Burgers en nieuwe technologieën gaan gezamenlijk een revolutie in de zorg ontketenen. Dat is de visie van trendwatcher Adjiedj Bakas. Een visie die hij uitgebreid en overtuigend onderbouwt in zijn nieuwe boek ‘Ziel in de Zorg’. Het werd op 22 november aangeboden aan minister Schippers, die ook het voorwoord schreef. Reden voor ICT/Zorg om met Bakas in gesprek te gaan. Over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg, en dan met name over de leidende rol van technologie daarin.
“Er is de afgelopen twee jaar meer veranderd in de zorg dan in de twintig jaar daarvoor”, zegt Bakas, wanneer we hem vragen waarom hij juist nu met ‘Ziel in de Zorg’ komt. “En dit is nog maar het begin, let maar op.” Vijf jaar na zijn boek ‘De toekomst van gezondheid’, waarvan zo’n zestigduizend exemplaren werden verkocht, vond hij het de hoogste tijd voor een update, ook omdat er vanuit de zorg om werd gevraagd.
De Nederlandse gezondheidszorg liep lange tijd achter bij de algemene trend van voortgaande digitalisering, maar de laatste jaren is daarin verandering gekomen. “En dat komt door de consumenten, de patiënten”, aldus Bakas. “Dat past ook binnen de bottom-up ontwikkelingen in de rest van de samenleving.” Volgens Bakas wordt er in de media vaak nogal ingewikkeld gedaan over zaken als privacy. “Zorgconsumenten zijn daarover vaak heel pragmatisch. Ze gooien het gewoon met een foto erbij op Facebook en zeggen: ik heb die en die pukkel, wie van jullie weet wat dit kan zijn en wat er aan kan worden gedaan?” Het eenvoudig kunnen delen van persoonlijke medische gegevens wordt daarbij gefaciliteerd door partijen als IBM en Apple. “Mensen zijn al gewend om allerlei persoonlijke zaken te delen via social media, dus doen ze dat net zo gemakkelijk over hun eigen gezondheid”, aldus Bakas.
Activistische burgers
Burgers, dus ook patiënten of ‘zorgconsumenten’, worden steeds activistischer bij het behartigen van hun eigen belangen. Moderne communicatiemiddelen en technologie maken dat mogelijk. Online starten patiënten bijvoorbeeld inzamelacties om research te financieren, zodat de kans op hun genezing toeneemt. Bakas: “In de toekomst zien we meer en meer dat mensen met dezelfde ziekte elkaar opzoeken en hun krachten bundelen.” Dankzij betere diagnoses en meer genetisch inzicht krijgen we beter en sneller grip op onze (toekomstige) zwakke plekken. Via internet kunnen lotgenoten elkaar opzoeken en zich samen hard maken voor onderzoek en optimale zorg.
Daarbij ziet Bakas de grenzen tussen professionals en niet-professionals in de zorg vervagen. “Mensen vragen elkaar nu al op social media naar alternatieve geneeswijzen en genezers. Het ‘kruidenvrouwtje’ is weer bezig aan een opmars. Hetzelfde zie je nu rond de kwestie van euthanasie en voltooid leven. Mensen gaan het zelf doen. Via internet wisselen ze de beste methodes uit om je leven te beëindigen, en daarna is het nog maar een fluitje van een cent.”
ICT en technologie zijn in de ogen van Bakas van doorslaggevende betekenis voor deze zorgrevolutie. Dat begint al met zoiets simpels als het reduceren van reis- en wachttijden door het gebruik van webcam en e-consult. “Ik sprak onlangs een borstkankerspecialist aan de VU”, vertelt hij. “Hij hoeft zijn patiënten nog maar één of twee keer echt te zien, en de rest kan via webcam en op afstand plaatsvinden. Dat scheelt enorm in tijd en kosten.”
Democratisering
We leven midden in de digitale revolutie. Nieuwe technologieën en de data die daaruit tevoorschijn komen, veranderen onze maatschappij. Ook in de gezondheidszorg zal deze technology push volgens Bakas een enorme impact hebben. Hij wijst op de vele technologische innovaties, van hulpmiddelen om je lichaam beter te monitoren tot 3D-geprinte lichaamsonderdelen. Daarnaast democratiseren nieuwe technologieën de gezagsverhoudingen en veranderen ze de manier waarop de gezondheidszorg is georganiseerd. Bakas: “We staan duidelijk nog aan de vooravond van ingrijpende veranderingen: de technologie dient zich steeds dwingender aan in de markt en nu is het de vraag hoe organisaties ze inbedden en in hoeverre patiënten ze omarmen. Het zijn spannende tijden, heerlijk.”
Perverse prikkels
Deze zorgrevolutie zal volgens Bakas niet zonder slag of stoot verlopen. Artsen en medisch specialisten zijn in zijn optiek niet de meest vooruitstrevende partijen. De verandering zal vooral worden afgedwongen door de consumenten, de burgers. “Er zijn in onze zorg momenteel nog teveel perverse prikkels”, zegt hij. Hij wijst bijvoorbeeld op de discussie rond levensbeëindiging en euthanasie en het feit dat zorginstellingen financieel worden beloond voor het in leven houden van oude mensen “die eigenlijk wel klaar zijn met hun leven. Ik verwacht geen zachte omwenteling maar een disruptieve revolutie. Daarbij is Bakas op de korte termijn nogal pessimistisch over de gezondheid van de gemiddelde Nederlander (welvaartsziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten), maar optimistisch over de Nederlandse gezondheidzorg op de middellange en langere termijn. “De wal keert het schip”, zegt Bakas. “En de eigenlijke revolutie is het feit dat de patiënt nu daadwerkelijk centraal komt te staan in het zorgproces. Eindelijk!”
Ziel in de Zorg. Hoe technologische revoluties en nieuw burgerschap leiden tot een vernieuwde zorgbranche
Highlights:
Deel 1 Een stelsel in permanente verbouw
- Burgers gaan veel meer hun stempel drukken op het stelsel
- Zorgkosten gaan omlaag
- Deel 2 Een andere blik op gezondheid
- Men wordt niet meer afgerekend op ziek-zijn of niet-gezond-zijn, maar gewogen op hoe men ermee om gaat
- Wie ziek wordt door zijn leefstijl, krijgt daarvoor een rekening
- Deel 3 De patiënt centraal stellen
- ‘Patient empowerment’ wordt de norm
- Deel 4 Technology push in de gezondheidszorg
- Technologie verandert de gehele zorg: communicatie, organisatie, diagnostiek, behandeling
