Minister Hugo de Jonge roept op tijdens Health Valley:
Om de zorg ook op lange termijn betaalbaar en toegankelijk te houden, is het onontkomelijk dat we het anders gaan organiseren. ‘Anders organiseren’ betekent onder meer vol inzetten op preventie en maximaal gebruikmaken van technologie, zegt minister van VWS, Hugo de Jonge. “Veranderingen komen niet van de grond als iedereen op zijn eiland blijft zitten. Werk samen en laat je daarbij niet beletten door financiële schotten.”
De Jonge is keynote spreker op Health Valley. Hij ziet het tijdens zijn werkbezoeken maar al te vaak: de partij die investeert in zorgvernieuwing is niet degene die de financiële baten ervan ervaart. Denk aan een gemeente die wil investeren in preventie, maar de zorgverzekeraar er vandoor ziet gaan met de grootste vruchten. “Veel zorginnovatie komt hierdoor niet van de grond. Daar moeten wij als overheid wat aan doen. Traditioneel zijn wij van ‘de regels en de pegels’: we maken wetten en verdelen het geld dat we eerst bij de burgers ophalen. Maar dat is niet genoeg om de zorg in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. We moeten zorg anders gaan organiseren en daarvoor is het nodig dat ook wij als overheid anders gaan opereren. We moeten zorg over de domeinen heen gaan inrichten, de financiële schotten tussen verzekeraars, gemeenten en zorgkantoren/CAK moeten verdwijnen. En dat kan. Er is een Duitse gemeente waar de financiers van zorg samen aan tafel zijn gaan zitten om te onderzoeken: waar ligt onze gezamenlijke businesscase? Die gemeente zet nu vol in op preventie en behaalt mooie resultaten. De investeringen en baten worden eerlijk verdeeld. Die kant moeten wij ook op.”
Dit soort samenwerkingsverbanden ontstaat niet vanachter een bureau. En dus moet de overheid het land in, vindt De Jonge. “Pas op, je kunt ambtenaren in het wild tegenkomen”, waarschuwt hij. “Wees aardig, biedt koffie aan en vertel waar jij tegenaan loopt bij zorginnovatie.” Want alleen dan kan de overheid kijken hoe zij kan helpen. Dat ‘helpen’ gebeurt niet alleen maar op een vriendelijke manier, zegt De Jonge. “Ik vind dat we soms best een drammerige rol mogen spelen. Want er is technologie genoeg, er bestaan al ontzettend veel mooie initiatieven, maar de toepassing ervan blijft achter. Dat kunnen we niet langer accepteren.”
Minder markt, meer samenwerking
De Jonge wijst erop dat de zorg mensenwerk is, maar dat geldt ook voor innovatie in en van de zorg. “Het thema van Health Valley is dit jaar niet voor niets: where people make the difference”, zegt hij. “De rol van zorgverleners is dat ze nieuwsgierig moeten zijn, zich openstellen voor andere manieren van werken, gretig zijn om op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden. En als ze die mogelijkheden hebben gevonden, dan moeten ze anderen inspireren.” De Jonge herhaalt zijn motto: minder markt, meer samenwerking. “We zijn echt doorgeschoten in de marktwerking. Concurrentie is soms goed om elkaar scherp te houden, maar niet altijd. Je rijdt elkaar in de wielen als er drie thuiszorgaanbieders zorg komen leveren in één appartementencomplex. Het is aan ons als overheid om de stelselkenmerken zoals we die nu kennen los te laten. We moeten kijken naar wat er nodig is om samenwerking te realiseren. De overheid zal samenwerking altijd stimuleren.” Waarmee hij een oproep doet aan zorgorganisaties om de kansen die zij zien, maar die financieel (nog) niet aantrekkelijk zijn, te melden. Want er zijn mogelijkheden om andere afspraken te maken die wél leiden tot financieel voordeel voor de partij die de grootste bijdrage levert aan efficiëntere of effectievere zorg.
Anders organiseren
Anders organiseren kan volgens De Jonge op verschillende manieren. De meest voor de hand liggende is vol in te zetten op preventie, zodat er geen zorg nodig is. De Jonge gelooft dat apps, stappentellers en slimme horloges daarbij kunnen helpen. “Het motiveert als mensen zien dat ze vooruitgang boeken.” Een andere is het verplaatsen van zorg: dichterbij waar het kan, verder weg als het moet. Bij zorg dichterbij kan technologie een belangrijke bijdrage leveren. “Denk aan het op afstand laten meekijken van een medisch specialist bij complexe wondzorg. De patiënt hoeft dan niet naar het ziekenhuis; de thuiszorgverpleegkundige kan op advies van de arts de zorg leveren die nodig is.” Een derde manier is het vervangen van zorg die nu nog door mensen wordt geleverd. De Jonge: “Denk bijvoorbeeld aan slimme medicijnkastjes voor vergeetachtige ouderen, die zelf een signaal geven als de medicatie moet worden ingenomen en die precies de juiste medicatie op het juiste moment afgeeft. Dan hoeft er geen thuiszorgmedewerker langs te komen om alleen maar de medicatie uit te delen.”
Ook in de processen kan nog veel worden verbeterd, ziet De Jonge. “Zorgorganisaties zijn nog veel te onhandig in het omgaan met informatie. Daar is een enorme wereld te winnen. Bijvoorbeeld door systemen te koppelen en zo te voorkomen dat data wordt overgetypt.” Maar ook door betere rapportages, zodat zorgverleners meer inzicht hebben in wat er gebeurt bij hun patiënten of cliënten en proactief kunnen handelen.
Veel te verliezen
Al met al is er dus veel te doen. De Jonge: “Politiek gezien is dit geen makkelijk thema. De opdracht is minstens net zo groot als de klimaatopdracht waar we voor staan, maar slechts weinigen realiseren zich dat écht. Bovendien hebben we veel te verliezen, want de zorg is in ons land ongelofelijk goed geregeld. Maar als we niets veranderen moet over twintig jaar één op de vier Nederlanders in de zorg werken, en dat gaat niet gebeuren. Tegelijkertijd hebben we ook veel te winnen, want als wij dit goed aanpakken kunnen we een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld. Laten we die voortrekkersfunctie gaan pakken.”
