Leren hoe je moet innoveren? Kijk naar het OV

Pier Eringa innoveren

Innoveren in de zorg gaat vaak minder snel dan in andere sectoren. Dat ligt niet aan de technologie en de enorme hoeveelheid ideeën, zegt Pier Eringa, lid van de raad van bestuur van de Reinier Haga Groep en directievoorzitter van het LangeLand Ziekenhuis in Zoetermeer. Het ligt vooral aan de executiekracht. Op het Mobile Healthcare Event deelde hij enkele lessen die hij leerde bij ProRail, waar hij president-directeur was, om de executiekracht in de zorg te vergroten.

Eringa heeft een lang trackrecord in ‘organisaties die ertoe doen in de samenleving’. Hij verliet de ziekenhuiswereld in 2015. In die tijd werden er in ‘zijn’ ziekenhuis veel nieuwe technologieën uitgeprobeerd. Zoals een slim matras dat bewegingen, hartslag en ademhaling registreert en zo de toestand van de patiënt kan voorspellen. “Toen ik enkele jaren later aantrad bij de Reinier Haga Groep dacht ik: dat matras zal nu wel in ieder ziekenhuis in gebruik zijn”, zegt hij. “Maar niets was minder waar.” In de zorg zijn er pilots en PoC’s te over, maar organisaties hebben moeite om tot productie te komen.

Meer werk door minder mensen

Bij ProRail gebeurde dat veel sneller, zag Eringa. “Toen ik daar in 2015 terechtkwam, was net de pratende wissel bedacht. Met een sensor kan ProRail meten hoe warm een wissel is, wat het stroomverbruik is en hoe snel hij van links naar rechts beweegt. Aan de hand daarvan wordt voorspeld wanneer onderhoud nodig is. Met minder onderhoudsengineers kun je zodoende meer werk verrichten.” Dit concept van monitoring op afstand werd vervolgens breed omarmd en op veel meer plekken toegepast. Ook in de zorg zijn enkele voorbeelden van monitoring op afstand, maar landelijk gezien vindt het nog slechts mondjesmaat plaats.
Een andere ProRail-innovatie is het vervangen van de meettreinen door een app waarmee passagiers de metingen uitvoeren. Eringa: “Toen ik aantrad bij ProRail gebruikten we meettreinen om gegevens te verzamelen over de staat van het spoor. Op een gegeven moment dachten we: kunnen we die metingen met behulp van de nieuwste technieken niet met een gewone trein doen? Dat bleek het geval, namelijk middels een simpele app op een telefoon die schokken en andere bewegingen registreert. De volgende vraag was: kunnen we dat werk dan niet beter neerleggen bij NS? Samen met NS bedachten we de volgende stap: kunnen we treinreizigers verleiden om die app te installeren, zodat zij ons helpen om data te verzamelen? Het bleek dat veel treinreizigers daartoe bereid zijn. De verantwoordelijkheden zijn zo gaandeweg verlegd van ProRail naar de NS en naar de reiziger in de trein.”

Substitutie van zorg

Ook de zorg denkt al heel lang na over verplaatsing van zorg van de tweede naar de eerstelijn en naar de patiënt. Maar anders dan bij ProRail en NS blijft het te lang bij praten en wordt er te weinig actie ondernomen. Als die substitutie van zorg dan eenmaal plaatsvindt, wordt er te weinig geïnvesteerd in wezenlijk nieuwe werkwijzen. Eringa: “Waarom transformeer je het ziekenhuis niet tot ‘snijplaats’ en bied je vrijwel alle andere zorg aan vanuit de huisartsenposten? De huisarts kan een medisch specialist inbellen. Dat scheelt een rit naar het ziekenhuis. Maar, veel belangrijker, de huisarts is ook beter toegerust om de patiënt te begeleiden bij alle vragen die hij heeft.” Substitutie van zorg betekent ook investeren in apps waarmee mensen zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen over hun gezondheid.
De hobbels die er nu zijn om data te delen, moeten daarbij door de politiek uit de weg worden geruimd, vindt Eringa. “Er zullen altijd privacy-radicalen zijn die zeggen: je kunt niet maar zo alles delen. Dat klopt, dat kun je ook niet. Maar als je het doet met een doel – namelijk betere zorg dichter bij huis – dan gaan patiënten en zorgverleners daar graag in mee. Maak helder welke data je met wie deelt voor welk doel. Dan maken daar maar weinig mensen bezwaar tegen.”

Trials voor digitale processen

Om ervoor te zorgen dat andere ziekenhuizen nieuwe werkwijzen een-op-een kunnen overnemen, moeten er trials komen voor digitale zorg. “Net zoals je medische trials hebt, moet je ook de nieuwe digitale werkprocessen uittesten voordat je ze breed landelijk uitrolt”, zegt Eringa. Zo wil hij de voorzichtigheid reduceren. Ook wil hij op deze manier een eind maken aan het ‘not invented here’-syndroom. “Daarvoor is geen plaats meer. De cultuur van zelf uitvinden heeft echt zijn langste tijd gehad.” Dat je innovaties heel snel kunt invoeren, heeft hij gezien bij ProRail en de NS. “Het voorbeeld van de meet-app laat zien dat je heel snel kunt innoveren als je samenwerkt en dingen aan een ander durft over te laten.”
Op de vraag hoe je in een geprotocolleerde werkomgeving dergelijke innovaties doorvoert zegt hij: “De gedachte is vaak dat protocollen innovatie in de weg staan. Maar dat is niet zo. Ook op het spoor zijn er protocollen, maar onze insteek was: we willen slimmer worden dan de voorgeschreven werkwijzen. Dat lukt alleen als je buiten je veilige marges durft te gaan. Twijfel je of je een grens over gaat, dan kan de raad van bestuur toetsen bij de Inspectie of de innovatie die je voor ogen hebt binnen de regels blijft. Heel vaak denken we dat regels belemmeren, terwijl veel regels die we toepassen helemaal niet bestaan.”
Of, om met oud-secretaris generaal van VWS Erik Gerritsen te spreken: #waarstaatdat?

Beeldvorming

Eringa is blij dat door COVID, en vooral via Gommers en Kuipers, de zorg een gezicht heeft gekregen. “Versterk het beeld dat we als maatschappij afhankelijk zijn van zorg. Iedereen heeft nu gezien hoeveel we ervoor over hebben om de zorg in de benen te houden. We sluiten hele sectoren om ervoor te zorgen dat je nog in het ziekenhuis terecht kunt. Blijf investeren in dat beeld.”
In zijn tijd bij ProRail heeft Eringa wel gezien hoe belangrijk beeldvorming is, vooral bij stakeholders die beslissingsmacht hebben. “Ik ben veel met Roger van Boxtel op pad geweest om samen het spoorverhaal te verkopen. Om aan beeldvormers en besluitvormers uit te leggen hoe het spoorsysteem werkt, zodat er meer begrip ontstond. De zorg moet haar verhaal ook goed voor het voetlicht brengen. Dit is hét moment om door te pakken.”

Lees ook:

Gerelateerde berichten...