“Ziekenhuiszorg zoals we die nu kennen bevindt zich aan het eind van zijn levenscyclus. Er zullen andere zorg- en businessmodellen komen, mede onder invloed van eHealth. Als wij daarin een rol willen blijven spelen, zullen we onze eigen toekomst moeten vormgeven.” Aan het woord is Frits van Merode, lid RvB van Maastricht UMC+. Het ziekenhuis is bezig met het ontwerpen van nieuwe businessmodellen volgens de principes van ontwerpdenken. ICT gaat in deze vaart der volkeren mee.
Frits van Merode, Lid RVB
eHealth gaat verstrekkende gevolgen hebben voor diagnostiek, behandeling en de manier waarop artsen en patiënten met elkaar communiceren. Met andere woorden: de primaire processen in een ziekenhuis zullen de komende jaren ingrijpend wijzigen. De impact hiervan zal echter
voor iedere afdeling anders zijn, omdat de toepassing voor iedere patiëntgroep zal verschillen. Daar komt bij dat de traditionele rol van een ziekenhuis – zieke mensen beter maken – in de toekomst steeds kleiner zal gaan worden, terwijl er een steeds grotere rol is weggelegd voor preventie en het aanleren van een gezonde levensstijl. Ook op die gebieden wil Maastricht UMC+ een rol spelen. “eHealth en wearables zullen op allerlei manieren gaan zorgen voor grote veranderingen in de gezondheidszorg”, denkt Van Merode.
Hij denkt ook dat je de verschillende toepassingen niet van achter een bureau kunt bedenken, en al helemaal niet centraal. Daarom is Maastricht UMC+ op een andere manier gaan nadenken over strategieplannen. Frits van Merode heeft het gedachtengoed van design thinking, oftewel ontwerpdenken, in zijn organisatie geïntroduceerd. Met verstrekkende gevolgen. Hij vertelt: “Het heeft steeds minder zin om een strategieplan voor het hele ziekenhuis te maken. Je moet er medewerkers en patiënten bij betrekken en de strategie direct toetsen in de praktijk.”
Onzekere toekomst
Daarom startte het academische ziekenhuis in 2009 met een nieuwe aanpak voor het formuleren van een strategisch plan. In die nieuwe aanpak denken de zorgprofessionals mee over nieuwe businessmodellen voor het ziekenhuis. “We hebben vrijwel uitsluitend hoog opgeleide mensen in dienst, die vanuit de aard van hun vak al gewend zijn om autonoom te denken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun handelen. Waarom zouden we die denkkracht niet inzetten bij het ontwerpen van een nieuwe strategie?”
Het ziekenhuis was dat ook al min of meer gewend, want schaarse financiële middelen en toenemende wet- en regelgeving hadden al geleid tot een verzakelijking in alle delen van de organisatie. “We wegen steeds bewuster af welke diagnostiek en behandeling zinvol zijn tegen welke kosten”, zegt Van Merode. ICT en eHealth kunnen helpen die kosten te verlagen, maar alleen als het gaat om toepassingen die de patiënt echt ten dienste staan. Van Merode: “De patiënt is namelijk niet alleen klant, maar hij of zij stelt zich ook steeds vaker zo op.”
Design thinking
Op zoek naar een manier om medewerkers aan het roer te zetten, kwam Van Merode uit bij design thinking oftewel ontwerpdenken. Hij vond in Patrick van der Pijl, auteur van Ontwerp Betere Business, een goede sparring partner. Van Merode: “Patricks bureau BusinessModels Inc is een specialist in het toepassen van ontwerpdenken bij het maken van een businessmodel. Een ontwerper is gewend om alles wat hij maakt snel te toetsen in de praktijk, bijvoorbeeld door een prototype. Ik geloof dat als je de zorg wilt veranderen, je ook continu bij je klanten – in ons geval de patiënten – moet toetsen of het nieuwe businessmodel dat je hebt bedacht voor hen ook van meerwaarde is. Pas als je dat in de praktijk toetst, weet je of je op die weg moet doorgaan.”
Eind 2009 begonnen, los van elkaar, de afdelingen Dermatologie en Orthopedie met het toepassen van ontwerpdenken. De Raad van Bestuur faciliteerde dit proces, maar legde niets op. Behalve dan dat zij de teams verplichtten om na de tweede sessie patiënten erbij te betrekken. “We willen namelijk dat de teams zo snel mogelijk feedback krijgen op datgene wat zij bespreken. Bovendien zet je ze zo in de operationele modus. De nieuwe strategie moet immers geen papieren tijger worden.”
Impact op IT
Hoewel Maastricht UMC+ ontwerpdenken breed aanpakt, past het ook uitstekend bij het ontwikkelen van nieuwe eHealth toepassingen. Zo is het ziekenhuis samen met de UMC’s uit Groningen, Leiden en Nijmegen trekker van het Dutch Hacking Health weekend. In een creatieve snelkookpan gaan programmeurs, ondernemers, zorgprofessionals en patiënten drie dagen lang aan de slag om een digitale zorgoplossing te bedenken voor een specifiek probleem. Denk bijvoorbeeld aan een digitale keuzehulp voor borstkankerpatiënten, een bloedtest die de uitslag geeft op je mobiele telefoon, een mobiele app om psychiatrische patiënten te ondersteunen in het dagelijks leven of een fit-app die orthopedische patiënten thuis ondersteunt bij het doen van dagelijkse oefeningen en die hun voortgang meet. Van Merode zat dit jaar in de jury. “Zo’n hackathon sluit perfect aan op de nieuwe manier die wij voor ogen hebben voor it-ontwikkeling. In een team werken zorgverleners, patiënten, it’ers en bedrijven samen aan innovatie.”
Nieuwe rol RvB
Inmiddels gebruiken alle afdelingen ontwerpdenken als methode om een nieuw zorgmodel te ontwikkelen. Een model waarin niet alleen gezondheidsherstel, maar ook gezondheidsbehoud en -ontwikkeling centraal staan. De Raad van Bestuur is niet langer de bedenker van de strategie, maar de partij die zorgt voor verbinding tussen alle verschillende afdelingen. Een belangrijke taak is om ervoor te zorgen dat hetzelfde wiel niet op meerdere plekken wordt uitgevonden. Van Merode: “We houden bovendien in de gaten dat de verschillende afdelingen zoveel mogelijk gebruikmaken van dezelfde basiscomponenten, denk bijvoorbeeld aan imaging technologie. Want we moeten ook slim dingen delen, zoals dure technologie en expertise. Als Raad van Bestuur helpen wij afdelingen om dingen samen te doen en zo nieuwe zorg te ontwerpen en te ontwikkelen. Natuurlijk hoort het besparen van kosten daar ook bij.”
Continu proces
Toepassen van ontwerpdenken heeft strategievorming in het Maastricht UMC+ volledig veranderd. Het is een proces dat blijft doorgaan, benadrukt Van Merode. “Want je strategie is nooit af. Zeker niet in een sterk veranderende tijd. We moeten blijven meebewegen. Dit is dus geen traject dat je eenmalig doet, je moet het continu blijven herhalen en jezelf blijven aanpassen aan de veranderende omgeving.”
Wil je een indruk krijgen van de hackathon, bekijk dan de video op https://www.mumc.nl/actueel/mumc-tv/4930143932001-dutch-hacking-health-maastricht
