Nu concurrentie echt zijn intrede doet in de zorg, wordt het voor veel organisaties spannend. De marges zijn smal, 10 procent van de ziekenhuizen zal de komende jaren naar verwachting niet overleven. De organisaties die wel overleven focussen niet alleen op de patiëntenstroom en geldstroom, maar ook op de informatiestroom.
Nieuwe bekostigingssystemen en teruglopende omzet zorgen voor een crisissituatie in de zorg. Onder druk wordt alles vloeibaar, dus de bereidheid tot verandering is groter dan ooit. Dat vraagt om een duidelijke strategie en dat is waar het voor veel zorgorganisaties lastig wordt. Ze vinden het moeilijk hun toegevoegde waarde en onderscheidende vermogen te definiëren. Bedrijfseconoom Jan van der Beek, oprichter en eigenaar van CarePoint, denkt dat informatievoorziening in de strategie van ziekenhuizen en andere zorgorganisaties een cruciale rol gaat spelen. “Je hebt drie stromen,” legt hij uit. “Een patiëntenstroom, een geldstroom en een informatiestroom. Die derde is een ondergeschoven kindje maar wordt de komende jaren bepalend voor succes.”
Matige transmurale organisatie
Van der Beek heeft als een bedrijfseconoom zijn sporen verdiend in de automotive industrie. Hij raakte in 1996 als private investeerder voor het eerst betrokken bij de zorg toen hij door een organisatie die zich richtte op preventie werd gevraagd een bedrijfsstrategie te schrijven. Hij verdiepte zich in de wijze waarop de zorgmarkt was georganiseerd. “Er viel me een aantal dingen op,” zegt hij. “Ten eerste dat innovatie nauwelijks vanuit de sector zelf komt, maar vrijwel altijd van buiten. Er wordt veel subsidiegeld gestoken in innovatieve initiatieven, die een zachte dood sterven op het moment dat die geldstroom stokt. Daarnaast vind ik dat de besluitvorming in vergelijking tot andere sectoren traag verloopt. En door de manier waarop de zorg is georganiseerd, is het heel moeilijk om de focus op de patiënt te houden. Terwijl ik tegelijkertijd zie dat er veel gepassioneerde mensen in de zorg werken die juist heel graag het allerbeste voor de patiënt willen doen. Ze worden daar alleen nauwelijks in gefaciliteerd door de wijze waarop de zorg is georganiseerd en wordt gefinancierd. De financiële prikkel is gericht op het doen van zoveel mogelijk verrichtingen en niet op lange termijnkwaliteit voor de patiënt. Bovendien functioneren zorgorganisaties als silo’s. Transmurale processen zijn niet of matig georganiseerd, terwijl die juist bepalend zijn voor de kwaliteit van zorg.”
Nauwelijks beslisondersteuning
Ook zag Van der Beek dat er veel meer overeenkomsten zijn tussen de automotive sector en de zorg dan veel mensen denken. “Neem bijvoorbeeld zorgpaden. Voor ziekenhuizen een relatief nieuw concept, maar kijk je naar de logistieke processen bij een autofabrikant, dan zie je dat dit al veel langer bestaat. En kijk je naar processen op de IC, dan komen die sterk overeen met de manier waarop een Formule 1-team werkt: met sensoren worden alle onderdelen van de auto gedurende de race nauwkeurig in de gaten gehouden. Op het moment dat de auto de pits binnenkomt, weet ieder lid van het team precies wat het moet doen. Op een vloeiende samenwerking tussen specialismen is duizenden keren getraind, zodat de pitstop zo efficiënt mogelijk verloopt met een zo laag mogelijke foutkans. Er is echter ook een duidelijk verschil tussen beide sectoren: autofabrikanten en Formule 1-teams kunnen niet functioneren zonder ICT. Hun succes valt of staat bij realtime informatievoorziening. Terwijl in veel ziekenhuizen de zorgpaden nog een papieren exercitie zijn en de analyses op een IC door doktoren worden gemaakt zonder dat ze daarbij worden ondersteund door slimme algoritmes die voorspellen wanneer iets gaat optreden.”
Ongebruikelijke oplossingen
Om meer te profiteren van concepten die in andere sectoren hun succes hebben bewezen, richtte hij CarePoint op, een organisatie die wereldwijd zoekt naar slimme en veelal ongebruikelijke ict-oplossingen voor veelvoorkomende vraagstukken in de zorg. De kroonjuwelen van de organisatie zijn het Elektronisch Verpleegkundig Dossier Apenio, ontwikkeld aan de universiteit van Bremen, en het OK- en Patiënt Data Management Systeem (PDMS) DigiStat. Deze software wordt als slagader met de aorta – het CarePoint klinisch kerndossier – verbonden. Met nieuwe technologie kunnen modules voor de diverse medische specialismen eenvoudig als ‘plug in’ worden gekoppeld. Daarnaast verkoopt CarePoint een op de zorg gericht agendasysteem en mobiele apps die het werk van dokters en verpleegkundigen op de werkvloer efficiënter maken.
De gedachte achter CarePoint is dat een groot monolithisch systeem zoals een EPD per definitie gericht is op de grootste gemene deler en daarom vrijwel nooit tegemoet komt aan de zeer uiteenlopende wensen en eisen van gebruikers. “Daarvoor zijn er in een ziekenhuis simpelweg teveel medische specialismen,” stelt Van der Beek, “waarvan sommigen zich bovendien ook nog eens heel erg snel ontwikkelen. Een EPD-leverancier kan dat simpelweg niet allemaal bijhouden. Of ken je iemand die in alles goed is?”
Met interesse volgde hij deze zomer de parlementaire enquête naar ict-projecten bij de overheid. “De les die je daaruit kunt leren is dat grote, allesomvattende projecten vrijwel altijd gedoemd zijn te mislukken. Veel beter kun je ict-systemen opknippen in kleine delen die goed met elkaar samenwerken. Vroeger was dat door het ontbreken van eenvoudige integratiemethoden niet mogelijk, maar de hedendaagse technologie is prima in staat verschillende systemen te koppelen. Als je als ziekenhuis goed kijkt naar de functionaliteit die je nodig hebt, dan kun je die tegen een fractie van de kosten van een EPD in huis halen.” Best-of-breed in één suite.
Heb lef
Van der Beek roept raden van bestuur op om eens met andere ogen naar de zorg te kijken. “Heb eens het lef om niet te doen wat je buurman ook doet, maar je eigen manier te kiezen. Hoe kun je bijvoorbeeld je volumenormen halen zonder meteen te fuseren en de menselijke maat te verliezen? Wat kun je doen om beter inzicht te krijgen in de kwaliteit die je levert voor de patiënt op langere termijn? Want voor de patiënt houdt het hersteltraject niet op zodra hij of zij het ziekenhuis verlaat. En kijk ook eens hoe andere sectoren omgaan met snelle veranderingen. Leer van bijvoorbeeld de reisbranche of banken.”
Wie goed naar de wereld om zich heen kijkt weet: het wordt een dunne lijn tussen krediet of failliet. Van der Beek besluit: “Een goede beheersing van de patiënt-, geld- én informatiestroom wordt dé succesfactor.”
