“De wereld om ons heen gaat niet op pauze, omdat wij meer tijd nodig hebben”
Directeur van het REshape Center van Radboudumc, Lucien Engelen, heeft het in deze rubriek al zo vaak geroepen: maak vaart met de transitie naar een nieuwe zorgwereld, want anders wordt jouw positie straks ingenomen door Apple, Google of Amazon. “Dat is geen waardeoordeel, maareen constatering. De ontwikkelingen gaan nu sneller dan ooit. Je kunt niet meer blijven praten, het is tijd voor actie.”
Engelen doelt met name op de recente aankondigingen in de VS van Apple en Amazon. Apple introduceerde in januari een bètaversie van hun nieuwe besturingssysteem, dat zo is aangepast dat mensen in hun health-app ook de informatie uit de systemen van hun zorgverleners kunnen zien, dus informatie uit het EPD, HIS en AIS. Enkele grote Amerikaanse ziekenhuizen reageerden enthousiast en stelden direct hun EPD open. Engelen: “Ik heb op deze plek al vaker gehamerd op de noodzaak voor een Persoonlijk Gezondheids Dossier (PGD), een dossier dat is opgebouwd vanuit de patiënt en waarin hij al zijn gezondheidsgerelateerde data kan zien. Daarmee bedoel ik dus de data van alle zorgverleners bij wie hij onder behandeling is. In Nederland blijven we maar gefocust op patiëntenportalen. Ik noem dat altijd eGo-systemen: ze zetten het ziekenhuis of de huisarts centraal. Je moet toe naar eCo-systemen waarin de patiënt centraal staat, zodat hij niet op tien verschillende plaatsen moet inloggen om een totaalbeeld te krijgen. Sommigen begrijpen de noodzaak van die stap en zoeken contact met andere partijen in hun netwerk om te zien wat ze samen kunnen doen, maar het gaat veel te langzaam. Apple durft wel vaart te maken en zet stappen die wij maar steeds niet zetten. Uiteraard zie ik de mooie voortgang van MedMij en van een aantal vooruitstrevende marktpartijen. Maar ik vrees ook wéér een nieuwe ‘laag’ daar bovenóp, dan hebben we nóg niets gewonnen.”
Zorgaanbieders Amazon en Apple
Ook opent Apple dit voorjaar gezondheidscentra voor werknemers en hun familie onder de naam AC Wellness. Daarmee lijkt Apple het voorbeeld te volgen van Amazon, die samenwerkt met de bank JP Morgan en Berkshire Hathaway, het investeringsbedrijf van Warren Buffet. Deze bedrijven gaan samen eerstelijns gezondheidszorg aanbieden aan hun meer dan één miljoen gezamenlijke werknemers, in de hoop zo de kosten voor de zorg te verlagen, de kwaliteit ervan te verbeteren en de toegang tot zorg te verbeteren. Apple en Amazon zijn de eerste, maar zeker niet de laatste bedrijven die op deze manier de zorg aan hun eigen medewerkers willen verbeteren.
Wat betekent dit voor de Nederlandse markt? In eerste instantie nog niet zo veel, denkt Engelen. “Het zal echt niet gebeuren dat Nederlandse werkgevers zorg gaan leveren aan hun medewerkers. Ons stelsel leent zich daar helemaal niet voor en de politiek zal dit nooit accepteren. Maar de tech-reuzen kunnen hier natuurlijk wel klinieken openen. Tel dit op bij het feit dat een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking niet erg tevreden is over zijn eigen huisarts en het is heel wel mogelijk dat deze tech-bedrijven in de eerste lijn gaan concurreren met huisartsen.”
Amazon heeft daarin in Amerika al stappen gezet door de overname van WholeFoods, waarmee het eigenaar werd van 550 fysieke supermarkten. Ze zijn al een belangrijke speler in de medicatie supply chain. Engelen: “Bij die supermarkten willen ze vast ook een soort huisarts- of verpleegkundigenpost maken, waar je laagdrempelig naar binnen loopt en bijvoorbeeld bloed kunt laten prikken, urine kunt afgeven of je medicijnen kunt ophalen. Gekoppeld aan thuismonitoring, videoconsults en wat dies meer zij brengen zij zorg echt dichtbij. En aangezien Amazon koning is van de logistiek, hoef je voor herhaalrecepten helemaal de deur niet meer uit. Die krijg je gewoon bezorgd aan de deur. In Nederland praten we natuurlijk al heel lang over hoe we eerder kunnen ingrijpen en over preventie, maar Amazon doet het dus gewoon. Nu zijn de perverse prikkels in onze markt misschien wat kleiner dan in Amerika, maar ook wij kunnen natuurlijk veel patiëntgerichter werken. En dat moet je wel gaan doen als je niet wilt dat mensen straks naar Amazon gaan, simpelweg omdat zij wel zorg op maat aanbieden.”
Privacy
Natuurlijk steekt bij dit onderwerp ook meteen de discussie over monopolieposities en privacy de kop op. En ja, daar moet je als zorgconsument scherp op zijn. Tegelijkertijd zegt Engelen: “Ik heb die vrees ook, maar ik heb die vrees niet alleen voor Apple Google of Amazon. Probeer je eens voor te stellen wat Microsoft allemaal van en over ons weet en hoe afhankelijk we daarvan geworden zijn. Ik heb daarnaast liever dat partijen als Apple of Amazon zorgdiensten gaan leveren dan twee jongens op een zolderkamer in Oost-Europa. Dan weet je niet wie er achter zit en wat er technisch en organisatorisch is geregeld om onze privacy te beschermen. De tech-reuzen worden heel goed in de gaten gehouden door journalisten, consumenten en de Europese Commissie én door hun eigen aandeelhouders. Zij kunnen zich echt geen misstap veroorloven, want als je het vertrouwen ook maar een klein beetje schaadt ben je meteen weg in deze markt. Qua aantrekkingskracht van experts op het vlak van farmacie of artsen hebben deze bedrijven niets te klagen. Dit zie je zienderogen groeien. Zorgverleners voelen dat ze in dienst van een tech-reus wellicht veel meer of sneller impact kunnen hebben.”
Het zal zo’n vaart wél lopen
Natuurlijk, het gebeurt nu allemaal alleen nog maar in Amerika. Maar het duurt niet lang voordat ze ook naar Europa komen, waarschuwt Engelen. “Ik kom nog veel teveel de houding tegen van: het zal zo’n vaart niet lopen. Dat dacht Nokia tien jaar geleden ook. Kijk eens hoe snel de wereld sindsdien is veranderd. De mobiele telefoon is het belangrijkste apparaat in ons leven geworden. Het is daarom eigenlijk heel vreemd dat zorgverleners nog nauwelijks gebruikmaken van die telefoon als instrument om met patiënten in contact te komen. Dit is niet langer de ‘ver van mijn bed show’. Amazon heeft zoveel geld dat ze op een achternamiddag Ahold/Delhaize kopen als ze interesse krijgen in de Benelux-markt, waarmee ze dan en-passant ook Bol.com in hun portefeuille hebben.” (red: Bol.com is onderdeel van Ahold.)
Engelen vindt dan ook dat Nederlandse zorgverleners écht meer haast moeten maken met de transitie naar een nieuw model. “De wereld versnelt en wij blijven maar discussiëren. De buitenwereld gaat echt niet op pauze, omdat wij meer tijd nodig hebben. Alle partijen in de gezondheidsmarkt, van ziekenhuizen en huisartsen tot farmaceuten en verzekeraars, zullen nu actie moeten nemen als ze niet hun relevantie voor de patiënt willen verliezen. Ga aan de slag met technologie, misschien zelfs wel samen met dit soort partijen. Denk na over hoe je zorg eerder en laagdrempeliger bij de patiënt kunt brengen. Wees vooral niet bang om jezelf in dat zorgproces wat onbelangrijker te maken. Want als jij dat niet doet, dan maakt een ander je straks volledig overbodig. We zijn nog teveel met ‘vandaag’ en ‘morgen’ bezig, maar zoals mijn goede vriend Peter Hinssen altijd zegt: de ‘dag van overmorgen’ dát is waar je het verschil kunt maken. Dat geldt zeker voor de zorg, omdat de tijd die nodig is voor implementatie wezenlijk anders is. Dus moet je vérder vooruit denken. Ik citeer in dit kader altijd graag Neerlands grootste (amateur)filosoof Johan Cruijff: ‘Voetbal is simpel, je moet niet zijn waar de bal ís, maar waar hij héén gaat’. Daar moet de zorg zich meer bewust van worden.”
