Zayna Khayat, Innovation Sherpa bij het REshape Center van het Radboudumc
Er verschijnen veel artikelen over zorginnovatie. Aan kennis over de technologische mogelijkheden ontbreekt het de meeste beleidsmakers en managers in de zorg dan ook niet. Toch komt innovatie langzaam van de grond. En dat komt ook doordat innovatie om nieuwe vaardigheden vraagt. De Health Innovation School duikt in dit gat.
Dokters, verpleegkundigen en ook beleidsmakers, bestuurders en anderen die verantwoordelijk zijn voor het leveren van zorg zouden deze nieuwe vaardigheden moeten ontwikkelen. Het Radboudumc lanceerde daarom in 2015 al een nieuw curriculum voor de studie geneeskunde en biomedische wetenschappen, met daarin meer aandacht voor digitale zorg, innovatie mét de patient en andere vormen van leren. Op deze manier worden in ieder geval medische professionals al anders opgeleid. Maar ook beleidsmakers, verzekeraars en bedrijven moeten handvaten krijgen voor de (vaak digitale) transformatie. Dat vindt Lucien Engelen, directeur van het REshape Center. Samen met het ministerie van VWS, met Secretaris-Generaal Erik Gerritsen, zette REshape een programma op met deze ambitie: de Health Innovation School. Karin van Ruiten, projectleider innovatie bij VWS, en Zayna Khayat waren de andere trekkers van het eerste jaar van de Health Innovation School.
Transformatie is nodig
Khayat zegt over de aanleiding: “De vergrijzing neemt toe, het tekort aan zorgmedewerkers stijgt en de betaalbaarheid van zorg staat onder druk. Tel dit op bij nieuwe technologische mogelijkheden en het is duidelijk dat het bestaande zorgmodel grondig zal worden herzien. We weten dat leiders die zijn voorbereid op disruptie hun organisaties tijdig konden transformeren, terwijl organisaties die te lang vasthielden aan hun bestaande model failliet gingen. Dit vraagt wel om een andere manier van denken. Innovatief zijn is een cultuur. Je bent niet innovatief als je een app ontwikkelt of bestaand proces digitaliseert. Waar het om gaat is dat je uit je bestaande patronen durft te stappen en verder durft te denken. Hoe zou je zorg vormgeven als je helemaal opnieuw zou mogen beginnen, zonder last te hebben van alles wat er nu staat? Ga er maar van uit dat er partijen komen die dit gaan doen. Hoe relevant is jouw organisatie dan nog?”
Health Innovation School (HIS)
De HIS biedt een gecombineerd lesprogramma dat deelnemers traint in mindset, vaardigheden en gedrag die nodig zijn om innovatie vorm te geven. Onderlinge kruisbestuiving tussen de deelnemers is een essentieel onderdeel van het programma. Khayat: “Daarom hebben we gezorgd voor een mix aan mensen: artsen, verpleegkundigen, patiënten, zorgverzekeraars, beleidsmakers bij de overheid, bedrijfsleven. We kijken breed naar zorg: preventie, care en cure, fysieke en geestelijke gezondheidszorg. De aanwezigheid van patiënten in de groep is cruciaal. Wij werken bij Radboudumc altijd vanuit het ‘patients included’ principe. Je kunt niet innoveren zonder hen erbij te betrekken. In ons programma kunnen de andere deelnemers hen om advies vragen, maar ze zijn zelf ook gewoon student. Iedereen heeft een soort dubbelrol: student en vraagbaak. Deze vorm van ‘guided social learning’ past helemaal bij deze tijd, waarin het draait om samenwerking, social networking en je kennis gratis ter beschikking stellen aan naderen.”
Kennis omzetten in gedrag
Het programma bestaat uit drie onderdelen: een persoonlijk en fysiek aanwezig lesprogramma, aandacht voor efficiënt probleemoplossend gedrag in samenwerking met andere schakels in de zorgketen, en een teamproject waarin de deelnemers de nieuwe vaardigheden in een praktijkopdracht toetsen. Khayat: “Ons doel is dat deelnemers kennis omzetten in vaardigheden en gedrag. Dat doe je sneller door ervaringen te delen en samen te werken. De projectgroepen zijn uiteraard multidisciplinair opgezet, want het gaat erom dat je boven je eigen ‘hokje’ uitstijgt en breder leert kijken. De projecten zijn hierbij een tool om met elkaar te leren. Niet alleen ontwikkelen, maar opschalen binnen het huidige stelsel met alle betrokken actoren. Innovatie draait nu nog te vaak om de app of het systeem. Die wordt met veel bombarie uitgerold en na een jaar gebruikt niemand het meer omdat er geen behoefte aan is of mensen bang zijn voor hun eigen positie. Dat is precies wat wij willen doorbreken. Deelnemers leren hier kijken naar: wat betekent dit voor een patiënt? Welke veranderingen brengt dit met zich mee voor dokters en verpleegkundigen? Hoe financieren we deze nieuwe vorm van zorg? Hoe kunnen we dat meer in een ecosysteem vormgeven? Past een innovatie in de bestaande wet- en regelgeving of moet je in overleg met het ministerie?”
Internationaliseren
Het enthousiasme bij de 50 deelnemers (die uit meer dan 300 gegadigden werden geselecteerd) is groot. Een mooie samenloop van omstandigheden was dat het Innovation Learning Network (meer dan 40 innovatieteams van zorgorganisaties wereldwijd) REshape had verzocht één van hun jaarlijkse congressen in Nijmegen te organiseren. Meer dan 120 innovatoren hebben met hun kennis de opzet van Health Innovation School bekeken. Bijna alle organisaties gaven aan dat ze een soortgelijk programma in hun eigen land ook wel zien zitten. Khayat: “Het idee is dat er tevens een internationaal programma wordt ontworpen, gebaseerd op onze eerste leergang, aangevuld met materiaal van allerlei programma’s uit andere landen. Ieder land kan het programma verder aanpassen of uitbreiden, gericht op de eigen lokale situatie. Want in ieder land is de zorg anders georganiseerd, waardoor de uitdagingen deels op andere terreinen liggen. Maar de basis is hetzelfde: overal ter wereld zal een disruptie plaatsvinden. Zorg zoals we dat vandaag kennen, bestaat morgen niet meer. Daar kun je maar beter op inspelen, want anders zet je jezelf buitenspel.”
Durf jezelf overbodig te maken
“Je moet zorg ontwerpen vanuit de patiënt, niet vanuit het ziekenhuis of vanuit financieringsvormen”, vindt Khayat. En dat leidt in de praktijk vaak tot minder werk voor de arts. “In het project CmyLife hebben we een groot deel van de zorg aan leukemiepatënten gevirtualiseerd. In het traditionele model verblijven zij lang in het ziekenhuis, wat een enorm ontwrichtende invloed op hun leven heeft. Juist in zo’n onzekere fase wil je veel liever thuis zijn. Dus hebben wij gekeken: wat is ervoor nodig om patiënten thuis heel nauwgezet te monitoren en ervoor te zorgen dat ze hun medicatie op precies het juiste moment innemen? We hebben een monitoringomgeving ontwikkeld waarmee we patiënten op afstand in de gaten kunnen houden. In feite maken oncologen en oncologieverpleegkundigen zichzelf hiermee deels overbodig, zij boeken aanzienlijke tijdwinst. Natuurlijk is dat eng en roept dat weerstand op. Aan de andere kant zien we groei in de zorgvraag en een gelijkblijvend of dalend budget. Door dat goed te begeleiden zie je dat iedereen er blij van wordt, patiënten natuurlijk al helemaal.”
