Het belang van innovatie staat niet ter discussie. Ook niet in de zorg. Kamervragen, boeken, blogs en nieuwsartikelen staan vol met hét zorgvraagstuk voor de komende decennia: hoe maken we het huidige zorgstelsel weer financieel houdbaar? Het moet anders. Creatiever. Disruptiever. Dus schieten de innovatielabs als paddenstoelen uit de grond, worden er hackathons georganiseerd en innovatieprijzen in het leven geroepen. En duurzame innovatie en opschaling binnen zorgorganisaties? Die blijven te vaak uit.
Innovaties bedenk je niet vanuit een ivoren toren. Innovaties bedenk je op de werkvloer, de plek waar dagelijks de pijn wordt gevoeld. Waar zorgprofessionals met patiënten en cliënten aan goede zorg werken en zich verwonderen. Waarom voeren we het zo uit? Kan het misschien beter, sneller, makkelijker of zelfs leuker? Innoveren helpt het plezier op de werkvloer te verhogen. Het geeft ruimte aan medewerkers om ideeën – waar ze vaak al lange tijd mee lopen, maar waar nooit ruimte voor was – op te pakken en uit te werken. Het geeft waardering. Jouw idee mag er zijn. Zeker binnen een sector als de gezondheidszorg, waar het tekort aan personeel alleen maar toeneemt, is het boeien en binden van medewerkers cruciaal.
De ‘blauwe’ kant
Hoewel innovatie veel creativiteit en buiten-gebaande-paden-denken vereist, is ook een heldere structuur nodig. Er moet een duidelijke governance-structuur zijn die taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden helder maakt. Innovatieprocessen dienen te worden beschreven en ingericht. Functionarissen als innovatie-inspiratoren en -coaches moeten worden benoemd en middelen (inclusief tijd en geld) moeten beschikbaar zijn. Daarbij vraagt innovatie om draagvlak in alle lagen van de organisatie. Uiteraard in de top, maar zeker ook in het middenmanagement dat ruimte geeft aan medewerkers op de werkvloer.
Hoe implementeer je innovatie?
Een bekende uitspraak is ‘Innovatie is 10 procent inspiratie en 90 procent transpiratie’. Dat geldt zowel voor het ontwikkelen van een innovatief product, als voor het implementeren van innovatie als geïntegreerd proces op de werkvloer. Het is een traject van (jaren)lange adem, waarin organisaties een aantal fasen doorlopen om tot een innovatieve organisatie te komen. Als aan alle randvoorwaarden is voldaan, begint het met het inspireren van medewerkers om de ideeën die in hun hoofd zitten uit te werken en uit te voeren. Om dit voor elkaar te krijgen, moet je naar de medewerkers toe. Geef aan dat ze aan de slag mogen met hun idee en dat ze worden ondersteund in het proces van uitwerken en uitvoeren. Ze moeten het innovatieproces eerst gaan zien en zelf ervaren voordat ze het proces gaan begrijpen. Vervolgens moet je als organisatie het proces borgen zodat medewerkers in een cadans komen. Zo maak je van innovatie een geïntegreerd onderdeel van het werkproces.
Geef ideeën de ruimte…
Het is bekend dat vele vernieuwende ideeën nooit tot succesvolle (lees: geïmplementeerde) innovaties leiden. Dat kan vele oorzaken hebben, variërend van het niet durven uitspreken van het idee of grenzeloos optimisme tot onvoldoende de doelgroep betrekken, geen positieve businesscase, te weinig uithoudingsvermogen, slechte timing enzovoorts. Stelregel voor innovatie: in het begin is (vrijwel) ieder idee een goed idee. Haal het idee uit de hoofden, geef het ruimte, aandacht en budget. Zie het investeren in ieder idee als een investering in je personeel. Door vervolgens de ‘ideehouder’ te coachen bij het uitwerken van het idee tot bijvoorbeeld een prototype, krijg je stukje bij beetje zicht op de levensvatbaarheid van het idee.
… maar schiet ook af
Toch is het echt noodzakelijk het idee te toetsen aan vooraf gedefinieerde criteria. Hoe past het idee in de strategie van de organisatie en welke risico’s zijn er? Wat is de benodigde investering en het financiële rendement? Hoeveel tijd kost het om het idee uit te werken en te implementeren? En ‘last but not least’, hoeveel personen gaan ervan profiteren? Naarmate het idee volwassener wordt en via prototype wordt uitgewerkt tot eerste implementatie en uiteindelijk een echte opschaling, worden de investeringen serieuzer. Als organisatie moet je dan kritischer worden of je wel of niet doorgaat met het idee. Door heldere criteria toe te passen op alle ideeën en transparante keuzes te maken, neem je ideehouders mee in het proces en houd je voldoende enthousiasme binnen de organisatie voor innovatie. Ook als ideeën sneuvelen!
Het innovatiefundament en het huis
Het fundament van innovatie bestaat uit heldere governance, processen, rollen en middelen. Geborgd in alle lagen van de organisatie. Het organiseren van bijvoorbeeld een hackathon kan veel energie genereren, maar is vaak alleen geschikt voor de ‘happy few’ die bijvoorbeeld een weekend helemaal los willen gaan. Innovatieprijzen zijn leuk, maar zijn meestal slechts marketinginstrumenten die weinig tot niets bijdragen aan waardering op de werkvloer. Design thinking daarentegen is een prima instrument om een hardnekkig vraagstuk grondig aan te pakken. Maar het allermeeste rendement? Dan behaal je door op de werkvloer te praten met de medewerker, patiënt of cliënt. Bespreek hoe het volgende keer beter kan en faciliteer ze daarin. Alle kleine stappen in de richting van betere zorg vormen tezamen dan een grote stap voorwaarts.
Blijf je dagelijks verwonderen en stel jezelf de vraag hoe jij het zorgproces kunt verbijzonderen. Zo komen we stap voor stap dichterbij duurzame innovatie in de zorg. Want het beste fundament bouwen we samen.
Léon Wijnen is Client Director Health & Life Sciences bij Quint en auteur van het boek Innovatie is van ons allemaal.
