Medicatieproces 9: de noodzaak, de uitdagingen en de winst

Medicatieproces 9 drie auteurs zonder naam

Toen de Eerste Kamer in 2011 het landelijk EPD afschoot, was het onduidelijk hoe de medicatiegegevensuitwisseling in de zorg in Nederland eruit kwam te zien. Nu, ruim tien jaar later, staan we op een nieuw keerpunt. Gestandaardiseerde medicatieoverdracht (Informatiestandaard Medicatieproces 9) gaat van de tekentafel naar de daadwerkelijk bouw in verschillende systemen.

Waarom is dit het moment om Medicatieproces 9 te introduceren en waarom moeten we dit landelijk willen? Wij gingen hierover in gesprek met KNMP bestuurder Jacco Pesser en Kickstartdeelnemer Richard Heuft (Productmanager CompuGroup Medical).

Informatiestandaard Medicatieproces 9.0

Toen de Eerste Kamer in 2013 het landelijk EPD afschoot, was het onduidelijk hoe de medicatiegegevensuitwisseling in de zorg in Nederland eruit kwam te zien. Sindsdien zijn er oplossingen, zoals het Landelijk Schakelpunt (LSP) en EDIFACT-berichten. Maar een eenduidige, gestandaardiseerde medicatiegegevensuitwisseling in de zorg is er nooit gekomen.

Nu bijna 10 jaar later staan we op een nieuw keerpunt. Gestandaardiseerde medicatieoverdracht (Informatiestandaard Medicatieproces 9) gaat van de tekentafel naar de bouw in verschillende systemen. Met de Informatiestandaard Medicatieproces 9 moet betere vastlegging en uitwisseling van medicatiegegevens tussen zorgverleners onderling en zorgverleners en patiënten mogelijk worden en het hoge aantal medicatie-incidenten verlaagd worden

Tijdens de Kickstart Medicatieoverdracht wordt de informatiestandaard medicatieproces 9 van de tekentafel naar de praktijk gebracht en beproefd. Het heeft bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hoge prioriteit en wordt vergezeld door wetgeving (Wegiz) waar op termijn alle zorgaanbieders aan moeten voldoen.

Waarom is dit het moment om de Informatiestandaard Medicatieproces 9 te introduceren en waarom moeten we dit landelijk willen? Wij gingen in gesprek met KNMP-bestuurder en apotheker Jacco Pesser en Kickstartdeelnemer Richard Heuft (Productmanager CompuGroup Medical) om het antwoord op deze vragen boven tafel te krijgen.

Programma Informatiestandaard

Met het programma Informatiestandaard Medicatieproces 9 moet betere vastlegging en uitwisseling van medicatiegegevens tussen zorgverleners onderling en zorgverleners en patiënten mogelijk worden Medicatieproces 9 moet ertoe leiden dat er in de volle breedte gewerkt wordt met een veel beter model voor het totale medicatieproces: voorschrijven, verstrekken, toedienen en gebruik.

De landelijke afspraken in de Informatiestandaard Medicatieproces 9 moeten het hoge aantal medicatie-incidenten verlagen. Na implementatie van de Informatiestandaard Medicatieproces kunnen alle betrokkenen elkaar informeren met dezelfde informatiemiddelen: huisarts, apotheek, specialist, verpleegkundige, psychiater, verloskundige, trombosedienst-arts, tandarts en andere zorgverleners.

De noodzaak

Wekelijks worden in Nederland meer dan 1.200 mensen in het ziekenhuis opgenomen door medicatiefouten. Bijna de helft hiervan is vermijdbaar: ruim 27.000 vermijdbare ziekenhuisopnames per jaar. Als er één domein is waar standaardisatie regel is, dan is het wel de medicatiewereld die bol staat van de codering en protocollen. Medicatie leent zich op het eerste gezicht dus bij uitstek voor automatisering. Toch gaat het vaak niet goed. De meeste medicatiefouten worden gemaakt door gebrek aan medicatiegegevensuitwisseling met name bij opname en ontslag in en uit het ziekenhuis en bij complexe doseerschema’s.

Het versturen van medicatieafspraak is een van de eerste stappen die beproefd zullen worden in de Kickstart. Richard Heuft: “Ik durf wel te stellen dat met het beschikbaar maken van medicatieafspraken door alle voorschrijvers al 80% van de winst hebt, waaronder ook het voorkomen van medicatiefouten.”

Wat gaat er gebeuren?

Met de invoering van Informatiestandaard Medicatieproces 9 wordt medicatieoverdracht betrouwbaarder, actueler en meer overzichtelijk. Doordat therapie wordt gescheiden van logistiek zijn de gegevens die worden gedeeld via het LSP betrouwbaarder; een medicatieafspraak is wat de arts met de patiënt heeft afgesproken.

Hier zitten grote voordelen aan. Als de arts een dosering wijzigt of het geneesmiddel stopt, dan wijzigt dat in de medicatieafspraak en kan de apotheker daar een melding van krijgen. Tegelijkertijd staat deze informatie meteen in het actuele medicatieoverzicht dat met behulp van opvraging en automatisch informeren via het LSP beschikbaar is voor alle bevoegde zorgverleners. De gegevens zijn gestandaardiseerd, waardoor data overzichtelijker is en uitwisseling via een PGO (persoonlijke gezondheidsomgeving) mogelijk is op een manier waarop de patiënt de uitgewisselde data ook begrijpt.

De uitdagingen

Waarom gaat het zeker mislukken? Jacco en Richard hebben beiden een duidelijk antwoord op deze vraag: “het gaat niet mislukken.” Richard: “Ik zie de gedegen aanpak en uitwerking die de afgelopen jaren besteed is aan dit programma als grote winst. Er is ook een gezonde mix van ondersteuning en regelgeving vanuit de overheid aanwezig. In het verleden is gegevensuitwisseling bij het veld blijven liggen en ondertussen waren ICT-leveranciers en het werkveld heel druk met wet- en regelgeving vanuit de overheid om systemen en werkprocessen af te stemmen. Regie vanuit de overheid was nodig voor zulke grote aanpassingen van de systemen. Doordat de overheid dit project ondersteunt durf je als leverancier ook koploper te zijn.”

Wel delen Jacco en Richard de zorgen over de planning. Het is een groot en complex programma die na al die jaren in een snelkookpan wordt gegoten. “De techniek is niet moeilijk, echter het belanden in de details vertraagd de uitwerking. Er zijn diverse partijen betrokken met allemaal hun eigen, en soms complexe, rol in de zorg”, vertelt Richard.

Beiden zien een grote uitdaging bij de uitrol in het zorgveld. Zorgverleners moeten op een andere manier gaan werken en krijgen eventueel informatie die ze niet eerder tot hun beschikking hadden. De vraag die dan ontstaat is: wie is verantwoordelijk en eigenaar van een probleem? Daarnaast is er krapte op de arbeidsmarkt. En de alom bekende houding met: ‘ik wil dat het in één klik werkt, anders pas ik mijn werkwijze niet aan’ werkt belemmerend. Jacco: “Er is geen succes zonder gebruik. Leveranciers kunnen dan wel de nieuwe functionaliteiten inbouwen, de werkvloer moet uiteindelijk de werkprocessen aanpassen voor optimaal gebruik van het nieuwe systeem.”

Ook in wetgeving (zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming AVG) en Medische hulpmiddelen / Medical Device Regulation (MDR)) die nu nog belemmerend is zit een uitdaging. “Het kan toch niet zijn dat ‘de wal het schip keert?’ Technisch moeten we laten zien dat het werkt en dat de uitwisseling veilig en betrouwbaar is. Dan kunnen we met vertrouwen toestemmingen centraal gaan regelen, digitale handtekening betrouwbaar maken door eenduidige authenticatie en kan er mogelijk zelf gesproken worden over een opt-out systeem.”

Waarom is dit het moment?

Toekomstbestendige zorg maakt gebruik van gestandaardiseerde data en de uitwisseling daarvan. Als de Informatiestandaard Medicatieproces 9 nu niet wordt ingevoerd worden we ingehaald door de tijd. “Dan is er voorlopig geen plek voor artificial intelligence, anders dan met data uit je eigen zorginstelling. In de zorg is veel gedigitaliseerd, maar nog weinig geautomatiseerd. Ik zie honderden medicatiebewakingssignalen per dag waarvan maar een deel relevant is. Wellicht kan artificial intelligence hierbij helpen. Medische Farmaceutische Beslisregels (kortweg de MFB’s) zijn een eerste stap van het echt automatiseren van je signalen.”

“Automatisering is in veel sectoren al ver doorgevoerd, als zorg kan je niet achterblijven. Als wij het wel hebben geregeld met MP9, dan doen wij eindelijk wat de gemiddelde Nederlander nu denkt dat wij in de zorg al doen.”

De winst

Door de uitwisseling met andere zorgverleners worden processen op de werkvloer efficiënter. Faxen en belletjes zullen een stuk minder nodig zijn. De apotheek kan zich daadwerkelijk bezighouden met farmaceutische zorg en niet alleen met de logistiek daarvan.

Jacco: “Met optimale uitwisseling en Medicatieoverdracht kan er waarschijnlijk één apothekersassistente op andere taken ingezet worden in de apotheek’. Je kunt daarbij denken aan specialistische taken en taken waarbij er meer oog is voor de patiënt, zoals intensievere consultvoering bij chronisch zieken. Dit zal bijdragen aan het werkplezier van de zorgmedewerkers en mogelijk wordt dan ook de uitstroom van zorgmedewerkers beperkt. Daarnaast krijgt de patiënt regie over de eigen medicatie en wordt de patiënt ondersteund in de verantwoordelijkheid die past bij de ‘patiënt centraal’.

De komende twee jaar wordt de Kickstart Medicatieoverdracht 9 beproefd. Er is nog veel onzekerheid. Zorgmedewerkers vragen zich af of alles voldoende uitgedacht en of het niet veel meer tijd gaat kosten? Welke extra taken krijg ik of worden juist minder? Bij apothekers spelen vragen als: wat gebeurt er met mijn zorgvuldig bijgehouden patiëntdossiers en wat als de data door iedereen opgepikt kan worden?

Hoe gaan bijvoorbeeld landelijk opererende internetapotheken daarmee om? Dit zijn allemaal terechte zorgpunten. Maar de stip op de horizon blijft: de aanpassing van medicatiegegevens uitwisseling in de zorg moet gemaakt worden om de zorg toekomstbestendig te maken, waarbij met slimme zorg de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren en de groei in (zorg)-uitgaven kunnen beheersen. Uiteindelijk is de patiënt dan in staat meer regie te pakken en zijn zorgmedewerkers bezig met waar ze echt goed in zijn, namelijk patiënten begeleiden in de juiste farmaceutische zorg.

De toekomst en vervolg

In 2023 worden de eerste resultaten van de Kickstart verwacht. In 2024 nemen de zorgaanbieders die aan de Kickstart deelnemen Medicatieproces 9 in gebruik. Na de Kickstart en daaruit komende geleerde lessen zullen ook andere ICT-leveranciers MP9 realiseren, zodat meer zorgaanbieders stapsgewijs in Nederland ervan gebruik gaan maken. De opschaling zal gefaseerd in de tijd plaatsvinden door de hoeveelheid zorgaanbieders (20.000) en ICT-leveranciers (75) met hun onderlinge afhankelijkheden.

Medicatieproces auteurs

Ies van Rij is principal adviseur bij M&I Partners en heeft dit artikel gerealiseerd samen met collega’s en apothekers Winnie de Bruyn en Josephine Middelburg.

Lees ook:

Gerelateerde berichten...