We hebben weer iets ontdekt, met zijn allen. Niet innovatie telt, maar innovatievermogen. Het woord is aan een opmars bezig. Waar we tot voor kort vooral innovatie nodig hadden, realiseren we ons nu dat we om te innoveren iets anders nodig hebben dan innovatieworkshops: innovatievermogen. Het goede nieuws: we hoeven dat vermogen niet eens te ontwikkelen, we hebben het al. We hoeven het alleen maar te bevrijden.
Ik heb een keer een verhaal gelezen over een kunstenaar. Die ging naar basisscholen en daar vertelde hij: “Ik ben kunstenaar, ik maak mooie dingen. Wie van jullie maakt er ook mooie dingen?” In groep één, zo vertelde hij, stak dan iedereen zijn vinger op. In groep vier nog maar de helft en in groep acht helemaal niemand meer. Er gebeurt iets in die acht jaar op school. Creativiteit en vertrouwen in de eigen creativiteit worden langzaam maar zeker geketend. Ondergedompeld in presentatiedrang en focus. En die insteek blijft, op de middelbare school en op de universiteit. Citotoetsen, eindexamenresultaten, prestatiebeurzen en puntensystemen: onze scholieren en studenten zullen het weten – alles moet staan in het teken van het resultaat. En zelfs als we vinden dat ze te veel focussen op het resultaat, hebben we het over resultaten. De zesjescultuur, een resultaatfocus op gehaalde examens, moet worden vervangen door een focus op andere resultaten: hogere cijfers. In de meeste bedrijven en in de meeste organisaties blijft dat zo. Met resultaatdoelstellingen, KPI’s en bonussen stimuleren wij onze managers en medewerkers steeds weer richting van tevoren vastgestelde resultaten.
Maar bij innovatie werkt die aanpak niet. Prestatiedrang en focus bijten het innovatievermogen juist. Heel vaak is doelgerichte innovatie niet het beste, omdat doelgericht op de gebaande paden blijft. Dat levert geen innovatie op, maar graduele verbetering. Natuurlijk kun je stap voor stap verbeteren en natuurlijk moet je dat ook doen. Maar innovatie is iets anders dan verbetering. Innovatie is ingrijpender, het verlaat altijd het gebaande pad. Doelgerichte innovatie is het pad dat moet leiden tot het verlaten van het pad. Doelgericht is de avondvierdaagse, innovatie is Alice in Wonderland. Gebaande paden zijn ook niet goed voor de creativiteit en de vindingrijkheid, die aan de basis staan van innovatie. Innovatie komt juist uit onverdachte en onverwachte hoek. Honderden jaren hebben mensen geprobeerd te vliegen door te zwaaien met constructies van veren, om zoveel mogelijk op vogels te lijken. We willen vliegen, net als de vogels, en dus moeten we met vleugels zwaaien, net als de vogels. Op die manier beperkt doelgerichte innovatie de mogelijkheden, en sluit het een nieuwe manier van kijken bijna vanaf het begin uit. Pas toen we allerlei natuurkundige principes ontdekten, pas toen we snapten hoe lift ontstaat als de lucht met hoge snelheid tegen een schuin vlak aankomt, pas toen konden we de eerste vliegtuigen bouwen. Niet omdat we wilden vliegen, maar omdat we inzicht en technieken ontwikkelden, waardóór we konden vliegen. Eerst het principe, dan de nieuwe manier van kijken, dan de toepassing. Doelgericht en innovatie passen niet bij elkaar, ze leven in verschillende dimensies. Doelgerichte innovatie bestaat niet.
ConsultingKids is een organisatie die kinderen laat meedenken met bedrijven. Jonge kinderen kijken zo onbevangen en zo onbevooroordeeld naar de wereld, dat ze heel andere oplossingen bedenken dan volwassenen. Dat doen ze ook nog eens over vraagstukken als bedrijfsstrategieën, armoedebestrijding, productontwikkeling en governance van regionale samenwerkingen in de jeugdzorg. En met succes! Natuurlijk kunnen we kinderen niet voortdurend voor ons laten werken, ze moeten vooral kind zijn. Maar er is nog een oplossing. Wij zijn allemaal kinderen geweest.
