Pleidooi Lucien Engelen
De laatste jaren praten we steeds vaker over de zo broodnodige transitie van zorg naar gezondheid. Want we geven in Nederland nog altijd ruwweg 90 procent van het zorgbudget uit aan genezen en slechts 10 procent aan preventie. “ICT kan helpen om gezondere keuzes te maken”, vindt Lucien Engelen. Hij geeft iedereen die in technologie werkzaam is wat te overdenken tijdens de feestdagen.
Engelen voorziet dat de gezondheidszorg als een kaartenhuis in elkaar zakt als we door blijven gaan op de huidige weg. Immers, de kosten blijven stijgen, het tekort aan gekwalificeerd personeel neemt dramatische vormen aan, evenals de ontevredenheid onder het personeel. Tegelijkertijd begrijpen patiënten niet waarom ze in de zorg niet eenzelfde ervaring hebben als bij het afnemen van iedere andere dienst. Waarom kun je wel zien dat je trein of vliegtuig is vertraagd en niet dat het spreekuur van je arts uitloopt?
Het antwoord op de problemen is onder andere een veel grotere inzet op preventie. En dan hebben we het niet zozeer over vaccinaties of schoolgym, maar over het creëren van een gezonde leefomgeving. Engelen: “Dit moet je cross industry oppakken, in samenwerking met de foodsector, financiële dienstverleners en de mobiliteitssector. Want die sectoren hebben een grote impact op de gezondheid van mensen en de manier waarop mensen zorgdiensten kunnen afnemen. Maar ook werkgevers zullen op een andere manier met de materie moeten omgaan.”
Foodapp stimuleert gezonde keus
Te beginnen bij voeding. Engelen: “Toen ik nog bij Radboudumc werkte, viel het me op hoe actief de oncologieafdeling bezig is met voeding. Maar zodra patiënten het ziekenhuis verlaten, zijn ze weer aan zichzelf overgeleverd. Waarom ontwikkelen artsen niet voorafgaand aan een operatie of chemokuur een dieet, dat wordt gedigitaliseerd in een app. Gewoon recepten van Jamie Oliver of een andere kok op basis van nutriënten die aansluiten bij de specifieke situatie van een patiënt en die ervoor zorgen dat hij of zij sterker een operatie of chemokuur in gaat. Het dieet wordt vervolgens steeds aangepast aan waar de patiënt zich bevindt in het traject, en uiteraard aan haar of zijn specifieke situatie. Bij een chemokuur komt daar meer maatwerk aan te pas dan bij een orthopedische operatie, maar in alle gevallen geldt: patiënten die gezonder eten, herstellen sneller en voelen zich fitter.”
Engelen ziet veel in samenwerking met de levensmiddelenindustrie, zoals bij supermarkten. “Het zou natuurlijk fantastisch zijn als de app van je supermarkt gezonde producten aanbeveelt, aangepast op jouw individuele situatie.” Voorbeelden te over hoe je dat zou kunnen doen, bijvoorbeeld gebaseerd op leeftijd. Vrouwen in de overgang lopen het risico op botontkalking en moeten voldoende calcium binnenkrijgen. Terwijl vrouwen die menstrueren juist baat hebben bij producten die veel ijzer bevatten. Het advies kan ook zijn afgestemd op een doel: mensen met een kantoorbaan die willen afvallen krijgen koolhydraatarme producten te zien, terwijl sportfanaten voorafgaand aan een training best wat meer koolhydraten mogen eten, maar dan wel de goede koolhydraten. Engelen: “De basiskennis over voeding is bij de meeste mensen laag. Apps van supermarkten kunnen helpen de gezonde keuzes te maken. Voeg functionaliteit toe zoals het tellen van het aantal calorieën of eiwitten van de producten in je winkelmandje. Zo verhoog je het bewustzijn.”
Nog een stap verder gaat samenwerking tussen artsen en supermarkten om het specifieke dieet van een patiënt te vertalen naar een boodschappenlijstje in de supermarktapp. “Technisch is dit helemaal geen uitdaging, organisatorisch natuurlijk wel”, weet Engelen. “Denk na wie je nodig hebt om dit soort samenwerkingsverbanden vorm te geven, ga in gesprek met andere stakeholders en kijk waar je samen kunt optrekken.”
Voorkom schulden
Een tweede terrein waarop zorgorganisaties, met name zorgverzekeraars, kunnen samenwerken met de markt is financiën. Engelen: “Het is algemeen bekend dat mensen met schulden meer gebruikmaken van de gezondheidszorg. Als je wilt inzetten op preventie, dan is voorkomen dat mensen schulden ontwikkelen dus belangrijk.” Nu de PSD2-wetgeving van kracht is geworden, introduceren steeds meer banken diensten die mensen helpen hun financiële situatie te monitoren. Vanuit preventieoogpunt een goede ontwikkeling, vindt Engelen. Hij noemt ook de samenwerking tussen CZ en de Rabobank. “Natuurlijk”, zegt hij, “privacy is hierbij wel een ding. Dat moet je echt goed regelen. Maar grijp het privacy-argument niet bij voorbaat aan om mensen maar te laten aanmodderen.”
Hou mensen mobiel
Een derde terrein is mobiliteit. Dat bestaat uit twee deelonderwerpen. In de eerste plaats beweging. Engelen: “Voor vrijwel alle medische aandoeningen is beweging gezond. Patiënten krijgen in de spreekkamer vaak ook het advies om meer te bewegen, maar vervolgens pakken ze hun oude leven weer op. Door dagelijks de beweging te meten stimuleer je het bewustzijn en is de kans groot dat een patiënt ook daadwerkelijk meer gaat bewegen.”
Activity trackers worden steeds goedkoper en accurater. “Natuurlijk kan nog lang niet iedereen zich iets dergelijks veroorloven, maar dat gaat veranderen”, zegt Engelen. Hij vindt dat zorgverleners veel meer kunnen kijken hoe ze de data van deze trackers kunnen integreren in hun zorgplan. “Als dokters op afstand kunnen meekijken en advies kunnen geven, is de kans groot dat patiënten veel meer gaan bewegen dan wanneer ze dat advies alleen in de spreekkamer krijgen en er verder geen monitoring is.”
Mobiliteit heeft nog een andere dimensie: hoe zorg je ervoor dat patiënten op tijd en zonder stress in het ziekenhuis komen? Engelen: “Nu moet je als bezoeker vaak torenhoge parkeertarieven betalen bij een ziekenhuis. Vervolgens moet je een eind lopen. Zeker voor oudere patiënten levert dat veel stress op. Waarom maak je de parkeergarages niet fors kleiner en ga je als ziekenhuis een samenwerkingsverband aan met OV-bedrijven en taxicentrales om patiënten thuis op te halen en weer af te zetten? Regel gewoon dat een secretaresse bij het plannen van een afspraak ook inplant of iemand thuis opgehaald moet worden en koppel dat systeem met dat van de OV-partners. Meldt bij de afspraakbevestiging: ‘u wordt thuis om 10 uur opgehaald, dat bent u ruim op tijd voor uw afspraak’. En mocht het spreekuur uitlopen, stuur de patiënt dan een bericht dat hij een halfuur later wordt opgehaald.” Engelen denkt dat de kosten ruimschoots worden terugverdiend als je wat breder kijkt: patiënten hebben minder stress, mantelzorgers hoeven geen halve dag vrij te nemen enkel en alleen om te rijden, de CO2-uitstoot daalt. “De businesscase ligt op maatschappelijk vlak, maar is er wel degelijk. Durf breder te kijken en bredere samenwerkingsverbanden te sluiten.” Want, zoals VWS secretaris-generaal Erik Gerritsen elders in deze editie aanhaalt: “Geld is het probleem niet als het verhaal klopt.” Meld het als de financiën een drempel vormen, dan wil het ministerie meedenken om die drempel weg te nemen.
Durf anders te denken
Engelen roept ict-afdelingen van ziekenhuizen en andere zorgorganisaties op om te bedenken hoe ze innovatie op deze terreinen technologisch kunnen ondersteunen. “Ik vind dat innovatie nog altijd veel te weinig ruimte krijgt. ICT-afdelingen zijn gericht op beheer, voor hen is de upgrade naar een nieuwe versie van bestaande software al innovatie. Met die gedachtegang kom je niet ver genoeg als je over dit soort vernieuwingen gaat nadenken. Want je redt het niet met procesoptimalisatie. Je moet volledig nieuwe processen en samenwerkingsverbanden opzetten, die worden gefaciliteerd door ICT. ICT moet niet de eigenaar van zo’n project zijn, maar kan het wel aanzwengelen, de organisatie inspireren.”
Aan iedereen die in technologie werkt, als ict-manager in een ziekenhuis, als ontwikkelaar bij een leverancier of als adviseur, wil Engelen een overdenking voor de kerstdagen meegeven. “Denk na over wat jij kunt doen om preventie aan te zwengelen. Met wie in en buiten je eigen organisatie zou je moeten samenwerken? Stap uit je bestaande denkraam, denk niet in beperkingen maar in mogelijkheden. Begin niet met de vraag: hoe sluit ik dat aan in mijn bestaande omgeving? Maar begin met wat innovatie kan betekenen voor mensen, of ze nu ziek zijn of gezond. Werk dat idee uit. Pas als je medestanders hebt gevonden die samen de kar willen helpen trekken en een concept hebt ontwikkeld, redeneer je terug naar: wat betekent dit voor mijn bestaande omgeving? Hoe sluit ik dit aan? Ik wens iedereen veel inspiratie.”
Lucien Engelen is CEO van Transform.Health en voor drie dagen per week als global strategist Digital Health verbonden aan Deloitte Centre for the Edge.
