Partners). In Arnhem leven ook zorgen om de nieuwe lantaarnpalen. Ze zijn daar wel van een andere leverancier: Spie, dochter van Alliander. Volgens Behoud Bomen Arnhem is de inwoners niets gevraagd en verschijnen ze gewoon. Dat leverde eerder in Apeldoorn al een gemeentelijke rel op.
Ravijnjaar
Welk contract hebben gemeenten afgesloten en wat kunnen de lantaarnpalen en wat niet en waar? En was doen gemeenten met de verzamelde data? Gaan ze die verkopen? Dat laatste is volgens veel bezorgde bewoners zeker niet ondenkbaar. Het zogeheten ‘ravijnjaar’ 2026 komt er namelijk aan. In dat jaar gaan de inkomsten van de gemeenten die uit het Rijk komen, drastisch omlaag. En dreigen er ook extra bezuinigingen van een nieuw kabinet.
In de Renkumse raad sprak een bezorgde bewoner zich eerder deze maand uit tegen de komst van de slimme lantaarnpaal zonder de inwoners goed te informeren. Nadat de tweehonderd belangstellenden zich op de tribune van de raadszaal hadden geperst, deed deze mevrouw de Koning haar verhaal, Jaren geleden diende ze al een WOO-verzoek in over veel te snelle vervanging van nog goede lantaarnpalen. Daarbij stuitte ze per toeval op SMART CITY Renkum. “Het valt mij daarbij op dat de gemeente in de communicatie naar de burgers het heeft over ‘aanbesteding OVL (Openbare Verlichting), een nogal verhullende term over wat ‘smart city’ werkelijk om het lijf heeft,” zei ze tegen de gemeenteraad en de toehoorders. “Dat gaat veel verder dan verlichting. Uit de aan mij vrijgegeven documenten blijkt dat de ambitie van de gemeente voor SMART CITY gemeente Renkum torenhoog is. Zij heeft er namelijk voor gekozen alle lantaarnpalen (6300 stuks) te vervangen door ‘slimme’ palen. Allemaal. Zelfs de opdrachtnemers aan wie de klus is uitbesteed, vroegen zich af of dat echt wel nodig was. De gemeente vond van wel.”
TeleManagementSysteem
Slimme palen worden ‘slim’ genoemd, omdat ze uitgerust zijn met een TeleManagementSysteem (TMS). Volgens Spie leveren de palen een besparing van zestig procent aan stroomkosten met evenveel lichtopbrengst dan ‘domme’ verlichting. Door middel van slimme sensoren brandt het licht alleen daar waar het nodig is en ook alleen met een intensiteit die op die plek nodig is.
Daarmee kunnen gemeente nog een paar technische hoogstandjes uitvoeren, mits de keuze is gevallen op de IoT-uitvoering. In dat laatste geval kun je denken aan sensoren voor fijnstofmeting, ingebouwde camera’s en gezichtsscans. Die laatste functies worden vooral aangeprezen als handige functie in stedelijke gebieden, om de veiligheid te waarborgen.
De Koning: “De mogelijkheden zijn eindeloos en grijpen heel diep in de persoonlijke levenssfeer van de burgers. Waarom worden de burgers hier dan niet in betrokken? Ze weten van niets. Vraag het de mensen op straat. Ze weten niet wat hen letterlijk boven het hoofd hangt. Niets over wat de palen kunnen en vermogen in de toekomst.”
De Koning hekelt het gebrek aan openheid rond alles dat na de eerste verkennende fase plaatsvond. Ondanks haar WOO-verzoek ontving ze alleen documenten uit deze eerste fase. “Over de (daarop volgende) dialoogfase zijn mij in het geheel geen documenten verstrekt. Sterker nog, volgens de WOO-contactpersoon van de gemeente bestaan die documenten ook niet. Het is echter volstrekt ongeloofwaardig dat er in deze fase door partijen niets op schrift zou zijn gesteld. Immers, wat partijen in deze fase hebben uitgewisseld met elkaar vormt de basis voor de gesloten contracten.” Wat betreft de laatste fase, de bezegeling van de contracten, zijn er wel documenten gevonden door de WOO-contactpersoon van de gemeente. Die stelt echter dat deze documenten niet geopenbaard zullen worden. Waarom blijft in het midden.
“Nou zou ik best willen weten of de camera’s die in de palen worden opgehangen van
Chinese makelij zijn en waar die nog meer in het land zijn geplaatst, maar
dat mag ook weggelakt worden. Van veel meer belang is welke palen wat kunnen onder welke afgesproken voorwaarden, omdat het, beste raadsleden, nu eenmaal om de data van de burgers gaat. Ik vraag u dus in naam van de democratie de geheimhouding op deze en overige documenten op te heffen en de gemeente te verzoeken alle tot dusverre achtergehouden documenten te openbaren en nu eindelijk ook eens een keer de burgers te betrekken in alle ins en outs van smart city waarover al in 2018/2019 keiharde contracten zijn gesloten met commerciële marktpartijen.”
Of de gemeente iets gaat doen met deze oproep is niet bekend. Wel is duidelijk dat veel inwoners het er niet bij laten zitten. Binnenkort vergadert een van de Renkumse raadscommissies er verder over. Behoud Bomen Arnhem houdt in juni een speciale lezing over de slimme lantaarnpalen voor inwoners.
Lees ook:
- Doelstellingen duurzaamheid en IT sluiten niet op elkaar aan
- Van datastrategie naar succesvolle AI-toepassing: de ervaringen van Schiphol