‘AI kan het einde van de mensheid inluiden’, zo luidt een waarschuwende, politieke boodschap. Vooralsnog draagt AI in ieder geval bij aan betere zorg, dus langere levens. Vooral het stellen van diagnoses profiteert van inzet van algoritmes op databergen.
Er wordt momenteel flink gas gegeven en tegelijkertijd hard op de rem getrapt met het toepassen van AI. Zoals op veel maatschappelijke terreinen is polarisatie snel en soms heftig aangezet.
De techies zoals Elon Musk, Sam Altman en andere voorlopers zijn pro. De verontrusten zijn tegen en benadrukken de gevaren. Is het veilig? Kan ik het vertrouwen? Bevordert het discriminatie? Is het inzichtelijk? “Die vragen moeten goed beantwoord worden natuurlijk, maar dat kost weer tijd”, zegt Pieter Jeekel, voorzitter van de zorgsectie van de Nederlandse AI Coalition (NL AIC). Ondertussen schreeuwt de zorg om concrete AI-toepassingen.
Efficiency & kwaliteit
Alessandro Bozzon is expert van de onderzoeksgroep AI voor Gezondheid en Zorg van de TU Delft. Hij onderscheidt drie belangrijke terreinen: “De aandacht ligt meestal eenzijdig op computerondersteunde besluitvorming. Maar ook op de terreinen van communicatie en logistiek verandert AI het speelveld in de zorg aanzienlijk.” Volgens Bozzon is verbetering van efficiency en kwaliteit het belangrijkste doel van AI-inzet: “Beschikbaarheid van opgeleid gezondheidspersoneel is een enorm en snelgroeiend vraagstuk. AI-technologie zal schaarste helpen verlichten met behoud of verbetering van kwaliteit van zorg.” Bozzon ziet de beslissingsondersteunende systemen in analyse van medische beelden snel opkomen. “Niet enkel röntgenfoto’s en scans. Optometristen maken bijvoorbeeld meer en meer gebruik van machine learning technologie bij het diagnosticeren of opsporen van afwijkingen.”
Creatieve, voorspellende modellen vormen een uitdagend terrein: “Die kunnen de huidige en toekomstige gezondheid van patiënten helpen bepalen op basis van hun eigen verzamelde fysiologische gegevens.” Als voorbeeld noemt Bozzon de voorspelling van sepsis, bloedvergiftiging door bacteriën, schimmels, virussen of parasieten zoals in IC’s, op basis van AI en dataverzamelingen. “Ook in omgevingen met veel signalen uit machines waar nu artsen en verplegenden op moet letten kun je kritieke informatie synthetiseren en vereenvoudigen en de cognitieve belasting voor medisch personeel verminderen.”
Communicatie & logistiek
Een tweede terrein is de communicatie tussen artsen, verpleegkundigen en patiënten, waar de recente golf van taalgedreven AI (LLM) een grote rol speelt. Bozzon: “We onderzoeken het toegankelijker maken van medische kennis voor personeel, toegang tot databases met kennis op een meer interactieve, rijke manier.” Ook het trainen van artsen in communicatie, zelfs de empathie, wordt geholpen met AI. Maar het is vooral de uitleg van diagnosen en mogelijke behandelmethoden waarvoor communicatiesystemen met AI worden ingezet. “Patiënten kunnen gemakkelijker hun eigen toestand bepalen of gegevens genereren die nuttig kunnen zijn voor een analyse of diagnose door de arts. Dit lijkt zeer veelbelovend omdat de technologie enorm vooruitgaat.”
Logistiek blijft een onderschat terrein, al toonde de Covid-epidemie afdoende aan dat fouten sloten geld kosten. Bozzon: “Misschien een beetje saaier, maar voor beheersing van de verwachte kostenexplosie in de zorg wel belangrijk. Schattingen van behoeften bepalen nu de inkoop van medicijnen en materiaal, je wilt het altijd in huis hebben. Met AI-modellen kun je behoeften beter voorspellen en voorraden beter beheren. Dit leidt tot minder verspilling, vooral in de dure medicijnen. Bovendien bereiken we hiermee CO2-reductie.”
Data delen
Jeekel ziet met zijn AI Coalition een enorme aandacht voor AI in de media “Het gaat goed met bijvoorbeeld beeldherkenning, waarin Nederland al jaren behoorlijk goed is. In de gezondheidszorg is Nederland met implementatie traag, veroorzaakt door grote versnippering van de zorg met veel verschillende werkwijzen met data.” Daarnaast vergt de noodzakelijke goedkeuring inzake MDR (Medical Device Regulation) veel tijd en geld. Ook moeten zorgverleners wennen aan nieuwe werkwijzen. “Nog steeds lijden allerlei eilandjes aan het not-invented-here-syndrome, wat met eigen pilots en het afsluiten van contracten enorm tijdrovend is. Gelukkig komt daar de laatste tijd veel meer urgentie op en wordt er actiever samen geïmplementeerd.”
Een andere bottleneck is de toegankelijkheid tot data. Gezondheidseconoom Eline van den Broek uit zich kritisch over de gebrekkige beschikbaarheid van data voor wetenschappelijk onderzoek. “Data zijn beschikbaar via tientallen instituten met alle hun eigen tarieven en regels. Vooral qua toepassing van privacyregels is het onnodig ingewikkeld en rommelig.”
Jeekel bevestigt dit. “Het is te moeilijk om aan de juiste data te komen. Mensen weten niet precies of, en zo ja hoe, ze die data mogen ontsluiten. Is de partij die aanklopt veilig genoeg? Daar moeten we in Nederland betere afspraken over maken.”
Bewustwording
Technische oplossingen zijn voorhanden met inzet van third parties voor dataoverdracht zoals Zorg-TTP, of Multi-Party Computation van Rosemond Labs waarbij data bij de samenwerkende partijen blijven maar het algoritme langs bestanden van deelnemende partijen ‘reist’ in plaats van deze te koppelen. Om het probleem van data delen en AI-toepassing in één keer op te lossen is Health-RI opgezet, een gezondheidsdata-infrastructuur voor het bundelen, delen en hergebruiken van Nederlandse kennis op het gebied van gezondheid. Het Groeifonds stortte maar liefst 69 miljoen euro subsidie, op een belofte van 1,5 miljard euro aan revenuen.
Tot slot is bewustwording van zorgprofessionals een euvel volgens AI-expert en voormalig universitair docent Tim Goudriaan. In juni bracht hij met zijn team de ‘top van zorgverlenend Nederland’ in het Amsterdamse BonBontheater bijeen voor een AI-debat. “Jongere tech-adepten, zoals AIO’s, staan open voor de mogelijkheden en sommigen dubbelchecken zelfs diagnostiek met ChatGPT.” Artsen, deels ouder, zien AI vooral als stoorzender of bedreiging. “Dat is jammer voor de sector, maar ook voor henzelf want AI kan ze bijstaan om de groeiende kwantitatieve en kwalitatieve druk te weerstaan.”
Lees ook:
- Qualys Enterprise TruRisk Platform brengt de werkelijke cyberrisico’s in kaart
- AI is briljante kans, mits goed gemanaged
