De politie schendt de privacyrechten van demonstranten. Want wie in Nederland wil demonstreren, wordt door de politie in de gaten gehouden. De bevoegdheden zijn te vaag en schenden het recht op privacy. Dat zegt mensenrechenorganisatie Amnesty International, die de werkwijze rondom ID-controles door de politie toetste aan de mensenrechten. De resultaten en de analyse staan in het rapport: Ongecontroleerde Macht.
De organisatie constateert dat er nauwelijks toezicht is op de surveillancemethodes van de politie. Onrechtmatige ID-controles, social mediamonitoring, drones bij demonstraties, infiltratie in groepsapps en onaangekondigde huisbezoeken. De politie zet van alles in om te achterhalen wie demonstreert.
De mensenrechtenorganisatie waarschuwt de politieorganisaties hier iets aan te doen. De organisaties wil dat deze ongeoorloofde surveillance van vreedzame demonstranten stopt. Het mag alleen worden ingezet als er een verdenking is van een serieus strafbaar feit en roept op tot actie in een petitie.
Ongecontroleerde surveillancemethodes
Amnesty maakt zich al langer zorgen over de controlecultuur en het risicodenken van de politie bij demonstraties. Toezicht en controle op politie-surveillancemethodes zoals ID-controles schiet tekort. Bovendien staat elke ID-check ten minste vijf jaar in politiedatabanken. Dit is in strijd met het recht op privacy en het demonstratierecht.
Tussen september 2020 en november 2022 interviewde de organisatie tientallen demonstranten en bundelde hun ervaringen. Zij ervaren het politieoptreden als intimiderend en voelen zich belemmerd in het uitoefenen van hun grondrecht, vreedzaam demonstreren.
Onrechtmatige ID-controles dragen bij aan de criminalisering van demonstranten en schrikken mensen af. Het kan mensen ontmoedigen om te demonstreren, terwijl dat juist zo belangrijk is in een democratie. Amnesty beveelt de overheid en politie daarom aan om te stoppen met het onrechtmatig in de gaten houden van vreedzame demonstranten. Demonstreren is een recht, geen gunst. Naast de wet moeten instructies over ID-checks worden opgesteld: die mogen alleen pnaatsvinden als er een redelijk vermoeden is van een serieus strafbaar feit.
Verwerken van persoonsgegevens
De verwerking van persoonsgegevens na ID-controles tijdens demonstraties is niet in overeenstemming met
de wet, omdat de Nederlandse politie niet de bevoegdheid heeft om van demonstranten verkregen
persoonsgegevens te verwerken. Er is geen wettelijke basis voor de verwerking van persoonsgegevens van
demonstranten in politiedatabanken.
Bij gebrek aan een specifieke wet verwijst de politie naar haar algemene taakomschrijving in artikel 3 van de Politiewet als de vermeende wettelijke basis voor de gegevensverwerking. Volgens de politie vormt artikel 3 van de Politiewet ook de basis voor de inzet van camera’s tijdens demonstraties, waaronder drones, bodycams, politieauto’s met camera’s en foto- en videocamera’s van mobiele telefoons. Volgens hen is er daardoor geen sprake van schendingen van rechten.
Lees ook:
- Toeslagenaffaire is mensenrechtenschending om algoritmes
- AI praktisch toepasbaar maken: van data naar dagelijks gebruik
