Slechte elektronische gegevensuitwisseling veroorzaakt hoge administratieve lasten in de zorg. De Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) zal verbetering brengen. En er zijn afspraken gemaakt over digitalisering en informatie-uitwisseling in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Minister Kuipers wil niet rustig afwachten of die afspraken worden nagekomen, maar voert de druk op alle partijen op met een Actieplan Zorg-ICT, dat harde eisen stelt aan zowel ICT-leveranciers als zorgaanbieders.
Digitalisering is een van de pijlers onder het IZA. Maar de Autoriteit Consument & Markt (ACM) stelt dat de zorg-ICT-markt niet goed functioneert en gevoelig is voor het ontstaan of versterken van (te) sterke posities op de markt. Gebrek aan competitie leidt tot te hoge kosten remt innovatie, onder meer op het gebied van elektronische gegevensuitwisseling. Om de marktwerking van zorg-ICT te verbeteren, is een actieve en grotere overheidsrol vereist, zo meent Kuipers.
De tijd is op
Daarmee breekt hij duidelijk met het verleden. Want tot voor kort was het ministerie wars van dwang en zette in op de strategie van ‘the whole system in the room’, waarbij alle betrokkenen samen aan de slag gaan om een probleem op te lossen. Het Informatieberaad Zorg laat zien dat dit weliswaar een prima manier is om iedereen aan boord te houden en een wet te ontwikkelen die soepel door de Tweede en Eerste Kamer komt. Maar het traject richting Wegiz duurde lang. En die tijd hebben we niet meer, vindt Kuipers. Daarom komt hij met een actieplan met als doel de zorg-ICT-markt beter te laten functioneren. Het actieplan kent vooralsnog een looptijd van drie jaar; van 2023 tot en met 2025 en richt zich primair op het verbeteren van de marktwerking van de zorg-ICT voor gegevensuitwisseling. Uiteraard houdt het actieplan rekening met de afspraken in het IZA, de Wegiz, de initiatieven op het gebied van infrastructuur en generieke functies, en met de European Health Data Space (EHDS).
Ernst Kuipers, Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport van Nederland
Vier pijlers
Het actieplan berust op de volgende vier pijlers:
- Betrek leveranciers bij de meerjarenagenda
Het Nederlandse zorgstelsel wijkt op veel punten af van hoe de zorg in andere landen is georganiseerd. Daarom zijn er, op sommige deelsectoren na zoals opslag van medische beelden, nauwelijks internationale softwareleveranciers actief. Daarnaast is er vanwege het ontbreken van een landelijk zorgbreed platform voor samenwerking tussen ICT-leveranciers en zorgaanbieders veel onduidelijkheid en onzekerheid. Veel programma’s en projecten zijn opgezet om afspraken en informatiestandaarden te ondersteunen, maar er is onvoldoende afstemming over de algehele koers, standaarden en tijdslijnen. Daarom komt het ministerie met een landelijke meerjarenagenda voor het zorg-ICT-portfolio. Ook worden leveranciers uitgenodigd mee te denken over de inrichting van het stelsel, zodat er meer afspraken ontstaan op basis van internationale standaarden. Vertegenwoordiging vanuit de leveranciers bij beleidsvorming, planning én uitvoering krijgt volgens het ministerie hiermee écht de plek die het verdient. Om te kijken hoe goed dit loopt, komt er een monitorfunctie die de openheid en innovatie van de zorg-ICT-markt meet. KPI’s zijn bijvoorbeeld nieuwe toetreders in de markt, nieuwe businessmodellen en de mate waarin producten voldoen aan standaarden.
- Versterk de vraagkant
Zorgaanbieders hebben onvoldoende kennis om goede ICT-inkoopbeslissingen te nemen. Ook is er nog nauwelijks sprake van collectieve ICT-inkoop, laat staan van zakelijke en gecoördineerde vraagarticulatie richting leveranciers, zowel binnen instellingen als sectoren. Daarom ondersteunt het ministerie de komende jaren zorgaanbieders bij de inrichting van (cross)sectoraal leveranciersmanagement. Op die manier kunnen zorgorganisaties hun opdrachtgeverschap versterken en krijgen ICT-leveranciers meer inzicht in marktbrede behoeften. Ook zullen er keurmerken of certificaten komen die helpen om het kaf van het koren te scheiden op de zorg-ICT-markt. En er komt een catalogus van zorg-ICT-systemen die het gemakkelijker maakt om producten te vergelijken op basis van functionaliteiten.
- Gedragscode voor leveranciers
Je mag verwachten dat ICT-leveranciers de maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen voor hun prestaties en winsten. Maar helaas zit niet iedere leverancier zo in de wedstrijd. Bovendien zijn sommige leveranciers dermate dominant in hun niche dat dit leidt tot datablokkades en verhoogde afhankelijkheid. Een gedragscode, inclusief een paragraaf over het in lijn brengen van de winsten van leveranciers met de maatschappelijke verantwoordelijkheid van deze sector, is daarom noodzakelijk. De minister onderzoekt momenteel de juridische mogelijkheden en verwacht de gedragscode al begin 2024 op te leveren.
- Pak legacy aan
Er zijn in de zorgsector nogal wat verouderde ICT-systemen in gebruik, die in de loop der jaren organisch zijn gegroeid en bol staan van het maatwerk. Ze zijn monolitisch van opzet en niet makkelijk aan te passen. Tevens zijn de data vaak opgebouwd volgens leverancier-specifieke datamodellen, wat data-uitwisseling bemoeilijkt en een vendor lock-in in de hand werkt. Kuipers wil dat leveranciers voortaan met standaarden gaan werken. Ook komt er een API-strategie, die aangeeft hoe leveranciers databeschikbaarheid met behulp van API’s moeten realiseren. De Wegiz gaat verplichtingen stellen aan databeschikbaarheid en dataportabiliteit. Een API-bibliotheek moet inzichtelijk maken welke leveranciers welke API’s aanbieden, zodat zorgorganisaties gemakkelijk kunnen zien welke leveranciers welke data-uitwisseling mogelijk maken.
Een onderdeel van de visie van het ministerie dat geen deel uitmaakt van dit actieplan, is dat medische patiëntgegevens geanonimiseerd beschikbaar moeten zijn voor onderzoek, monitoring, innovatie en beleid. Ook hiervoor is het belangrijk dat medische gegevens gestandaardiseerd zijn en makkelijk uitgewisseld kunnen worden. Het actieplan zal aan veranderingen onderhevig zijn, temeer daar de instrumenten elkaar aanvullen en versterken. Het ministerie zal daarom regelmatig met updates komen en roept zowel zorgaanbieders als ICT-leveranciers op om een actieve rol te spelen bij de verdere uitwerking hiervan.
Lees ook:
- Waarom de publieke sector steeds vaker doelwit is van cyberaanvallen
- Cybersecurity nieuwe wet- en regelgeving verandert risicomodellen
